Ketencik, daha çok ılıman iklim bölgelerini tercih eden, Turpgiller (Brassicaceae) familyasından, yağlı tohumlu bir endüstri bitkisidir. Anavatanının Güneydoğu Avrupa ve Güneybatı Asya olduğu düşünülmektedir. Tunç Çağı ve Demir Çağı’nda İskandinavya dahil olmak üzere Avrupa’nın pek çok bölgesinde yetiştirildiği bilinmektedir. 19. Yüzyıl’da Rusya, Fransa, Belçika ve Hollanda’da yaygın olarak yetiştirilmesine rağmen 20. Yüzyıl’da üretimi düşmüştür.

Son yıllarda özellikle biyoyakıt olarak kullanımı nedeniyle üzerinde yapılan çalışmalar artmış ve popülaritesi yükselmeye başlamıştır. Ülkemizdeki biyodizel sektörü için hammadde sağlanması bakımından büyük önem taşıyan bir endüstri bitkisidir. 2019 Yılı’ndan beri TAGEM’e bağlı 4 enstitünün sorumluluk alanındaki 6 farklı lokasyonda, bölgelere göre biyodizele en uygun verimli ve kaliteli çeşitleri tespit etmek için “Bölgelere Göre Biyodizele Uygun Ketencik Çeşit Adaylarının Belirlenmesi”  projesi halen devam etmektedir.

 

Bilimsel İsmi : Camelina sativa

 

 

 

Ketencik Bitkisinin Biyolojisi Ve Bitkisel Özellikleri

Daha çok ılıman iklim bölgelerini tercih eden geniş yapraklı bir bitkidir. Kış aylarını uykuda, rozet formunda geçirir.

Mızrak şeklindeki yaprakları direk olarak gövdeden çıkar, yaprak sapı bulunmaz. Yaprakların uzunluğu 2 – 8 cm, genişliği ise 2 – 10 mm arasında değişmektedir. Yapraklarının kenarları düzdür.

Kökleri kısadır, sığ toprak katmanlarından su çeker. Kurak bölgelerde, buğday – nadas üretim sistemlerine uyumu iyidir.

Kendine döllenen bir bitki olan ketencikte çiçeklenme, ekimden 4 – 6 hafta sonra başlar ve ortalama 2 hafta sürer. 5 – 7 mm çapındaki küçük çiçekleri soluk sarı veya yeşilimsi sarı renktedir.

Ketencik kapsülleri 6 – 14 mm uzunluğunda olup içlerinde 5 – 25 adet kahverengi veya kırmızımsı kahverengi tohum bulunur. Ketencik tohumlarının 1000 dane ağırlığı 0,8 – 1,8 gram arasında değişir. Tohumlarındaki yağ oranı % 30 – 46 arasındadır.

 

İklim İstekleri

Yazlık olarak ekimi daha yaygındır. Soğuk havaya toleransı yüksek, kuraklığa dayanıklı bir bitkidir. Hem ilkbahar donlarına hem de kuraklığa karşı kanola bitkisinden daha dayanıklıdır. Tohumları 0 °C sıcaklıkta bile çimlenebilir. Ketenciğin fideleri -2°C’lik donma sıcaklıklarında dahi hayatta kalabilmektedir.

Yazlık ekimlerde yetişme süresi yaklaşık 100 – 120 gün civarındadır.

 

Ticari Ketencik Çeşitleri

Türkiye’deki tek tescilli ketencik çeşidi Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü‘ne ait bir çeşit olan “Arslanbey” dir. Geliştirildiği ülkelere göre başlıca ketencik çeşitleri şunlardır :

• Almanya : Lindo / Soledo / ‘Ligena
• Amerika Birleşik Devletleri : Calena / Blaine Creek / Suneson / Bozeman / Cheyenne / Platte
• Fransa : Celine
• Çin : Camelina NO.1

 

Ketencik Yetiştiriciliği

Ketencik Tohumu Ekimi

Yazlık yetiştiricilikte erken ekim tavsiye edilir. Erken ekim, kuraklık ve yaz sıcaklarından önce çiçeklenmeyi sağlayarak bakla silkilmesini önler, böylece tohum verimi artar.

Yabancı ot mücadelesi için ekim öncesi toprak işleme yapılmalıdır. Çok küçük tohumlara sahip olduğu için toprak hazırlığına önem verilmelidir.

Mibzerle ekime uygundur. İdeal ekim derinliği 0.6  – 1 cm kadardır. Dekara ekilecek tohum miktarı 0.5 – 1 kg’dır.

 

 

Gübreleme Ve Sulama

Besin gereksinimi çok fazla bir bitki değildir. Aşırı gübreleme gerektirmez. Ekim öncesi dekara 10 kg azot, 5 kg potasyum ve 3 kg fosfor verilmelidir.

Ketencik yüksek sıcaklıklara ve kuraklığa dayanıklı bir bitkidir. Yüzlek köklü olduğundan topraktan fazla nem çekmez. Normal şartlarda sulama gerektirmez.

 

Ketencik Hasadı, Verim Ve Depolama

Uygun hasat zamanı, tohumların kırmızımsı ya da koyu kahverengi hale geldiği zamandır. Biçerdöverle hasada uygun bir bitkidir, kapsüllerinde kabuk çatlatma görülmez. Turpgillerin hasat edildiği makinelerle de 3 mm’nin altındaki eleklerle hasat edilebilir.

Tohum  verimi dekar başına 65 – 170 kg arasında değişmektedir.

Tohumların sorunsuz depolanmaları için içerdiği nem miktarı % 8 olmalıdır. Ketenciğin yağı ışıkta okside olduğu için karanlıkta depolanması uygundur.

 

 

Ketencik Yağı

Ketencik tohumlarındaki yağ oranı % 40 – 45 arasında değişir. Yağların % 90’ını doymamış yağ asitleri oluşturmaktadır. İçeriğindeki yağ asitleri;

• % 27 – 35 Linolenik asit
• % 18 – 25 Linoleik asit
• % 15 – 20 Oleik asit
• % 12 – 15 Ekosenoik asit
• %   0 – 4 Erusik asit

 

 

Kullanım Alanları

Ketencik yağı, yüksek Erusik asit içeriği nedeniyle gıda olarak kullanıma uygun değildir. En çok biyoyakıt olarak kullanılır.  Ayrıca kozmetik ürünleri, vernik ve sabun üretiminde de kullanılmaktadır. Metil esteri, yüksek iyot içerdiği için uzun süre bozulmadan makine yağlamada kullanılabilir.

Ketencik küspesi, hayvan yetiştiriciliğinde yem olarak kullanılabilir. Besleyici değeri çok yüksektir. Küspesi yaklaşık % 45 protein, % 13 lif ve % 5 mineral ve yüksek oranda Vitamin E içerir.

 

 

Ketencik Hastalık Ve Zararlıları İle Mücadele

2 özel fitoaleksin (Metoksikamaleksin ve Kamaleksin) içerdiği için bir çok hastalık ve zararlıya karşı direnci yüksek bir bitkidir.

Ketencik Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Hastalıklar

• Yıldız Çiçeği Hastalığı – Phytoplasma asteris
• Lahana Kök Uru – Plasmodiophora brassicae
• Beyaz Rastık – Albugo candida
• Sklerotinia Sap Çürüklüğü – Sclerotinia sclerotiorum
• Patates Siyah Siğil Hastalığı – Rhizoctonia solani
• Tüylü Küf – Hyaloperonospora camelinae
• Lahana Mildiyösü – Peronospora parasitica

 

 

Ketencik Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Zararlılar

• Toprak Pireleri – Phyllotreta sp.

DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş,  Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,

• Tavsiye edilen zamanda 
• Tavsiye edilen şekilde 
• Tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.