Küresel iklim değişikliği, bir süredir hem etkileri hem de sonuçları bakımından tüm dünyayı etkileyen önemli bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Fosil yakıt kullanımı, arazi kullanımındaki değişiklikler, sanayileşme ve ormansızlaştırma gibi insan kaynaklı uygulamalar atmosfere salınan sera gazlarının hızla birikmesine yol açıyor. Bu gazların doğal sera etkisini hızlandırması neticesinde ortalama sıcaklıklar artıyor.

Küresel iklim değişikliğine karşı uluslararası birçok çalışma yürütülüyor. Bu çalışmaların en önemlileri

• İklim Değişikliğiyle Mücadele Çerçeve Sözleşmesi (UNFCC) – 1994
• Kyoto Protokolü – 2004
• Paris Anlaşması – 2016

Türkiye, küresel iklim değişikliğinden en fazla etkilenecek bölgelerden Akdeniz Havzası’nda yer alıyor. Bu nedenle geniş bölgelerde kuraklığın görüleceği ve aşırı sıcak geçen gün sayısının artacağı öngörülüyor. İklim değişikliğinin tarımsal faaliyetlere etkileri çok büyük önem taşıdığı için Tarım ve Orman Bakanlığı, çiftçilerde farkındalığı artırmak ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine karşı önlem almak adına çalışmalar yapıyor.

Küresel İklim Değişikliği Ve Sıcaklık Artış Senaryoları

Küresel iklim değişikliğinin tarım uygulamalarına etkileri, üretim / beslenme ilişkileri sebebiyle büyük önem taşımaktadır. Bu yüzden tarım sektörünün iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine karşı gereken önlemleri almak, etkilerini azaltmak ve yetiştiricilerin farkındalığını artırmak için gereken çalışmalar yapılmalıdır.

Genel anlamda tüm tarımsal ürünlerin gelişmek için suya, toprağa, sıcaklığa ve güneş ışığına ihtiyacı vardır. Dolayısıyla “iklim”, sayılan bu kriterlerin tamamına doğrudan etki eder. İşte bu nedenle iklim değişikliğinin tarım sektörü için yarattığı risk yüksek seviyededir. TÜSİAD 2020 Tarım ve Gıda Raporu’nda yer alan “İklim Odaklı Politikalar” başlığında yer aldığı gibi;

• Ortalama küresel sıcaklıktaki her 1 °C’lik değişiminde, ortalama verimin buğdayda % 6, pirinçte % 3.2, soya fasulyesinde % 3.1 ve mısırda % 7.4 azalacağı varsayılmaktadır.
• Ülkemizin gelecek 10 – 20 yıllık tarım politikası belirlenirken sıcaklıklarda 2 – 3 °C artış ve bunun neden olacağı etkiler senaryosuna uygun planlamalar yapılmalıdır.
• 1.1 – 1.3 °C’lik sıcaklık artışı durumunda GSYH’da (Gayrisafi Yurt İçi Hasıla) ilk periyotta (2030 – 2034) % 1, ikinci periyottaysa % 1.4’lük bir düşüş öngörülmektedir.
• Aynı senaryoda verim kaybı 2030 – 2039 yılları arasında % 6 – 7, 2040 – 2049 yılları arasında ise ortalama % 8 – 9 seviyesinde olacaktır. Buradan da anlaşılacağı gibi iklim değişikliğinin tarım sektörüne etkisi, ekonominin diğer bileşenlerini de etkilemektedir.

Küresel İklim Değişikliği Ve Tarıma Olumsuz Etkileri

• Su kaynaklarının azalması
• Ada az yağışlı ve daha sıcak iklim
• Ekstrem meteorolojik olayların artışı
• Kuraklık şiddetinin artması
• Toprak ve su kalitesinde bozulma
• Ekosistemde bozulma
• Biyolojik çeşitlilikte azalma
• Ekolojik alanlarda kayma görülmesi
• Tarımsal üretimin ve kalitesinin azalması
• Hastalık ve zararlılarda artış
• İlaçlama ve gübreleme sorunları
• Gıda güvenliğinde sürdürebilirlik sorunu

Küresel İklim Değişikliğinin Tarım İşletmelerine Olumsuz Etkileri

• Ekim – dikim sorunları
• Hasat – harman sorunları
• Toprak işleme sorunu
• Gübreleme sorunu
• İlaçlama sorunları
• Verimde azalmalar
• Sulama suyu tedarik sorunu
• Biyoçeşitliliğin azalması sorunu
• Artan CO₂ konsantrasyonu

Küresel İklim Değişikliği İle Mücadele Süreci

Yağmur Hasadı

Yeraltı su kaynakları yerine sulama veya evsel kullanımda yağışla gelen suların biriktirilerek kullanılmasına dayalı sistemler bütünüdür. Bu sayede susuzluk kaynaklı verim kaybının önüne geçilebilir ve yeraltı suları daha iyi beslenir.

Suyun Tasarruflu Kullanımı

Giderek artan sulama suyu ihtiyacını karşılamak için tasarruflu sulama yöntemlerinin kullanılmasıdır. Bu sayede kısıtlı su kaynakları kullanılarak artan sulama suyu ihtiyacını karşılamak mümkündür.

Toprak İşlemenin Azaltılması

• Toprak erozyonunu önlemek,
• Toprak nemini korumak ve
• Topraktaki organik madde oranını artırmak için toprak işlemesiz tarım ya da azaltılmış toprak işleme yaygınlaştırılmalıdır.

Doğrudan Ekim

• Toprakta tutulan su miktarının artması,
• Toprak erozyonunun önlenmesi,
• Toprağın yapısının iyileştirilmesi,
• Yakıt tüketiminin azaltılması için özel  mibzerler kullanılarak toprak işlemesiz ekim yapılabilmektedir.

Rüzgar Perdesi

Rüzgar erozyonunu önlemek adına canlı  bitkilerin kullanılmasıdır. Bu sayede tarımsal ürünler rüzgarın etkilerinden korunur ve rüzgar kaynaklı toprak erozyonu önlenir. Bu bitkiler genellikle tek tek veya paralel sıralar halinde, hakim rüzgar yönüne dik şekilde dikilmektedir.

Arazi Toplulaştırılması

Özellikle şekilsiz ve küçük arazilerin birleştirilerek tarıma kazandırılması bakımından çok önemli bir uygulamadır. Arazi toplulaştırma aynı zamanda yakıt tasarrufu da sağlar. Verim artar, ilaç ve gübre giderleri azalır.

Organik Tarım

Topraktaki organik karbonu ve bitki besin elementlerini koruyup artıran bir uygulamadır. Bu yöntemle hem sera gazı emisyonu azalır hem de toprak yapısı iyileşir.

Tarım Sigortaları (TARSİM)

Tarımsal faaliyetlerin sigortalanması sektörün kırılganlığı azaltır ve çiftçilerin üretimde devamlılığını sağlar. Bu kapsamda kuraklık, dolu, sıcak rüzgar, don ve aşırı yağış kaynaklı verim azalışları teminat altına alınabilir.

Biyoenerji Kaynaklarının Kullanımı

Biyogaz, biyokütle ya da sıvı biyoyakıtlardan elde edilen, yenilenebilir bir enerji kaynağı olan biyoenerji, doğrudan ısı sağlamada, elektrik üretmek için veya ulaşımda yakıt olarak kullanılmaktadır. Biyogaz, biyokütle ve biyoyakıtları depolamak mümkündür.

Karbon Çiftçiliği Ve Tarımsal Ormancılık

Sera gazlarının emisyonunu azaltıp karbon depolanmasını artıran çiftçilik tekniklerinin yaygınlaştırılması gerekir. Bu kapsamda gıda ormancılığı, agro – ekolojik çiftçilik ve ürün rotasyonu kalitesinin artırılması gibi konular değerlendirilebilir.

Küresel İklim Değişikliğine Hazırlık Önerileri

• Tarımsal üretimde iklim değişikliklerine uyum seferberliğine geçiş yapılmalıdır.
• Acilen “İklim Değişikliğine Uyum Fonu” oluşturulmalıdır.
• Tarımda İklim Değişikliği Araştırma ve uygulama Enstitüsü kurulmalıdır.
• Gelir seviyesi düşük çiftçilere iklim değişikliklerine uyum desteklemesi yapılmalıdır.
• Doğrudan ekim uygulamalarının yaygınlaşması sağlanmalıdır.
• Yağmur hasadı uygulamaları yaygınlaşması teşvik edilmelidir.
• Organik tarım uygulamaları oranının, tüm tarım uygulamaları içindeki payının % 10’a çıkarılması hedeflenmelidir.
• % 100 basınçlı sulamaya geçiş yapılmalıdır.
• Arazi toplulaştırma işlemleri hızlandırılmalıdır.
• Tarım sigortaları (Tarsim) yaygınlaştırılmalıdır.
• Risk yönetimi odaklı uluslararası ticaret politikaları geliştirilmelidir.
• Çiftçilere, çocuklara ve gençlere iklim değişikliğinin gözlenen ve beklenen etkilerine karşı eğitim verilmelidir.