Yenidünya, Gülgiller ( Rosaceae ) familyasından, anavatanının Çin ve Japonya olduğu düşünülen bir subtropik iklim meyvesi ve ağacıdır. Malta eriği olarak da bilinir. Japonya’da 1000 yılı aşkın bir süredir yetiştirildiği bilinmektedir. Avrupa’ya 1700’lerde getirilmiş, ülkemize de 19. Yüzyılda Lübnan ve Cezayir üzerinden getirilmiştir.
Günümüzde en büyük yenidünya üreticisi ülke Çin’dir. Bu ülkeyi sırasıyla Pakistan, İspanya ve Japonya izlemektedir. Ülkemizde Akdeniz Bölgesi uygun iklimi sebebiyle yenidünya yetiştiriciliği için daha elverişlidir. Toplam üretimimizin % 98’i Akdeniz Bölgesi’nde yapılmaktadır. Ege ve Karadeniz bölgelerinde de sınırlı üretimi vardır. En fazla üretim yapılan illerimiz sırasıyla Antalya, Mersin ve Hatay’dır.
Bilimsel İsmi : Eriobotrya japonica
Yenidünya ağacı yapraklarını dökmez, yaz kış yeşildir. 5 – 10 metreye kadar boylanabilir. Düzgün gövdelidir, alçaktan dallanır. Sık görünümlüdür, yayvan ile yuvarlak arasında bir taçlanma gösterir.
Bitkinin yaprakları 20 – 25 cm boyunda, 5 – 9 cm genişliğindedir. Yapraklar sivri uçlu, kalın ve elips biçimindedir. Taze yapraklar tüylü ve kısa saplı olurlar. İlerleyen dönemde üst yüzleri koyu yeşil renkte ve tüysüz, alt yüzleri ise soluk yeşil ve tüylüdür.
Yenidünya ağacının kökleri yüzlektir ve saçak kök yapısındadır. Kayalık zeminlerde bile büyüyecek kadar kuvvetli bir kök gelişimi vardır.
Bitkinin çiçekleri Ekim ayı sonlarında açmaya başlar. Çiçeklenme, Aralık, Ocak, Şubat aylarına kadar sürebilir. Çiçekler 10 – 17 cm uzunluğunda, bileşik salkım şeklindedir. Her salkımda 60 – 70 çiçek bulunur. Bej renkli ve çok güzel kokulu çiçekleri vardır. Çiçekleri nektar ve polen açısından zengindir, arıcılıkta faydalanılabilir.
Yenidünyanın kendine verimli, kendine kısmen verimli ve kendine kısır çeşitleri vardır. Meyveler Mart -Nisan aylarından başlayarak Haziran ayına kadar olgunlaşır.
Genellikle ağaç aşılandıktan 2 – 3 yıl sonra meyve vermeye başlar. 10 – 12 yaşa ulaştığında ekonomik verime ulaşır. Ağaçların en verimli dönemler 23 – 25 yaş aralığıdır. 30 yaşından itibaren ekonomik ömürleri biter.
Akko XIII
Tanaka
Hava sıcaklıklarının sıfırın altına düşmediği, sıcak ve ılıman iklimler, yenidünya yetiştiriciliği için en uygun iklimlerdir. Düşük hava sıcaklıkları, yetiştiriciliği sınırlar. -3°C’de yenidünyanın çiçekleri ve meyveleri zarar görmeye başlar. Yenidünya ağacı ise -12 °C’ye kadar dayanıklıdır. Meyvelerin olgunlaşma başlangıcı olan Nisan ve Mayıs aylarında, yaz sıcaklarının erkenden başlaması ve sıcaklıkların 30°C’nin üstüne çıkması, meyvelerin üstünde güneş yanıkları oluşmasına sebep olur. Şiddetli esen rüzgarlar da tozlanma ve döllenmeye olumsuz etki yapar.
Yetiştiricilik için drenajı, derin yapılı, organik madde yönünden zengin, killi – kumlu, gevşek ve nötr topraklar idealdir. Bitkinin kök sistemi, yüzlek ve dağınık saçak yapıda olduğu için; taban suyu seviyesi yüksek olmamalıdır, 1.5 – 2 m taban suyu seviyesi yetiştiricilik için uygundur.
Eskiden üretim materyali olarak daha çok tohumdan üretilen ağaçlar kullanılmaktaydı. Dezenfekte edilen yenidünya tohumları, buzdolabı sıcaklığında 9 ay boyunca saklanabilir. Günümüzde ise üretim için standart çeşitler anaçlar üzerine aşılanarak elde edilen fidanlar kullanılmaktadır. Tohumdan üretim daha zor olduğu için aşılama tercih edilmektedir. Bunun için daha çok göz ve kalem aşıları kullanılır. Anaç olarak kullanılan çöğürler 1 – 1,5cm çapa ulaştıkları zaman aşılanır.
Yenidünya fidanlarının üretimi, dikkat, bilgi birikimi ve zaman gerektirir. Bahçe tesis edilirken, kışın soğuk, yazın sıcak ve kurutucu rüzgarlardan korunmak için rüzgarkıran kurulması tavsiye edilir.
Pazarlama açısından uygun çeşitlerin tercihi kadar, tozlayıcı çeşit seçimi ve uygun şekilde yerleşimi de çok önemlidir. Tozlayıcı çeşit olarak Hafif Çukurgöbek, Uzun Çukurgöbek, Gold Nugget ve Akko XIII gibi çeşitler kullanılabilir. Uygun tozlayıcı kullanılması durumunda, 2 sıra ana çeşit ve 1 sıra tozlayıcı çeşit yeterlidir.
Yetiştiricilikte tek çeşitle yapılan kapama bahçe tesisi, ürün güvenliği açısından tavsiye edilmediği için karışık çeşitlerle 8 x 8 metre dikim aralığı idealdir.
İdeal dikim zamanı, kışları ılık seyreden bölgelerde sonbahar, serin geçen bölgelerdeyse ilkbahar aylarıdır.
Dikim öncesi 60 cm derinlikte ve 60 cm genişlikte çukurlar açılır. Dikimde, 10 kg kadar yanmış çiftlik gübresi, çukur toprağına karıştırılır. Dikilecek fidanlar torbalıysa, torbadan sızan fazla kökler makasla kesilir.
Dikimler, fidanların üst toprak seviyesinin, araziden 5 cm yukarıda kalacak şekilde ayarlanması gerekir. Dikim sonrası hemen can suyu verilmelidir. Fidan gövdelerinin, yağmur geçirmeyen kağıtlarla sarılması tavsiye edilir.
Budama için en uygun zaman Mart ayıdır. Fidanlara çanak şekli vermek için dikimden 1 – 2 yıl sonra ortadaki ana doruk dal dipten kesilir. Böylece fidanlara 3 – 4 dallı çanak şekli verilebilir. Aynı zamanda ağacın fazla boylanması engellenerek hasat kolaylığı da sağlanır. Taç yüksekliği 65 – 75 cm arasında olmalıdır. Ana gövdeden süren yan dallardan uygun olan 3 – 4 dal seçilerek bırakılır, kalan dallar dipten kesilerek çıkartılır. Bırakılan dallar biraz daha büyüdükten sonra, aynı yıl içerisinde 35 – 40 cm kalacak şekilde kesilir. Takip eden yıllarda, yeni sürgünlerden dengeli bir taç oluşturacak şekilde 2 – 3 tane bırakılır. Geriye kalanlar temizlenir.
İklime ve toprak yapısına bağlı olarak Nisan – Ekim ayları arasında 7 – 10 gün aralıklarla, fidanların kök derinliği olan 30 – 50 cm ıslanacak şekilde sulama yapılmalıdır. Yetişkin bahçeler için en ideal sulama şekli tava yöntemidir. Yağışlara göre sulamaya Nisan – Mayıs aylarında başlanır ve 15 – 20 gün aralıklarla tekrarlanır.
Gübrelemeye karar vermeden önce mutlaka toprak analizi yapılmalı, analiz sonuçlarına göre bir gübreleme programı hazırlanmalıdır. Fidanlar büyüdükten sonra toprak analizlerinin yanında yaprak analizi yaptırmak da faydalıdır.
Yenidünya yetiştiriciliği için en önemli hastalık, etmeni Venturia inaequalis var. eriobotryae olan Karaleke hastalığıdır. EtGerekli mücadele yapılmazsa yapraklar dökülür, ağaçlar verimden düşer ve ileri aşamada kurumalar başlar. Hastalığın meyveler üzerindeki belirtileri pazarlamayı olumsuz etkiler.
Bitkinin en önemli zararlıları sarıağaç kurdu ve yaprak bitleridir. Yabancı ot mücadelesinde ise toprak işleme yapılır.
DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş, Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,
Hasadı yapılacak yenidünya meyvelerinin, çeşide özel büyüklük ve rengi alması gereklidir. Meyvelerin üzerinde 2 – 3 mm sap kalacak biçimde, makasla kesilerek yapılan hasat, en ideal hasat şeklidir.
Meyveler hasat sonrası hemen pazara sevk edilmelidir. Ambalajlama için küçük karton kutular önerilir. Hasat edilen ve 1. sınıf olarak tabir edilen iri, sağlıklı ve gösterişli meyveler seçilerek, berelenmeden kutulara yerleştirilir.
İçerik |
Miktarı |
Günlük Değer % |
Kalori |
46 kcal | % 2.3 |
Karbonhidrat |
8.1 g |
% 2.7 |
Lif |
2.0 g |
% 8.2 |
Protein |
1.1 g |
% 2.2 |
Yağ |
0.5 g |
% 0.8 |
Kolesterol |
0.0 mg | % 0.0 |
Vitamin A |
133 IU |
% 2.7 |
Vitamin C |
4.0 mg |
% 6.7 |
Potasyum |
194 mg |
% 5.5 |
Kalsiyum |
24 mg |
% 2.4 |
Demir |
0.1 mg |
% 0.8 |