Keçiboynuzu; Baklagiller (Fabaceae) familyasından, kış aylarında yapraklarını dökmeyen bir ağaç ve onun meyvesidir. Bütün Akdeniz havzasında, Amerika Birleşik Devletleri’nde, Afrika’da ve Avustralya’da doğal ortamda yetişmektedir. 5000 yıldır bilinen ve tüketilen bir meyvesi vardır.  Dünya’da yıllık 300.000 ton harnup üretilmektedir. En çok üretim yapan ülkeler İspanya, İtalya, Fas, Portekiz, Yunanistan, Türkiye ve Kıbrıs’tır.  Türkiye’nin üretimdeki payı % 10 civarındadır.

Ülkemizde Çanakkale’den Hatay’a kadar kıyı şeridinde doğal olarak yetişmekle birlikte en çok

• Antalya (Gazipaşa, Manavgat, Alanya)
• Mersin (Silifke, Aydıncık, Gülnar, Bozyazı, Anamur)
• İzmir (Karaburun, Urla)
• Muğla (Datça ve Marmaris) illerinde yetişir.

Keçiboynuzu meyvesine yöresel olarak harnup ve ballı boynuz gibi isimler de verilmektedir. İngilizce ismi “carob” olmakla beraber  genellikle “St. Johns Bread” olarak bilinir. Almanca’da da “Johannisbrot” denir ve bu isim her 2 dilde de “Yahya Peygember’in ekmeği” anlamına gelmektedir. Peygamberin bu meyveyi, çölde ekmek yerine tükettiğine inanılmaktadır.

Bilimsel İsmi : Ceratonia siliqua

 

Keçiboynuzu Bitkisinin Morfolojik / Botanik Özellikleri

Kök ve Gövde

Kazık kök yapısına sahip bir bitkidir. Kökler 15 – 20 metre derinliğe kadar inebilir.

Genellikle 10 – 15 metre arasında boylanır. Gövde rengi esmer – gridir. Yayvan tepeli bir ağaçtır. Odunu serttir, yangınlara karşı dayanıklı ve uzun ömürlü bir ağaçtır. Sürgünleri ince yapılı ve kırmızımtırak – kahverengi renklidir.

Yapraklar

3 – 5 cm uzunluğundaki yaprakları hafif sert yapıda ve her daim yeşildir. Yaprakların üst yüzeyleri parlak ve koyu yeşil, alt yüzeyleri ise mat yeşil renklidir.  Bileşik yapraklı bir bitkidir, yaprakların her biri 5 – 11 adet yaprakçıktan meydana gelmiştir. Yaprakçıkların kenarları düzdür.

 

 

Çiçek

Keçiboynuzu çiçekleri, yaşlı dallar üzerinde, salkım şeklinde ve yan durumda bulunur. Küçük ve yeşilimsi renkli çiçeklerde taç yapraklar bulunmaz, 5 adet çanak yaprak vardır. Çiçekleri kötü kokuludur. Keçiboynuzunun çiçekleri Temmuz – Ağustos aylarında açar ve bu çiçeklerin meyveleri ertesi yıl olgunlaşır. Tozlanma genellikle rüzgarla olur.

 

 

Meyve Ve Tohum

Meyveler tazeyken 10 – 20 cm uzunluğunda, yumuşak ve yeşil renklidir. Olgunlaştıkça rengi koyulaşarak kahverengiye söner, hafifçe eğrilir ve sertleşir. Bakla şeklindeki (legümen tipi) meyvelerin orta tabakası yumuşak ve tatlıdır. İlk meyveyi 5 – 10 yaşlarında verir.

 

 

Tohumlar bakla şeklindeki meyvenin içerisinde, birbirinden ayrı çok sayıda tohum bulunur. Tohumlar sert yapıda, oval ve parlak kahverengidir. Yaz sonunda ya da sonbahar başında olgunlaşırlar.

Kurutulmuş keçiboynuzu tohumları  son derece sert olurlar ve çok az su çekerler. Doğada ağırlıkları çok az değişir. Bu nedenle Selçuklular ve Osmanlılar Dönemi’nde ağırlık ölçüsü olarak kullanılmıştır. 4 tohum yaklaşık 1 dirhem gelir. 1 dirhem genellikle 3 grama karşılık gelmektedir.

 

 

Keçiboynuzu Yetiştiriciliği

Ülkemizde henüz ciddi manada kültüre alınmamış bir bitkidir. Üretim genellikle doğal alanda kendiliğinden yetişen ağaçlardan toplanan meyvelerden yapılmaktadır. Uygun çeşit kullanımı ve üretimin artırılması gerekli çalışmalar devam etmektedir. Ülkemizde keçiboynuzu bahçesi tesisi son yıllarda artmıştır.

İklim Ve Toprak İstekleri

Tipik bir Akdeniz bitkisi olan keçiboynuzu sıcağı sever, don olaylarının fazla görüldüğü bölgeleri tercih etmez.  Yüksek sıcaklıklara ve kuraklığa karşı çok dayanıklı bir bitkidir. Işık isteği yüksektir. Deniz seviyesinden başlayarak 1000 metre rakıma kadar yetişir. Yetiştiricilik için ideal sıcak isteği 25 °C civarıdır.  -7 °C’nin altında ve 45 °C’nin üzerindeki sıcaklıklarda zarar görür.

Yılık yağış isteği 500 – 600 mm olmakla beraber 100 mm yağış alan yerlerde bile hayatını sürdürür.

Toprak bakımından çok seçici bir bitki değildir, kurak ve çorak topraklara kolayca adapte olur. Tuza karşı dayanıklıdır. Mineral madde bakımından zengin toprakları sevmez. Kumlu, pH bakımından nötr  hafif bünyeli toprakları tercih eder.

 

 

Keçiboynuzu Fidanı Üretim Tekniği

Fidan üretimi tohumdan yapılmaktadır. Çimlendirilecek tohumlar önce 2 saat kadar H2So4 (Sülfirik asit) çözeltisinde, daha sonra 2 gün soğuk suda bekletilir. Bekleme süresinin sonunda tohum yastıklarına ekilen tohumlar genellikle 24 – 48 saat içerisinde çimlenmeye başlar. Tohumların çimlenme oranı yüksektir.

Toprak Hazırlığı

Bahçe tesis edilecek arazinin 1 yıl önceden diri örtü temizliği yapılmalı ve toprak 40 – 60 cm derinliğinde işlenmelidir.

Fidan Dikimi Ve Bahçe Tesisi

Dikimde 1 – 2 yaşlı aşılı fidanlar kullanılabildiği gibi aşısız fidanlar da dikilip sonradan aşılama yapılabilir.

Dikimde önerilen sıra arası ve sıra üzeri mesafe 6  x    metredir. Dikimden önce açılmış 30 – 40 cm derinliğindeki çukurlara fidanlar yerleştirildikten sonra kök boğazını aşacak şekilde toprak – yanmış ahır gübresi karışımıyla kapatılır. Fidanlar çukurlara dik olarak yerleştirilmeli, toprak doldurma işleminden sonra mutlaka ayakla çiğnenerek sıkıştırılmalı ve mutlaka can suyu verilmelidir.

Keçiboynuzu üretim alanları, Agro Forestry adı verilen ve ağaçlar büyürken altında hayvanların da yetiştirildiği üretim modeline son derece uyumludur. Taşlık, kayalık, bakımsız orman alanlarında üretim yapmak mümkündür.

 

 

Sulama, Bakım, Aşılama Ve Budama

Bahçe tesis edildikten sonra ilkbahar ve sonbahar aylarında yapılacak sulama verimi olumlu etkiler. Sulama tekniği olarak damla sulama ya da yağmurlama sulama kullanılabilir.

Çok fazla bakım gerektirmez. Aşılama fidanlar 1 yaşındayken yapılır. Gereken zamanlarda kuruyan dalar temizlenmeli ve şekil budaması yapılmalıdır.

Hasat Ve Verim

Meyveler Mayıs ayında büyümeye başlar. İdeal hasat zamanı meyvelerin olgunlaşıp renklerinin yeşilden kahverengiye döndüğü zamandır. Hasat olgunluğuna gelen meyve tamamen kahverengileşir, meyve sapı kurur, elde sallanan meyvenin içerisindeki tohumlar ses çıkarır. Hasat, bölge ve iklim şartlarına bağlı olarak Ağustos sonu – Eylül başında başlar ve  Kasım – Aralık aylarına kadar devam eder.

İlk verim dikimden 5 – 10 yıl sonra alınır. Ağaç başına meyve verimi, ağaçların yaşına ve çevre şartlarına bağlı olarak 250 – 1000 kg arasında değişir.

 

 

Keçiboynuzu Yetiştiriciliğine Verilen Desteklemeler Nelerdir?

Orman Genel Müdürlüğü Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Hizmetlerine İlişkin Yönetmelik kapsamında;  onaylı uygulama projelerine göre bozuk orman alanlarında, hazine arazilerinde ve sahipli arazilerde keçiboynuzu yetiştiriciliği için hibeye esas yatırım giderleri cetveli tutarının % 25’i kadar; orman köyü nüfusuna kayıtlı olan ve o köyde ikamet eden  kişilere onaylı uygulama projesine göre 3 hektara kadar yapacakları özel ağaçlandırma ve özel imar-ihya çalışmaları için bir defaya mahsus olmak üzere hibeye esas yatırım giderleri cetveli tutarının % 65’i kadar hibe verilebilmektedir.

Keçiboynuzu Bahçe Tesisi Projesi Fizibilite Raporu 

BURAYA TIKLAYARAK Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı Orman Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan “Keçiboynuzu Bahçe Tesisi Projesi Fizibilite Raporu ve Yatırımcı Rehberi“ne ulaşabilirsiniz.

 

 

Keçiboynuzunun Faydaları Nelerdir?

• Antioksidan özelliği sayesinde kansere karşı koruyucudur.
• Yüksek lif içeriği sayesinde sindirimi kolaylaştırır, kabızlığı önler ve kilo vermeye yardımcı olur.
• Antiseptik ve antibakteriyel özellikleri vardır. Enfeksiyon gelişimini önler, mevcut enfeksiyonların iyileşmesine yardımcı olur.
• Kalp ve damar hastalıklarına karşı koruyucu etkisi vardır.
• İshal tedavisine yardımcı olur.
• Kansızlığı önler.
• Kan şekerini dengeler. Diyabet hastaları güvenle kullanabilir.
• Solunum sistemi rahatsızlıklarını giderir, bronşları açar, balgamı söktürür.
• Sinir sistemine iyi gelir, hafızayı güçlendirir.
• Sütten 3 kar fazla kalsiyum içerir. Kemikleri güçlendirir, kemik erimesini önler. Ayrıca kalsiyum oksalat içermediği için böbrek taşı oluşturma riski yoktur.
• Erkeklerde sperm, kadınlarda yumurta sayısını artırır, düşük sperm ve yumurtaya bağlı kısırlık tedavisine yardımcı olur. Ayrıca afrodizyak etkisi bilinmektedir.
• Keçiboynuzu unu, Çölyak hastalarının ve gluten hassasiyeti olanların kullanımına uygundur.
• Tiramin içermez, migren hastaları rahatlıkla kullanabilir.
• Ciltteki yaşlanma etkilerini geciktirir, cilde parlaklık kazandırır.

 

 

 

 

Keçiboynuzunun Zararları Nelerdir?

• Kategori olarak düşük risk içeren ürünlerden birisi olmakla beraber hamilelikte aşırı kullanımı sakıncalı olabilir.
• Aşırı tüketimi baş dönmesi ve mide bulantısına sebep olabilir.
• Doktor tavsiyesi olmadan küçük çocuklara yedirilmemelidir.
• Kan inceltici ilaç kullanan kişiler, baklagil ve fındığa karşı alerjisi olanlar mutlaka doktor kontrolünde tüketmelidir.

 

 

Keçiboynuzunun Kullanım Alanları

• Kurutulduktan sonra şekerle kaynatılarak pekmezi yapılır.
• Kaynatılmadan, sıkılarak konsantre haline getirilen keçiboynuzu özü özellikle solunum sistemi rahatsızlığı duyan kişiler tarafından tüketilir.
• Dondurma, krem peynir ve yoğurt gibi gıdalara katılır. Tatlılarda çikolata aroması için kullanılır.
• Kuru çekirdekleri öğütülerek kafeinsiz kahve olarak tüketilmektedir.
• Kuru meyveleri demlenerek, çayı içilir.
• Kurutulan keçiboynuzu çekirdeklerinden elde edilen keçiboynuzu tozu (unu), unlu mamullerde doğal tatlandırıcı  veya kakaoya alternatif olarak kullanılmaktadır.
• Gıda endüstrisinde kıvam arttırıcı olarak,
• Likör yapımında
• Yem sanayiinde,
• İlaç sanayiinde,
• Boya başta olmak üzere kimya sanayiinde,
• Kağıt sanayiinde,
• Fotoğraf filmi ve fotoğraf kağıdı üretiminde,
• Dokuma sanayiinde,
• Kibrit sanayiinde,
• Otomotiv cilası üretiminde,
• Kerestesi baston, golf sopası ve bateri çubuğu yapımında ve mobilya imalatında,
• Petrol endüstrisinde kullanılmaktadır.

 

 

Keçiboynuzu Pekmezi Nasıl Yapılır ?

• Güzelce yıkanan ve tozlarından arındırılan kuru keçiboynuzu meyveleri, yumuşamaları için 2 gün boyunca suda bekletilir.
• Yumuşayan meyveler bir tencerede 1 saat kadar kaynatılır.
• Temiz bir tülbent ya da elek yardımıyla iyice ezilerek püre kıvamına getirilir.
• Bu püre yeniden tencereye alınır, üzerine limon suyu ve 1’e 1 oranında şeker ilave edilir ve arada karıştırılarak orta dereceli ateşte 7 – 8 saat kaynatılır.
• Daha sonra kavanozlara doldurularak serin bir ortamda saklanır.

 

Keçiboynuzu Çayı Nasıl Yapılır ?

• Önceden kaynatılmış yarım litre suya 5 – 6 adet keçiboynuzu katılır.
• 10 dakika kadar kısık ateşte kaynatmaya devam edilir.
• Süzülerek sıcak olarak servis edilir.
• Keçiboynuzu çayı soğuduktan sonra da  içilebilir.

 

 

 

Keçiboynuzu Meyvesi Besin Değerleri (100 g için)

Besin Değeri	İçeriği	Günlük Değer %
Kalori	470 kcal	% 23.5
Karbonhidrat	54.6 g	% 18.2
Lif	25.8 g	% 103.3
Protein	13 g	% 26
Yağ	23 g	% 34.5
Kolesterol	0.0 mg	% 0.0
Vitamin A	5 IU	% 0.1
Vitamin C	0.1 mg	% 0.2
Potasyum	992 mg	% 28.3
Kalsiyum	311 mg	% 31.1
Demir	2.2 mg	% 12.2

 

 

 

 

Keçiboynuzu Tozu (Unu) Besin Değerleri (100 g için)

Besin Değeri	İçeriği	Günlük Değer %
Kalori	222 kcal	% 10.7
Karbonhidrat	89 g	% 28.8
Lif	40 g	% 165.8
Protein	5 g	% 9.2
Yağ	0.65 g	% 1
Kolesterol	0.0 mg	% 0.0
Vitamin A	14 IU	% 0.3
Vitamin C	0.2 mg	% 0.3
Potasyum	827 mg	% 23.6
Kalsiyum	348 mg	% 34.8
Demir	3 mg	% 16.3

 

 

 

 

Keçiboynuzu Pekmezi Besin Değerleri (100 g için)

Besin Değeri	İçeriği	Günlük Değer %
Kalori	270 kcal	% 13.5
Karbonhidrat	65.7 g	% 21.9
Lif	1.0 g	% 3.9
Protein	1.3 g	% 2.5
Yağ	0.0 g	% 0.0
Kolesterol	0.0 mg	% 0.0
Vitamin A	0.0 IU	% 0.0
Vitamin C	0.0 mg	% 0.0
Potasyum	1262 mg	% 36.1
Kalsiyum	62 mg	% 6.2
Demir	0.1 mg	% 0.4