Tüm yazılarımızın içeriklerinde en sık kullanılan zirai terimler ile bu terimlerin açıklamalarını bir araya getirmeye çalıştık. Bu yazının, okuyucularımızın, yazılarımızı daha iyi anlamalarına yardımcı olacağını umuyoruz.

Bu liste oluşturulurken, hem bu bilim dalında kullanılan  hem de halk dilinde kullanılan terimlere yer verildi. Bazı terimlerin açıklamaları normalde çok uzun yazılara konu olabilecekken, burada en özet haliyle yer aldı.

Bazı zirai terimler, eş anlamlarıyla beraber açıklandı. Liste sürekli güncellenecek olup, merak ettiğiniz zirai terimler ve uygulamaları mesaj, mail veya konu altına yorum şeklinde yazarsanız listemize ekleyebiliriz.

 

 

 

 

Zirai Terimler(A – Ç)

 

Absorbsiyon : Toprakta mevcut olan bitki besin elementlerinin, ozmoz yoluyla topraktan köklere doğru çekilmesi.

Aflatoksin: Aspergillus flavus ile Aspergillus paraciticus funguslarının ürettikleri  toksine verilen ad.

Agregat : Bir araya gelmiş toprak parçacıklarından meydana gelen toprak kümesi

Ağır Toprak : Kil oranının yüksek olduğu toprak yapısı.

Akarisit : Akarlara karşı kullanılan ilaç.

Aklimatizasyon : Canlıların, iklim koşullarına alışma süreci.

Aktif Kök Bölgesi : Bitki kökünde, kılcal köklerin en yoğun bulundukları bölge.

Alg : Fotosentez yapan bir tür mikroorganizma grubu

Alkali Toprak : pH derecesi 8.5 ve daha yüksek olan toprak.

Analjezik : Ağrı kesici

Anız : Ekinlerin hasat sonrası tarlada kalan sap kısımlarına verilen ad.

Antidot : Panzehir

Antiinflamatuvar : İltihap önleyici

Apikal : Uç

Apomiksis : Döllenme gerçekleşmeden meyve oluşumu.

Arazi Islahı : Tarıma uygun olmayan bataklık, taşlık, tuzlu vs. yapıdaki arazileri ürün yetiştirmeye uygun hale getirme işlemi.

Aromaterapi : Aromatik bitkilerin kokularının yani uçucu yağlarının bir tedavi yöntemi olarak kullanılması.

Aşılama : Canlı bir bitki veya bitki parçasına başka bir bitki veya parçasının kaynaştırılması olayı.

 

Bağıl Nem : Bir hava kütlesinde, belirli bir sıcaklıkta bulunan nem miktarının, aynı sıcaklıkta neme doygun hale gelebilmesi için alabileceği nem miktarına oranı.

Bakteriyofaj : Bakterileri öldüren virüslere verilen genel ad.

Başaklanma : Tahıllarda başak ya da  salkımın yaprak kınından çıkması.

Bazik : pH derecesi 7’den yüksek olan, alkalik.

Bin Dane Ağırlığı : 1000 adet tohumun gram olarak hesaplanan ağırlığı.

Biyolojik Mücadele : Bitkilerde ekonomik  zarara neden olan hastalık, zararlı ve yabancı otlara karşı mücadelede, diğer canlı organizmaların kullanılması.

Bordo Bulamacı : Yaygın olarak kullanılan ve Bakır sülfat ve kireç karışımından oluşan kimyasal ilaç.

 

Can Suyu : Fidan ve fidelerin arazide yeni yerlerine dikildiklerinde verilen ilk su.

 

Çavdar Mahmuzu (Ergot) : Cleviceps purpurea adlı fungusun insanlarda  oluşturduğu hastalık.

Çelik : Bitkilerin kök, dal, yaprak, gövde, sap,  gibi kısımlarından alınan ve tekrar köklenme yeteneğine sahip bitki parçaları.

Çiğit : Pamuk çekirdeği

Çimlenme : Tohumların, uygun şartlar oluştuğunda yeni bir bitki oluşturmak üzere çatlaması durumu.

Çöğür : Tohumdan yetişen, aşılanmamış meyve fidanlarına verilen ad.

 

Zirai Terimler(D – E)

Dekar : 1000 m² ‘lik alan ölçüsü.

Dış Karantina : Ülkeler arasındaki zirai ürün alış verişinde, zararlı ve hastalık etmenlerinin yayılmasını önlemek için alınan yasal önlemler.

Diüretik : İdrar söktürücü

Doğal Düşman : Tarımsal ürünlerle beslenen zararlılar ile beslenen, doğal ortamda bulunan canlılar.

Dormansi : Çeşitli nedenlerle tohumların çimlenmelerinin önlenmesi veya geciktirilmesi durumu.

Drenaj (Akaçlama) : Bir arazideki fazla suyun boşaltılması.

Drog : Tıbbi bitkilerin, tedavi edici biyoaktif maddeyi taşıyan kısım veya organları. Başka bir deyişle, bitkisel ilaç yapımında kullanılan hammadde. 

 

Ekoloji :  Canlı varlıkların birbirleri ve çevre ile ilişkilerini inceleyen bilim dalı.

Ekonomik Zarar Eşiği (EZE) : Zararlı organizmaların ekonomik zarar seviyesine ulaşmasına engellemek için mücadeleye karar verilen yoğunluğudur.

Ekonomik Zarar Seviyesi : Zararlı organizmaların, ekonomik zarara neden olduğu en düşük popülasyon yoğunluğudur.

Ekstraksiyon : Bir bitkiden ya da karışımdan,  istenen maddelerin  elde edilmesi süreci.

Embriyo : Bitkilerin çimlenme yeteneğinde olan canlı kısımları.

Endemik Türler  : Yalnızca belirli bir bölgede yaşayan türler.

Entegre Mücadele : Hastalık, zararlı ve yabancı otların çevre ile ilişkilerini dikkate alarak tüm mücadele metotlarının birbiriyle uyumlu bir şekilde kullanılması ile popülasyon yoğunluklarını Ekonomik Zarar Seviyesinin altında tutan zararlı yönetim sistemi.

Entomoloji : Böcekleri inceleyen bilim dalı.

Epifitik Canlı : Konukçuda hastalık oluşturmayıp sadece taşıyıcı olarak kullanan organizmalar.

Eradikasyon : Yok etme, kökünü kurutma

Etiyolleşme : Bitkilerde, yeterli olmayan ışık şartlarında boğum aralarının uzaması.

Etkili Madde : İlaçlarda esas etkiyi yapan madde.

Evapotranspirasyon : Bitkilerin su tüketimleri ve buharlaşmayla kaybettikleri  toplam su miktarı.

 

Zirai Terimler(F – H)

FAO : Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü

Farmakoloji : İlaç bilimi.

Fenotip : Bitkilerin gözle görülebilen veya  bir ölçülebilen özellikleri.

Fertigasyon : Kimyevi gübrelerin sulama suyu aracılığıyla toprağa verilmesi.

Fitopatoloji : Bitkisel hastalıkları inceleyen bilim dalı.

Fitotoksisite : Tarımsal mücadelede kullanılan ilaçları kültür  bitkilerinde oluşturduğu zehirli etki.

Fototropizm : Işığa yönelme (Ayçiçeği örneğindeki gibi)

Fumajin : Bazı böcek türlerinin salgıladığı tatlımsı maddeler üzerinde gelişen saprofit funguslar.

Fumigant : Fumigasyonda kullanılan ilaç türü.

Fumigasyon : Gaz haline geçen ilaçlarla yapılan ilaçlama işlemi.

Fungisit : Funguslara karşı kullanılan ilaç.

 

Galenik : Geleneksel

Genotip :  Bireyin taşıdıkları genlerin bütünü.

 

Hasıl : Yeşil ot

Hektar : 10 dekarlık (10.000 m²) alan ölçüsü.

Herbisit : Yabancı ot mücadelesinde kullanılan ilaçların genel adı.

Hibrit  Tohum : Melezleme yoluyla elde edilen yüksek verimli tohum.

Humus : Toprağa karışan bitkisel ya da  hayvansal kökenli organik maddeler.

 

(I -P)

 

Irk : Bir canlı türü içerisinde birbirine benzerlikleri fazla olan bireylerin meydana getirdiği alt grup.

 

İmmün Sistem : Bağışıklık sistemi

İnfiltrasyon : Suyun toprağa girmesi olayı.

İnsektisit : Böcek öldürücü

İntensite Etmeni : Bitkilerin gelişme döneminde belirli bir zaman diliminde, toprak çözeltisinde bulunan bitki besin maddeleri.

 

Kalıtım : Canlıların genetik özelliklerini, kendilerinden sonraki  nesillere aktarması.

Kalibrasyon : Belirli şartlarda, doğruluğu bilinen bir   ölçüm standardı ya da  sistemi kullanılarak kullanılacak aletin doğruluğunun ölçülmesi. Halk diliyle ayarlama.

Kallus : Bitki  hücrelerinin düzensiz olarak üst üste yığılmaları sonucu oluşan doku.

Karminatif : Barsak gazlarını giderici

Kıraç : Susuz

Kimyasal Mücadele : Bitkilerde verim kaybına neden olan hastalık ve zararlılara karşı kimyasal ilaçlarla yapılan mücadele yöntemi.

Kontak Etki : Hastalık etmeni ya da zararlıyı temasla etkileyip öldüren  etki mekanizması.

 

Laksatif : Barsak yumuşatıcı, kabızlık önleyici

Lateral : Yan 

Lezyon : Hastalık belirtilerinin yoğunlaştığı  bitki dokusuna verilen ad.

 

Malç : Toprağın üzerinin doğal (yaprak, saman vs.) veya yapay (Koyu renk polietilen örtü vs.) maddelerle örtülmesi.

Mineralizyon : Toprakta bulunan organik maddelerin parçalanıp inorganik maddelere  dönüşmesi.

Monokültür Tarım : Tek tip ürünün yetiştirildiği tarım şekli.

 

Nekroz : Hastalıklı bitki dokularında  görülen koyu renkli ölü bölge.

Nematisit : Nematod öldürücü

Nimf : Yarı başkalaşım geçiren böcek türlerinin erginliğe ulaşmamış formları.

Nispi nem (Oransal Nem) : Belli bir sıcaklıkta, havadaki nem miktarının,  o sıcaklıkta taşınabilecek en yüksek nem miktarına oranı.  % olarak ifade edilmektedir.

 

Omca (Omça) : Bağ kütüğü, asma

Optimum : İdeal, en uygun

Organik Madde : Doğal halde bulunmayan, canlı organizmalar tarafından oluşturulan madde.

 

Parazit (Asalak) : Başka bir canlıya bağlı olarak yaşayan ve ihtiyaç duydukları besin maddelerini bunlardan alan canlılar.

Parazitoid : Konukçusu olan böceğin içinde veya üzerinde yaşayan  ve sonunda konukçusunu ölümüne yol açan canlılar.

Partenokarpi : Tohumsuz meyve oluşumu.

Patojen : Enfeksiyonlar meydana getiren mikroorganizmalar.

Perkolasyon : Suyun, toprak içinde aşağıya doğru olan hareketi.

Pestisit : Bitki sağlığında kullanılan zirai ilaçları geneline verilen ad.

Populasyon : Sınırlı bir çevrede, aynı türe ait bireyler tarafından oluşturulan topluluk.

Predatör : Başka böceklerle beslenen avcı böcekler.

Preparat : Kullanıma hazır haldeki karışım ilaçlar.

Protandry : Bir bitkideki erkek çiçeklerin dişi çiçeklerden önce olgunlaşması.

Protogeny : Bir bitkideki dişi çiçeklerin erkek çiçeklerden önce olgunlaşması.

(R – Z)

 

Repellent Etki : Böcek kaçırıcı etki.

Rezidü (Kalıntı) : Kullandığımız ilaçların, belli bir süre geçtikten sonra, kullanıldığı yüzeylerde kalan miktarı. Bu miktar ppm olarak ifade edilir.

Rototiller : Ekim öncesi tohum yatağını hazırlamakta  ve anız bozmada kullanılan toprak işleme makinesi.

 

Sedatif : Sakinleştirici

Sedimantasyon : Çökelme

Seleksiyon : Seçilim anlamına gelir.

Senecence : Bitkilerde yaşlanma.

Simptom (Symptom) : Belirti

Sistemik Etki : Kullanılan ilaçların, bitkinin iletim dokusunda  taşınarak  etki göstermesi durumu.

Solarizasyon : Toprağın güneş enerjisiyle ısıtılması. Sıcak bölgelerde, sıcaklığın yüksek olduğu aylarda uygulanır.  Uygulamada toprak tarla kapasitesine ulaşıncaya kadar sulanır ve üzeri şeffaf polietilen bir örtüyle kapatılır. Ve  4 – 8 hafta bu şekilde bekletilir. Bu uygulamayla toprakta bulunan hastalık etmenlerinin, yabancı otların ve nematodların zayıflatılması veya öldürülmesi amaçlanır. Özellikle seralarda  uygulanır.

Stimulant : Uyarıcı

Stratifikasyon : Tohumun çimlenebilmek için ihtiyaç duydukları soğuklama ihtiyacı.

Sübvansiyon : Para yardımı, destekleme

 

Tampon Kapasitesi : Bitkilerin asitliğe karşı gösterdiği direnç

Tarla Kapasitesi : Serbest drenaj şartlarında, bir arazinin tutabileceği maksimum su miktarı.

Tıbbi Bitki : Tedavi edici özellikleri bulunan biyoaktif madde veya maddeleri taşıyan bitkilere verilen ad.

TMO : Toprak Mahsulleri Ofisi

Tolerans (Maksimum rezidü ) : Kullanılan ilaçların, yiyecek olarak tüketilen ürünlerin üzerinde izin verilen kalıntı miktarıdır.  Bu miktar ppm ya da  ppb ile gösterilir.

Total Herbisit : Tüm bitkilere karşı etkili olan yabancı ot ilacı.

Tozlanma : Çiçeklerin erkek organlarında oluşan polenlerin, dişicik tepesi üzerine taşınması olayı.

Tozlaşma : Erkek organdaki polen keselerinin patlaması ve polenlerin buradan yayılması.

Transpirasyon : Bitkinin kendisinden dışarıya verilen nem miktarı.

Tropizma : Bitkilerin çeşitli uyarılara karşı yönelmeleri.

 

Vejetasyon : Bitkilerin tohumdan sürüp, tohum verebilecek duruma gelene kadar geçen süre.

Vernalizasyon : Kışlık bitkilerin   generatif olgunluğa erişebilmeleri için, çimlendikten sonra düşük sıcaklık derecelerine ihtiyaç duymaları.

 

Yabancı Ot : Bir ortamda yetişmesi istenmeyen her türlü bitkiye verilen ad.

 

Zahire : Tahıllara verilen genel adlardan biri.