Bu yazımızda, meyve ağaçlarında uygulanan belli başlı  aşı çeşitleri, püf noktaları ve kullanılış amaçları derlenmiş, uygulamaları izlemek için video linkleri eklenmiştir. Çoğaltılması  istenen bitkinin, kalem  veya tek göz içeriyorsa aşı gözü adı verilen vejetatif parçasının, başka bir bitkiye monte edilmesine AŞILAMA denir.

Oluşacak yeni bitkinin alt tarafını, gövdesini veya kökünü oluşturan bölüme “anaç” denir. Üst kısmı oluşturan bölüme de kalem ya da tek bir gözden ibaretse “aşı gözü” adı verilir.

 

 

Aşılama işlemi neticesinde 2 farklı bitkinin parçaları birleşir ve tek bir bitkiymiş gibi büyümesine devam eder. Aksi halde “aşı uyuşmazlığı” oluşur ve aşımız tutmaz.

 

Aşı Uyuşmazlığı ve Belirtileri

• Aşının yapıldığı noktada kaynaşma olmaması veya çok az kaynaşma olması.
• Aşılanan ağaçların sağlıksız ve kısa ömürlü olmaları.
• Aşının üzerinden 2 – 3 yıl geçtikten sonra, ağacın aşı noktasından düzgün şekilde kırılması.
• Aşı noktasında şişkinlik oluşması, diğer bir deyişle kalem ve anacın farklı kalınlıkta olması. (Kiraz ağaçlarında bu duruma sık olarak rastlansa da aşı uyuşmazlığı belirtisi değildir.)

 

Aşı Başarısını Arttıran Unsurlar Nelerdir?

• Zamanında yapılması
• Ehil kişiler tarfından yapılması
• Uygun anaç seçimi
• Uygun aşı çeşitleri kullanımı
• Göz aşılarında özenli bağlama
• Kalem aşılarında açılan yaraların kapatılması

 

Aşılama Neden Yapılır?

• Islah çalışmalarında zaman tasarrufu yapmak için
• Büyümüş ağaçlarda çeşit değişikliği yapmak için
• Bodur anaçlar örneğinde olduğu gibi, bazı anaç özelliklerinden faydalanmak için
• Meyve tür ve çeşitlerinden tek örnek fidan üretimi için
• Meyve ağaçlarının zarar görmüş kısımlarının onarımı için aşılama yapılır.

 

Aşı Çeşitleri Nelerdir?

Aşı çeşitleri, uygulama yöntemine göre Göz Aşıları ve Kalem Aşıları olmak üzere 2 grupta incelenir.

Göz Aşıları / Aşı Gözüyle Yapılan Aşı Çeşitleri

a) Yapılış zamanına göre göz aşıları 

• Sürgün göz aşısı / Mayıs – Haziran
• Durgun göz aşısı / Ağustos / Eylül

b) Yapılış şekline göre göz aşıları 

• T göz aşısı
• Yama göz aşısı
• Yongalı göz aşısı
• I göz aşısı

 

T GÖZ AŞISI (Yaprak Aşısı)

Çoğunlukla fidan üretimi amacıyla, fazla kalın olmayan (kalınlığı işaret parmağını geçmeyen) anaçların aşılanmasında kullanılan bir aşı yöntemidir. Toprak seviyesinden 5 – 25 cm yukarıda ya da anaçların ince dallarına yapılır. Kalemlerden çıkarılan gözler, odunsuz veya odunlu olarak alınarak, T şeklinde kesilen anaca yerleştirilir. Yağış alan yörelerde, enfeksiyon oluşmaması için, yağmur suyunun T içine girmemesi gerekir. Bu nedenle, buralarda Ters T göz aşısı yapılmalıdır. Aşı yapılınca, hava almayacak gibi bağlanır. Macun sürmeye gerek yoktur. Aşının bağı 2 hafta sonra kesilir ya da açılır.

 

 

 

YAMA GÖZ AŞISI

Anaçtan dikdörtgen şeklinde bir parça kesilerek çıkarılır. Çıkarılan parçanın yerine, çoğaltılmak istenen çeşitten çıkarılan, üzerinde göz bulunan bir parça, anaca yerleştirilir. Bu parçanın, anaçtan kesilen parçayla aynı şekil ve büyüklükte olması gerekir. Aşı hızlı bir şekilde yapılarak hemen bağlanmalıdır. Çoğunlukla ceviz gibi, T göz aşısının tutmadığı türlerde uygulanmaktadır. Bu aşının başarılı olması için, gece – gündüz arasındaki  ısı farkının nispeten az olduğu dönemlerde yapılması gerekmektedir.

 

 

 

 

YONGALI GÖZ AŞISI (Yonga Göz Aşısı)

İlkbahar aylarında, büyüme başlangıcında ya da su eksikliği gibi sebeplerle büyümenin durduğu yaz aylarında yapılan bir aşıdır. Odun dokusundan kabuğun rahatça ayrılmadığı durumlarda tercih edilir. Bu aşıda dikkat edilmesi gereken husus, yongalı gözün anaca iyice yerleştirilmesi ve sıkıca bağlanmasıdır.

 

 

 

 

I GÖZ AŞISI

Genellikle zeytin ağaçlarında kullanılan bir göz aşısı yöntemidir.

 

 

Kalem Aşıları / Aşı Kalemi Kullanılarak Yapılan Aşı Çeşitleri

Genellikle göz aşısı yapılamayan kalın anaçlara ya da “Durgun T aşısı” yapılıp tutmayan kalın anaçlara uygulanır. Düzgünce kesilen anaç ile özenle hazırlanan kalemlerin, kambiyum dokuları üst üste getirilerek yapılır. Bu bağlantıdan yeni bir bitki oluşur.

Yapılış şekline göre kalem aşıları 

• Dilcikli ve Dilciksiz İngiliz Aşısı
• Kakma Aşı
• Yarma Aşı
• Çoban Aşısı
• Yan – Kenar Aşısı
• Z Aşısı
• Jüpiter Aşısı

 

DİLCİKLİ VE DİLCİKSİZ İNGİLİZ AŞISI

Göz aşılarının başarı oranı düşük olan bazı türlerde uygulanır. Anaç ve kalem aynı kalınlıkta olmalıdır. Dilcik yapılmadan da uygulanabilir. Dikkat edilmesi gereken nokta, anaç ve kalemin birbirine tam olarak oturmasıdır. Aşı yapıldıktan sonra bağlanmalı ve yara yerleri macunla kapatılmalıdır. Ustalık isteyen bir aşı yöntemidir.

 

 

KAKMA AŞI

Başta kiraz olmak üzere sert çekirdekli meyve türlerinin aşılanmasında yaygın olarak kullanılan bir kalem aşısıdır. Anaç üzerinde “V” şeklinde bir aşı yeri hazırlanarak, buna uygun kalem yerleştirilerek bağlanır. Bu aşı çeşidinde anacın çok kalın olmaması gerekir.

 

 

YARMA AŞI

Genellikle yumuşak çekirdekli meyve türlerinde, kalın anaçlara uygulanan bir aşıdır. Çeşit değiştirme aşısı olarak bilinir. Anaca su yürümeden önce yapılmalıdır. Her bir anaca en çok 2 kalem takılabilir. Anaç kabuğu ve kalemlerin karşılıklı gelmesine dikkat edilmelidir.

 

 

 

ÇOBAN AŞISI

Aşırı kalın anaçlarda uygulanan bir aşıdır. İlkbaharda, ağaca su yürüdükten hemen sonra yapılır. Anacın kalınlığına göre 3 ve daha fazla kalem takılabilir. Kalemler, odun doku ve kabuk arasına yerleştirilir. Eğer anaç çok kalınsa kalemler takıldıktan sonra ince bir çiviyle çakılabilir. Sonrasında yara yerleri mutlaka macunla kapatılmalıdır.

 

 

 

YAN – KENAR AŞISI

Dut başta olmak üzere bir çok çeşitte uygulaması mümkün olan bir aşı çeşididir. Yapılması oldukça pratiktir.

 

 

Z AŞISI

0.5 – 1.2 cm arasındaki kalınlıkta olan ve kalem aşılarına iyi cevap veren çeşitlerde yapılan bir aşıdır. Önce anaçta 45 °’lik açıyla tepe kesimi sonra da kesimin tam ters açısından 2 cm’lik bir açma yapılır. Aynı açma kalemde de yapılır. Anaç gövdeye doğru kesilerek kalem yerleştirilir. Güzelce bağlanır.

 

 

JÜPİTER AŞISI

Genellikle parmak kalınlığındaki fidanlara, tepe noktasında yapılan bir aşıdır. Bu aşıda anaç ve kalemin aynı kalınlıkta olması gerekir. Aşı yeri mutlaka macunlanmalıdır.