Patates ülkemizde yetişen ve anavatanı Güney Amerika’nın And Dağları olan nadir bitkilerden biridir. Dünyada giderek artan açlık problemine çözüm olabilecek önemli bitkilerin başında gelmektedir.

Patates, ülkemize 1850’li yıllarda Rusya’dan Kafkasya yolu ile girmiş ve ilk olarak Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgesi yaylalarında yetiştirilmiştir. Bugün ülkemizin birçok yerinde yetiştirilebilmekle birlikte, özellikle Orta Anadolu’da önemli bir durumdadır.

İklim İstekleri

Patates, daha çok ılıman ve serin iklimin hakim olduğu bölgelerde yetişebilen bir bitkidir. Yetişme dönemi süresince ortalama 15-18ºC sıcaklık değerlerini ister. Dikim için istenilen toprak sıcaklığı +8ºC olmakla birlikte +8 ºC altındaki sıcaklıklarda dikimin ertelenmesi önerilmektedir. Gelişme dönemi boyunca kısa gelişme süresine sahip çeşitlerde 1600ºC, uzun gelişme süresine sahip çeşitlerde ise 3000ºC ısı toplamı değerleri istenmektedir.

Kuraklığa dayanıklılığı az olan bir bitkidir. Yetişme dönemi boyunca toplamda 300 ile 450 milimetrelik yağış aralığına veya bu seviyelerde sulama ihtiyaç duyar.

Toprak İstekleri

Zayıf kök sistemine sahip bir bitki olduğu için derin profile sahip, havadar, yumuşak, kabarmış, iyi ısınabilen ve süzek topraklarda daha verimli bir şekilde gelişmekle birlikte, bu tip topraklarda daha düzgün ve kaliteli yumrulu ürünler elde edilmektedir. Ağır bünyeli topraklar köklerin gelişimini olumsuz yönde etkileyerek yumruları çürütecek kadar zarar meydana getirebilir. Patates bitkisi toprak pH değerinin  5.5 – 6.0 olduğu koşullarda daha iyi gelişir. pH değerinin 4.8’in altında olduğu durumlarda ise bitkilerde kalsiyum yetersizliği belirtileri görülür. Buna ek olarak taban suyunun yüksek olduğu ve çorak tipi topraklarda patates yetiştiriciliği yapılamaz.

Yetişme Sürelerine Göre Patates Çeşitleri

Patates çeşitleri yetiştirme sürelerine göre 5 gruba ayrılmaktadır. Bu gruplar yetişme süresi 80 günden önce olan çok erkenci çeşitler, yetişme süreleri 81 ile 90 gün arasında olan erkenci çeşitler, yetişme süreleri 91 ile 110 gün arasında olan orta erkenci çeşitler, yetişme süreleri 111 ile 120 gün arasında olan geççi çeşitler ve yetişme süreleri 120 günden daha fazla olan çok geççi çeşitler olarak sıralanmaktadır.

Tohumluk Ve Çeşit Seçimi

Patates, toprak altı organları için gerekli olan nemi ve oksijeni bulunduran, iyi yapılı, gevşek,  su tutma kapasitesi düşük bir tohumluk yatağına ihtiyaç duyar. Patates tarımı yapacak kişi nasıl bir ürün elde etmek istediğine önceden karar vermeli, üretim amacını önceden belirlemelidir. Çeşitlerinin yetişme süreleri farklı olduğundan yetiştirme amacına uygun çeşit seçimi yapılmalıdır.

Ülkemizde ova ve yayla koşullarında çok değişik coğrafi bölgelerde, bir-iki ay dışında tüm yıla dağılmış tohumluk veya yemeklik olarak yetiştiriciliği yapılmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken, dikim derinliği  dikimden sonra toprağın düzleştirilmesi halinde, toprak yüzeyi ile tohumluk yumrunun üst kısmı arasındaki kalan mesafe olarak kabul edilmektedir. Buna göre yüzeysel dikim 0 ile 2 cm arasındaki, orta derin dikimde 2 ile 5 cm arasındaki, derin dikimde ise 5 cm’ den fazla olan dikim derinliklerini belirtmektedir. Patates bitkisinin dikim mesafesi genellikle sıra arası 70-75 cm olacak şekilde belirlenmiştir ve dikim çoğu bitkide olduğu gibi makine veya elle yapılabilmektedir.

Gübreleme

Patates yetiştiriciliğinde gübrelemenin ekonomik olması ve ihtiyaç duyulan gübrenin gerekli olduğu kadar uygulanabilmesi için toprak analiz sonuçlarına göre uygulama yapılması gerekmektedir. Ürünün yetiştiriciliğinde gübreleme önerilerinde bulunurken ürünün yetiştirilme amacı, yetişme süresi, toprağın yapısı, sulama süreci ve istenen verim değerleri göz önünde bulundurulmalıdır.

Patates yetiştiriciliği yapılan bir arazide 3 ton patates hasadı yapıldığında, bitkiler tarafından 1 dekarlık alandan ortalama olarak 15 kg azot, 6 kg fosfor, 35 kg potasyum, 9 kg kalsiyum oksit ve 3 kg magnezyum oksit eksildiği hesaplanmıştır. Bu hesaplamalara göre 1 dekardan yaklaşık 3 ton verim alabilmek için dekara 20-30kg azot, 15 kg fosfat ve 15 kg potasyum gübreleri uygulanmasının uygun olacağı belirtilmiştir. Gübreleme işleminde toprak analiz sonuçlarına göre gübreleme çeşidi olarak çiftlik gübresi, azot gübrelemesi, fosfor gübrelemesi, potasyum gübrelemesi, üst gübreleme gibi yöntemler önerilmektedir.

Sulama

Birçok bitkide olduğu gibi patates yetiştiriciliğinde de suyun noksanlığı üretimi sınırlayan önemli bir faktördür. Yüksek kaliteye sahip ürün elde edebilmek için zamanında ve yeterli sulama yapılması gereklidir. Sulama sayısı toprak yapısına ve verilen su miktarına göre değişkenlik gösterebilir. Sulama, yağmurlama ve damla sulama yöntemleriyle yapılabilir. Patates yetiştiriciliğinde sulama işleminin kritik olduğu bazı devreler vardır. Bunların başında dikim ile çıkış arasındaki devre gelir.  Çıkış ile yumru oluşumu arasındaki devre, yumru oluşumunun başlama devresi, yumru oluşumundan sonraki devre olarak sıralanabilir.

Bitkinin su ihtiyacı, bitkinin alt yapraklarında meydana gelen solma ve sararma belirtileriyle anlaşılır. Fakat özellikle ilk sulamada bu tip belirtileri gözlemlemeden sulamaya başlamak gereklidir. Patates yetiştiriciliğinde sulama işlemlerinin ne zaman yapılması gerektiğinin belirlenmesinde farklı kıstaslar belirlenebilir. Örneğin suyun temin edilebilmesine göre haftada bir kez sulamanın yapılmalıdır. Tohumluk yumrunun altındaki toprağın kurumaya başlaması halinde sulamanın yapılması gerekir. Toprak yüzeyindeki evapotranspirasyon değerine bağımlı olarak sulamanın yapılması gibi kıstaslar göz önünde bulundurulabilir.  Bir tarlada en az üç yerdeki tansiyometrelerde okunan değer 0.3-0.4 bar, yani 300-400 cm su olduğu zaman sulamanın yapılması gerekmektedir.

Patates Hasadı

Hasat zamanı tohumluk, yemeklik ve seracılık olarak üretim amaçlarına göre farklılık göstermektedir. Hasat dönemi genellikle bitkinin sap ve yapraklarının kuruyup kahverengileştiği zaman başlar. Uygun yumru iriliğine ulaşıldığı, stolonların ana bitkiden ayrıldığı ve yumru kabuğunun kalınlaşarak sertleşmesi ve tırnakla kolayca soyulmaması, pişkinleştiği zamandır. Hasat, yarı otomatik makineler traktör ile çekilerek yapılabilir.