Sarı çiçekli gazal boynuzu, Baklagiller ( Fabaceae ) familyasından, anavatanı Akdeniz Havzası olan, tuzluluğa dayanıklı bir yem bitkisidir. Dünyada bilinen 180, Türkiye’de belirlenen 17  türü bulunan gazal boynuzları içerisinde en çok üretimi yapılan tür Sarı çiçekli gazal boynuzudur. En fazla ekimi yapılan ülkeler Amerika Birleşik Devletleri, Yeni Zelanda ve Avustralya’dır. Ülkemizde mera ekimleri  haricinde özel ekim alanı yok denecek kadar azdır. Meralarda, genellikle karışımlar halinde ekilişi yapılmaktadır. Baklagil yem bitkileri içinde tuzluluğa toleransı en yüksek bitkiler arasında yer alır. İhtivasındaki yüksek besin değerleri nedeni ile hayvan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir.

 

Bilimsel İsmi : Lotus corniculatus

 

 

Sarı Çiçekli Gazal Boynuzu Bitkisinin Botanik (Bitkisel) Özellikleri

Kök – Gövde Ve Yapraklar

Yonca kadar derine inmemekle beraber kazık kök yapısına sahip bir bitkidir. Kökler 1 metre derinliğe kadar iner, 30 cm’ye kadar olan derinlikte fazlaca dallanma yapar. Bu sayede taban suyu yüksek arazilerde yoncaya göre daha iyi gelişir. Kök tacı altında yer alan kısımdan yeni kökler ve sürgünler oluşturabilir. Bu sayede kuraklıklara ve aşırı soğuklara direnci yüksektir.

Bitkinin sapları aynı taçtan çıkar ve çok fazla dallanmıştır. Sap sayısı 100 civarında olabilir. Gövde yoncaya nazaran daha ince yapılıdır. Dikine gelişen çeşitler 50 – 70 cm arasında boylanırken yatık formda gelişenler 1 metreye kadar boylanabilir. Genellikle dik gelişen çeşitler “ot tipi”, yatık gelişenler ise “mera tipi” olarak bilinirler.

Bileşik yapraklı bir bitkidir. 5 yaprakçıklı olan yapraklar, sapa karşılıklı bağlanırlar. Yaprakçıkları 3’ü yaprak sapının uç kısmında, 2’si ise tabanda yer alır. Tabandaki yaprakçıklar daha küçük olur. Yaprakçıklar karanlık ortamda yaprak saplarının üzerine kapanır.

 

 

Çiçek – Meyve Ve Tohum

İklim şartlarına bağlı olarak Mayıs – Ağustos ayları arasında çiçeklenir. Bitkinin çiçekleri, çiçek saplarının ucunda 4 – 8 adet çiçekten oluşan bir şemsiye şeklindedir. Çiçek sapları yaprak koltuklarından çıkar. Çiçeklerin rengi genellikle parlak sarı tonlarındadır. Bazı çiçeklerde kırmızı ya da turuncu çizgilere rastlanabilir.

 

 

Kendine kısır bir bitki olan sarı çiçekli gazal boynuzu büyük oranda yabancı döllenir. Döllenmeden 2 – 3 hafta sonra, içinde 10 – 15 kadar tohum bulunan yeşil renkli, bakla şeklinde meyveler oluşur. Baklalar olgunlaşınca renkleri kahverengi ya da kırmızıya döner. Çiçek saplarının ucunda meydana gelen baklalar kuş ayağına benzediği için “kuş ayağı üçgülü” (Bird’s foot trefoil) olarak da adlandırılır.

 

 

Tozlaşmayı takip eden 25 – 30 gün sonunda olgunlaşarak her iki tarafından çatlayan baklalardan yaklaşık 1 – 1.5 mm çapındaki tohumlar dökülür. Tohumların rengi zeytin yeşilinden kahverengi veya siyaha kadar değişebilir. Tohum kabuklarının üstünde siyah renkli noktacıklar bulunur. Sarı çiçekli gazal boynuzu tohumlarının 1000 dane ağırlığı 1 – 1.5 g civarındadır. Sert tohumluluk oranı oldukça yüksektir. Tohumlar 15 °C toprak sıcaklığında 2 – 4 haftada çimlenirler.

 

 

 

İklim Ve Toprak İstekleri

Adaptasyon yeteneği çok iyidir. Hem kuraklığa hem de soğuk havaya karşı dayanıklıdır. Bu dayanıklılığı, tüm üçgül türlerinden daha iyi ancak yoncadan daha geridedir. Ilıman ve 500 mm’den daha fazla yağış alan, nemli iklimlere sahip bölgelerde daha iyi yetişir.

sarı çiçekli gazal boynuzu toprak özelikleri bakımından çok seçici bir bitki değildir. Drenajı iyi olan, organik madde miktarı yüksek ve pH derecesi 6 – 6.5 arasında olan hafif asidik topraklarda verimi daha yüksek olur. Bunun yanında orta verimli ve fakir topraklara da adapte olabilir. Drenajı zayıf ve asidik topraklarda yonca ve üçgül gibi diğer baklagil yem bitkilerine kıyasla daha iyi yetişir.  Bazik ve tuzlu topraklara dayanıklılığı orta seviyededir.

 

 

 

Sarı Çiçekli Gazal Boynuzu Yetiştiriciliği

Sarı çiçekli gazal boynuzu, ülkemizde mera ıslah çalışmalarında kullanılan ancak ıslah edilmiş çeşidi bulunmayan bir bitkidir. Farklı çeşitleri yurtdışından ithal edilmekte ve meralarımızda kullanılmaktadır. Çeşitler genel olarak 2 ana gruba ayrılır :

• Viking tipi   : Dik gelişirler, kökenleri Avrupa’dır. Çayır bitkisi olarak tercih edilirler, biçime uygun ancak otlatmaya dayanıksız çeşitlerdir.
• Empire tipi : Yatay veya yarı dik gelişirler, kökenleri Kuzey Amerika’dır. Mera bitkisi olarak tercih edilirler, otlatmaya dayanıklı çeşitlerdir.

 

 

Toprak Hazırlığı

Oldukça küçük tohumlara sahip bir bitki olduğu için iyi hazırlanan ve bastırılan bir tohum yatağı gerektirir. Tohumların çimlenme oranı, çıkış gücü ve fide gelişimi çayır üçgülü ve yoncadan zayıftır.  İlkbaharda yapılacak ekimler için ilk toprak işleme sonbaharda fazla derin olmayacak şekilde yapılmalı, ilkbaharda ise toprak iyice ufalanmalı ve güzel bir tohum yatağı hazırlanmalıdır.

Toprağın yapısına göre değişmekle beraber dekara  3 – 4 kg azot, 5 – 8  kg saf fosfor ekimle beraber toprağa verilebilir. Mera ekimlerinde yapılan genel gübreleme, sarı çiçekli gazal boynuzu için de yeterlidir.

 

 

Sarı Çiçekli Gazal Boynuzu Tohumlarının Ekilmesi

Öncesinde sarı çiçekli gazal boynuzu yetiştirilmeyen arazilerde tohumların ekim öncesi Rhizobium bakterileriyle aşılanması gerekebilir. Türkiye’de doğal ortamlarda bulunduğu için genellikle aşılama zorunluluğu yoktur.

Ekim zamanı olarak sert iklime bölgelerde ilkbahar ayları, ılıman bölgelerde ise sonbahar ayları tercih edilmelidir. Ancak sert tohumluluk oranı yüksek olan çeşitler sert kışlara sahip bölgelerde bile sonbaharda ekilebilir. Bu tohumlar hemen çimlenmezler, kış boyunca kabukları yumuşadıktan sonra ilkbahar aylarında çimlenmeye başlarlar.

Tohumlar serpme olarak ekilebileceği gibi mibzerle ekim de mümkündür.  Ekim derinliği 1 – 1.5 cm aralığında olmalıdır. Ot üretimi amacıyla yapılacak saf ekimlerde dekara 0.5 – 4 kg tohum yeterli olmaktadır. Ekimlerde sıra aralığı 20 – 30 cm olmalıdır. Tohumluk üretimi için yapılacak ekimlerde 40 cm sıra aralığı ve dekara 1 – 1.5 kg tohumluk önerilir.

 

 

 

Ot Üretimi İçin Sarı Çiçekli Gazal Boynuzu Yetiştiriciliği

Yarı dik ve dik olarak gelişen sarı çiçekli gazal boynuzu çeşitleri, saf halde ot üretimi için uygundur. İyi drenajlı zengin topraklarda yonca daha verimliyken drenajı zayıf, fakir topraklarda sarı çiçekli gazal boynuzu daha verimlidir.

İdeal biçme zamanı tam çiçeklenme devresidir. İklime ve yetiştirme şartlarına göre değişmekle beraber 5 – 6 hafta aralıklarla yılda 2 – 3 biçim yapılmaktadır. Saf ekimlerde yıllık kuru ot verimi dekarda 200 – 600 kg arasında değişmektedir. Yeşil ot verimi ise 3 – 6 ton kadardır. 4  yıl kadar verimliliğini korur.

Otu çok kalitelidir Çiçeklenme döneminde biçilmiş otların ham protein oranı % 16 – 18 arasındadır. Biçim geciktikçe bu oran düşer fakat tam çiçeklenmede dahi % 15 düzeylerindedir. İçeriğindeki organik maddelerin sindirilebilirlik oranı % 75 düzeyindedir. Otu kolaylıkla kurur.

 

 

 

Mera Bitkisi Olarak Sarı Çiçekli Gazal Boynuzu Yetiştiriciliği

Değerli mera bitkileri arasındadır. Karışım halde veya saf olarak otlatmada kullanılabilir. Bir bitki merada 2 – 4 yıl arasında yaşayabilmektedir. Fakat tohum dökme özelliği sayesinde kendini devamlı yenileyebilir. Otlatma amacıyla kılçıksız brom, çayır kelpkuyruğu, çayır salkımotu ve domuz ayrığı ile beraber karışım halinde yetiştirilmesi mümkündür. % 50 oranında buğdaygil yem bitkileri ile karışım olarak ekildiğinde verimi artar. Buğdaygiller aynı zamanda sarı çiçekli gazal boynuzunun yatmasını önler ve hasat edilmesini kolaylaştırır.

Karışım kullanılan meralarda bitki boyu 15 – 20 cm’ye ulaştığında otlatmaya başlanmalıdır. Otlatma, 5 – 10 cm anız kalacak şekilde yapılmalıdır. Bu seviyeden sonra bitkiler 5 – 6 hafta dinlendirilmelidir. Sarı çiçekli gazal boynuzu meraları oldukça uzun ömürlüdür. 10 yıldan daha uzun süre verimliliğini koruyabilir. Kuzey Amerika’da bazı meraların 50 yıl verimli kaldığı kayıtlara geçmiştir.

Otu, hayvanlar tarafından sevilerek tüketilir. Besin değeri yüksektir. Ot kalitesi ve ham protein değeri çayır üçgülü ve yoncaya eşittir. İçeriğindeki taninler nedeniyle hayvanlarda şişkinliğe neden olmaz.

 

 

 

Sarı Çiçekli Gazal Boynuzu Tohumu Üretimi

Böcekler yardımıyla tozlanan ( entomofil ) bir bitkidir. Parlak sarı çiçekleri arılar için son derece caziptir. Bu nedenle tohum üretimi yapılan yerlere arı kovanlarının yerleştirilmesi verimi artırır.

İyi tohumlanan bir bitki olmasına rağmen tohum hasadı zordur. Başlangıçta yeşil olan baklalar olgunlaşınca koyulaşır ve her 2 yandan açılarak etrafa tohumlar saçılır. Bu özeliği nedeniyle ideal tohum hasadı zamanını belirlemek zordur. 1 – 2 günlük gecikmeler bile yüksek tohum kayıplarına neden olabilir.

Küçük arazilerde elle biçilen sarı çiçekli gazal boynuzu bitkilerinin harman edilmesi yöntemiyle tohumları almak mümkündür. Daha büyük alanlarda ise biçerdöverler yardımıyla hasat ve harman yapılmaktadır. Elle hasat yöntemi ile elde edilen tohumlarda sert tohumluluk oranı oldukça yüksektir. Makine hasadında bu oran biraz düşer. Ortalama sert tohum oranı % 10 – 30 arasındadır.

Tohum verimi oldukça değişkendir. Dekarda 5 – 56 kg arasında tohumluk elde edilebilir. Kabul edilebilir verim 5 – 17 kg arasındadır. Tohum verimi ilk yıl daha yüksektir. Yıllarla beraber verim de düşer.

 

 

Sarı Çiçekli Gazal Boynuzu Hastalık Ve Zararlıları İle Mücadele

Ekimin yapıldığı ilk yıl yabancı otlar ile rekabeti düşüktür. Bu nedenle ekim öncesi toprak hazırlığı ile beraber yabancı ot mücadelesine başlanması gerekir.

Yaygın olarak görülen hastalıklar, Rhizoctonia, Fusarium, Verticillium gibi fungusların neden olduğu kök ve taç çürüklükleridir. Bu hastalıklar özelikle sıcak ve nemli bölgelerde önemli verim kaybına neden olurlar. Bu hastalıklara dayanıklı çeşitlerin ıslahı için çalışmalar devam etmektedir.

Yetiştiricilikte pek çok zararlı görülse de en önemli zararlılar, tohum üretiminde büyük sorunlara neden olan Bruchophagus türleridir.

 

 

DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş,  Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,

• Tavsiye edilen zamanda 
• Tavsiye edilen şekilde 
• Tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.