Ekim nöbeti (münavebe), bir tarlada yetiştirilen herhangi bir üründen sonraki gelişme (vejetasyon) döneminde, o tarlaya uygulanan işlemleri kapsar. Diğer bir ifadeyle, aynı tarla üzerinde, farklı bitkilerin, belirli bir sıra içinde, birbirinin peşinden yetiştirilmesine ekim nöbeti adı verilir.
Bir bölgede uygulanacak münavebe istemine pek çok etken tesir eder. Bunlar :
münavebe sistemi uygulanabilir. Bazı münavebe örnekleri aşağıda verilmiştir.
1 – Az yağış alan kurak / yarı kurak bölgelerde,
2 – Yağışın yeterli olduğu ancak sulama imkanının olmadığı yerlerde,
3 – Sıcaklık toplamı olarak bir yılda iki ürün alınamayan ancak sulanabilen arazilerde,
4 – Sıcaklık toplamının bir yıl içinde 2 ürün almaya yeterli olduğu ve sulanabilir arazilerde,
Çapa bitkileri ve tahıllar, toprakta yeterince humus oluşturamazlar. Tahıl artıklarının azot / karbon oranı 80 / 1 ile 90 / 1 arasında değişir. Azot / karbon oranı geniş olan tahılların dokuları, parçalanmaya karşı son derece dirençlidir. Bu nedenle toprak içerisinde ayrışmaları da yavaş olmakta ve bu süre 6 – 12 ay almaktadır. Çapa bitkilerinde, toprağın çapalama sayesinde havalandırılması ve gevşemesi, parçalanmayı hem artırır hem de hızlandırır.
Derin bir kök sitemi bulunan baklagiller toprağı iyi gölgeler. Bu bitkileri azot / karbon oranı 1 / 13 ‘tür ve parçalanmaları orta şiddette olur.
Bu nedenle tahılların, çapa bitkilerinin, baklagillerin ve yağ bitkilerinin münavebeli olarak yetiştirilmesi gerekir. Arazimizde uzun yıllar boyunca aynı bitkiyi yetiştirdiğimizi varsayalım. Her yıl o bitkinin topraktan kullandığı besin maddelerini gübreleme yoluyla toprağa geri versek dahi, birim alandan aynı verim ve kaliteyi yakalamamız mümkün olmaz. Aynı bitkinin her yıl aynı yerde yetiştirilmesi toprak yapısının tek yönlü olarak bozulmasına neden olur. Erozyon zararı artar, ürün miktarı yıl be yıl azalır. Bu durumda, belirli hastalık zararlı ve yabancı otlar, o bölgede fütursuzca çoğalır.
Çiftçilerin tarımsal desteklenmelerden faydalanması için öncelikle “Çiftçi Kayıt Sistemi” ne (ÇKS) kendilerini ve yetiştirdikleri ürünleri kaydetmeleri gerekiyor.
DİKKAT : ÇKS’ye kayıtlı çiftçiler, bir parsele, aynı tek yıllık ürünü, 3 yıl arka arkaya ekerse, 3. üretim için DESTEKLEME ALAMIYOR. Mazot – gübre desteği ve fark ödemesi desteklemesi gibi tüm bitkisel üretim desteklemelerinden mahrum kalıyor.