Pikan cevizi, Cevizgiller (Juglandaceae) familyasından, anavatanı Kuzey Amerika olan,  iç randımanı yüksek, sert kabuklu bir meyvedir. Pekan cevizi olarak da bilinir. Dünya üretiminin çok büyük bir kısmını Amerika Birleşik Devletleri ve Meksika yapmaktadır. Bu ülkeleri Avustralya, İsrail, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Peru izlemektedir.

Ülkemize ilk kez 1953 yılında, tohum olarak getirilmiştir. Halen Batı Akdeniz Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü‘nde bazı çeşitlerin fidanları üretilerek satışa sunulmaktadır. Ülkemizdeki toplam üretimle ilgili herhangi bir resmi veri bulunmamaktadır. Akdeniz ve Ege Bölgesi’nde, denize bakan meyilli alanlarda yetiştirilmektedir. GAP Bölgesi’ne uyumluluğu ile ilgili çalışmalar devam etmektedir.

Bilimsel İsmi : Carya illinoensis

 

 

Pikan Cevizi Botanik Özellikleri

Ağaç

Pikan cevizinin ağacı, tohumdan üretildikleri zaman çok 60 metreye kadar boylanabilir.  Gövdesinin çapı da 1.5 M’yi bulabilir. Kültür çeşitleri genellikle daha küçüktür. Ağacı dikine büyür ancak bazı ağaçlarda yatay dal verme eğilimi vardır. Odunu gevrektir, düzgün budama yapılmazsa meyve ağırlığından ya da rüzgardan kırılabilir. Ağaç gövdesinde dikine çatlaklar bulunur.

Kök

Çok kuvvetli bir kazık köke sahiptir. Kökleri  çok derine gider. Etkili kök derinliği 1,5 – 2 m olmasına rağmen kökler 6- 7 m’ye derine  kadar inebilir.

Yaprak

Kışın yapraklarını döken, bileşik yapraklı bir bitkidir. Her yaprak, 30 – 35 cm uzunluğunda olup, 10 – 17 yaprakçıktan oluşmuştur. Yaprakçıklar  kısa saplıdır ve yaprak uçları ok ucu şeklindedir. Yaprakçıkların kenarı dişlidir. Yaprakların rengi, koyu yeşilden yeşilimsi sarıya kadar değişir.

 

Çiçek

Pikan cevizinin ağaçları monoik  yapıdadır. Yani erkek ve dişi çiçekler aynı ağaçta ancak farklı yerlerde bulunurlar. Dişi çiçekler, açık yeşil renkte ve küçük köşeli tomurcuklar halindedir. Erkek çiçekler ise püskül şeklindedir. Pikanlar  da tıpkı cevizdeki gibi rüzgarla tozlanır. Bu yüzden bol polen verirler. Bitkinin bir diğer özelliği de erkek ve dişi çiçeklerin olgunlaşma zamanlarının farklı olmasıdır. Yani protandry ve protogeny görülür.

Protandry : Bir bitkideki erkek çiçeklerin dişi çiçeklerden önce olgunlaşması.

Protogeny : Bir bitkideki dişi çiçeklerin erkek çiçeklerden önce olgunlaşması.

Protandry özelliği gösteren çeşitlere Tip І, Protogeny gösteren çeşitlere ise Tip ІІ adı verilmektedir. Bahçe tesis ederken bu 2 tiple karışık dikim yapılması gerekir.

Meyve

Meyveler dalların ucunda,  3 – 7 meyveden oluşan demetler halindedir. Dış kabuk,  oval, uzunca, etli ve pürüzsüzdür. Kabuk çok ince olup elle kolayca kırılabilir. Cevizlerin üzerinde bulunan kahverengi lekeler çeşit tanımlanmasında önem taşır.

İlk meyveyi 4 – 5 yaşından itibaren vermeye başlar ancak asıl verim 20 yaşından sonra olur. Kültür çeşitlerinin çoğu ağaç başına 150 – 200 kg meyve vermektedir. Meyveler, içerdikleri % 70 yağ oranıyla sert kabuklu meyveler arasında ilk sırada yer alır.

 

 

 

Pikan Cevizi İklim İstekleri

Pikan cevizi yetiştiriciliğinde en önemli iklimsel faktör, ilkbahar geç donları ve sonbahar erken donları arasında kalan süredir. Bu süreye, vejetasyon süresi adı verilir ve en az 210 gün olması gerekir.

Sıcaklık açısından oldukça geniş bir büyüme periyoduna sahiptir. Bitkinin büyüme aralığı 5 – 40 °C arasındadır.  Ancak yetiştirileceği bölgedeki gece – gündüz sıcaklık farkları çok olmamalıdır. İdeal büyüme sıcaklığı, gündüz 32 °C, gece 21 °C  civarıdır. Yaz aylarında sıcaklık ortalamasının 27 °C olması istenir. Bunun yanında vejetasyon süresi boyunca,  10 °C’nin üzerindeki sıcaklık toplamı en az 5000 saat olmalıdır.

Ağaç, kış aylarında -18 °C’ye kadar dayanıklıdır. Ancak vejetasyon döneminde -2 °C’de ölür. Ekonomik bir yetiştiricilik için kış aylarında hava sıcaklığı en az – 6 °C olmalıdır. Aralık, Ocak, Şubat aylarının sıcaklık ortalamasının minimum 10 °C olması idealdir.

 

Pikan Cevizi Toprak İstekleri

Hafif ağır bünyedeki topraklar için çok uygun bir meyvedir. Tuzluluğa hassas bir bitkidir. Ağacın kökleri 7 – 10 m derine kadar gidebildiği için toprakta minimum 2 m’lik geçirimsiz bir katman olmalıdır. Drenajı iyi olan, su tutma kapasite yüksek ve organik maddece zengin toprakları sever. İdeal pH aralığı 6.5 – 7 ‘dir.

 

Pikan Cevizi Nasıl Çoğaltılır ?

Pikan cevizi,  çelikle üretilmeye elverişli bir bitki değildir. Pratikte tüm pikan meyveleri tohumluk olarak kullanılabilir olsa da en uygun ve en çok kullanılan anaç Burkett çeşididir. Burkett meyvelerinin  çabuk çimlenme
özellikleri vardır.

Üretimde kullanılacak tohumlar, tam olarak olgunlaşınca toplanmalıdır. Tohumlar toplandıktan sonra, hem büyüme engelleyici maddeleri  ortadan kaldırmak hem de tohum kabuğunun yumuşaması için katlama yapılmalıdır. Katlama, ekim zamanına kadar sürer. Tohumlar ekimden önce 72 saat süreyle suda ıslatılmalıdır. Bu sayede tohumların çimlenme oranı yükselir.

Pikan tohumlarının çimlenme süresi  uzun olduğu için, tohumlar tavalara 20 – 30 cm aralıklı olarak, 8 – 10 cm derinliğe dikilir. Çimlenme süresi 30 – 60 günü bulur. Tohum yatağı iyi drenajlı ve havalanabilir olmalıdır. Tohumlardan çıkan çöğürler, tohum tavalarında 2 yıl süreyle bekletilir. Çünkü pikan cevizlerinin genç dönemde kök sistemleri  zayıf olur ve baskın kazık kök sebebiyle saçak kök oluşturamazlar.

Pikanlar yaklaşık olarak  1,5 – 2 cm kalınlığa ulaşınca  aşılanır. Bu işlem için genellikle göz ve kalem aşıları kullanılır. Göz aşıları içinde en çok yama göz aşısı yapılmaktadır.

 

 

 

Başlıca Pikan Cevizi Çeşitleri

Western

• En çok yetiştirilen çeşittir.
• İklim şartlarına adaptasyonu iyidir. Yüksek sıcaklıklara ve kuraklığa karşı dayanıklıdır.
• Erken meyveye yatar, meyveleri kalitelidir.
• Tip І özelliği gösterir fakat bazen dişi çiçeklerin olgunlaşması aynı zamanda olabilir.
• Meyveleri Ekim ayı ortasında olgunlaşır.
• Kara leke hastalığına ve çinko noksanlığına karşı duyarlıdır.

 

 

Wichita

• Tip ІІ özelliği gösterir.
• Western çeşidi ile iyi tozlanır.
• Ağaçları hızlı büyür, verimli ve kaliteli meyve veren bir çeşittir.
• Cevizleri orta irilikte ve iç randımanları yüksektir.
• Erken olgunlaşır.
• Kara leke hastalığına karşı duyarlıdır.

 

Choctaw

• Success ve Mahan çeşitlerinin melezlenmesiyle geliştirilmiştir.
• Tip ІІ özelliği gösterir.
• Çok büyük bir taç yapar.
• Ağacı hızlı büyür ve meyveleri kalitelidir.
• Kara leke hastalığına karşı duyarlıdır.

 

Mahan

• En iri meyveli pikan cevizi çeşididir.
• Meyveleri orta kalitededir. İçi boş meyve verme eğilimi vardır.
• Meyve kabuğu incedir.
• Tip ІІ çeşididir.
• Başta kara leke olmak üzere pek çok fungal hastalığa duyarlıdır.

 

 

Mohawk

• Success ile Mahan çeşitlerinden melezlenmiştir.
• Ağaçları kuvvetli büyür.
• Tip ІІ özelliğindedir.
• Çok geç meyveye yatar
• Kara lekeye karşı dayanıklı bir çeşittir.

 

Shawnee

• Schley ve Barton çeşitlerinden melezlenmiştir.
• Meyveleri orta irilikte  ve yüksek kalitededir.
• Akdeniz iklimine uygun bir çeşittir.
• Tip ІІ özelliği gösterir.
• Erkenci bir çeşittir.

Barton

• Tip І özelliği gösterir.
• Orta sürede meyveye yatar.
• Meyveleri ince kabuklu ve orta kalitededir.
• Kara leke ve yaprak kıvırcıklığına karşı dayanıklıdır.

Cherokee

• Tip І özelliği gösterir.
• Erken meyveye yatar, verimi yüksektir.
• Meyve kabuğu ince, meyve kalitesi yüksek ve meyve iriliği orta seviyededir.
• Kara leke hastalığına karşı hassastır.

Burkett

• Daha çok çöğür üretiminde kullanılan bir çeşittir.
• İyi bir tozlayıcı çeşittir.
• Meyvesi orta boyutta ve çok lezzetlidir.
• Bir çok ekonomik çeşidin ana ya da babasıdır.

 

 

Pikan Cevizi Yetiştiriciliği

Bahçe Tesisi

Yetiştiricilik için yazları uzun ve sıcak, kışları ılık ve serin geçen yerler tercih edilmelidir. Hakim rüzgar alan bölgelerden kaçınılmalı veya gerekli önlemler alınmalıdır.

Bahçe tesisinde en önemli kriterlerden biri çeşit seçimidir. Tip І ve Tip ІІ çeşitlerinden ve her 2 tipten birden çok çeşit olacak şekilde dikim yapılmalıdır. Her  2 sıraya 1 tozlayıcı çeşit dikilmelidir. Pikan cevizinde tozlanma ve döllenme arasında geçen süre, çeşit özelliğine göre 4 – 28 gün arasında değişir.

Dikimler, bitkilerin dinlenme döneminde yapılır. Büyük taçlı ağaçlar oldukları için dikim aralıkları, 9 x 9 veya 10 x 10 m olacak şekilde ayarlanmalıdır. Ancak ilk dikim 6 x 6 m sıklıkta yapılabilir. Sonra seyreltme yapılır.

 

 

Budama

Fazla budama gerektirmeyen bir meyve türüdür. Fidanlar, dikimde istenen taç sistemini oluşturmak için, sağlıklı 5 – 12 göz üzerinden budanarak 1 doruk dal, 3 – 4 yan dal olmak üzere doruk dallı taç şekli verilir.  Çiçek tomurcukları dal uçlarında olduğu için dal uçları kesilmez.

 

 

Sulama

Sulama sistemi olarak damla sulama ve alttan yağmurlama sistemleri kullanılabilir. Bilhassa ilkbahar gelişme döneminde ve pikan cevizlerinin büyüme, iç doldurma ve kabuklarının çatlama döneminde sulama önem taşır. Bitki yılda ortalama 1200 – 2000 mm suya ihtiyaç duyar. Sıcak yaz aylarında 10 – 15 günde bir sulama yapılmalıdır.

Gübreleme

Gübrelemeye karar vermeden önce mutlaka toprak ve yaprak analizi yaptırılmalı, analiz sonuçlarına göre bir gübreleme programı oluşturulmalıdır. Bununla beraber ağaçların gövde çaplarının  her 2.5 cm’sine 150 g olacak şekilde saf azot verilebilir.

Pikan Cevizi Hasadı

İdeal hasat zamanı, pikan cevizlerinin yeşil kabuğunun yaklaşık 1/3’ünün çatladığı dönemdir. Bu dönem Kasım – Aralık aylarına tekabül eder.

Hasat, dalların silkelenmesi şeklinde ya da mekanik olarak yapılabilir. Hasat edilen pikan cevizlerinin yeşil kabukları hemen temizlenmeli, gölgeli ve havadar bir yerde kurutulmalıdır. Kurutma sonunda meyvedeki nem oranı % 4’e kadar düşürülmelidir.

Kurutulan cevizler 6.5 – 7.5 °C’lik ortam ısısı ve % 65 – 75 nispi nemde muhafaza edilirler.

Pikan cevizleri dikimden 6 – 10 yıl sonra ekonomik olarak verime ulaşır. Bu sürenin sonunda ağaç başı ortalama 40 – 60 kg arası verim alınır. Ekonomik ömrü çok uzun olan bir bitkidir. ABD’ de 150 yaşında olup, ekonomik verim alınan bahçeler bulunmaktadır.

 

 

Pikan Cevizi Hastalık ve Zararlıları ile Mücadele

Pikan Cevizinde Görülen Başlıca Hastalıklar ve etmenleri

• Kara Leke  – Venturia effusa 
• Uyuz – Cladosporium caryigenum 
• Damar Lekesi – Gnomonia nerviseda
• Külleme – Microsphaera alni 
• Kök uru – Agrobacterium tumefasciens

Pikan Cevizinde Görülen Başlıca Zararlılar 

• Kök ur nematodları – Meloidogyne spp.
• Halka nematodu – Criconomella rusium

Pikan Cevizinde Görülen Başlıca Fizyolojik Hastalıklar ve Nedenleri

• Yaprak kıvrılması ve rozetleşme – Çinko noksanlığı

 

DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş,  Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,

• Tavsiye edilen zamanda 
• Tavsiye edilen şekilde 
• Tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.

 

Pikan Cevizinin Faydaları Nelerdir ?

• Sert kabuklu meyveler arasında antioksidan içeriği en yüksek olan meyvedir.
• İçeriğinde folik asit, Vitamin A, Vitamin B, Vitamin C, Vitamin E, kalsiyum, fosfor, magnezyum, çinko ve potasyum bulunur.
• Bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Diyabet riskini azaltır.
• Kalp sağlığını korumaya yardımcı olur.
• Hafızayı güçlendirir.
• Metabolizmayı düzenler.

Pikan Cevizi Nasıl Kırılır ? 

Cevizin içini kabuğundan bütün olarak çıkartmak için, sadece bir ucundan değil her iki uçtan hafifçe çıtlatıp elle açılmalıdır.

 

 

Pikan Cevizi Besin Değerleri (100 g İçin)

İçerik	Miktarı	Günlük Değer %
Kalori	691 kcal	% 34.55
Karbonhidrat	13.86 g	% 4.47
Lif	9.6 g	% 38.4
Protein	9.17 g	% 18.34
Yağ	71.97 g	% 110.72
Kolesterol	0.0 mg	% 0.0
Vitamin A	56.0 IU	% 1.12
Vitamin C	1.1 mg	% 2.2
Potasyum	410 mg	% 11.71
Kalsiyum	70 mg	% 7
Demir	2.53 mg	% 14.06