Avokado, Defnegiller ( Lauraceae ) familyasından, anavatanı Orta Amerika olan, tropik ve subtropik iklimlerde yetişen bir meyvedir. Dünya’da 5 kıtada ve 74 ülkede yetiştirilmektedir. 2018 yılı verilerine göre en fazla üretim yapan ülke Meksika’dır. Bu ülkeyi sırasıyla Dominik Cumhuriyeti, Peru, Endonezya, Kolombiya, Brezilya ve Kenya izlemektedir.
Yine 2018 verilerine bakıldığında, ülkemizde toplam 5.500 dekar alanda 3.100 ton üretim yapıldığı görülmektedir. Üretimin büyük çoğunluğu Antalya ilimizde yapılmaktadır. Ekiliş alanı ve üretim miktarımız her geçen yıl artmaktadır.
Bilimsel ismi : Persea americana
Ortalama olarak 6 – 20 metre boylarına ulaşabilen, genellikle yayvan bazen de görülür biçimde dikine büyüyen bir ağaçtır.
Avokado ağacının meyveleri farklı şekil, renk ve boyutlardadır. Meyvelerin ağırlıkları 200 – 600 gram arasında değişiklik gösterir. Meyve şekilleri yuvarlak, oval veya armut biçimindedir. Kabuk rengi ise sarımtırak yeşilden koyu yeşile, kahverengi kestane renginden, erguvani siyaha kadar farklılık gösterir. Kabuk yüzeyi düz ya da pürüzlü yapıdadır. Meyve eti açık sarı – krem rengindedir ancak bu renk kabuğa doğru yeşilimsi bir hal alır. Meyve eti büyük miktarda yağ barındırır ve her meyvede tek bir çekirdek vardır.
Avokadolar, kışların ılık geçtiği tropik ya da subtropik iklimin hakim olduğu bölgeleri tercih ederler. Kış donları, çiçeklenme ve meyve bağlama dönemindeki düşük hava sıcaklıkları, ani sıcaklık değişiklikleri ve sert rüzgârlar bitki gelişimini önemli derecede riske atan faktörlerdir. Düşük sıcaklığın etkileri, çeşitlere göre -1 ile -6 dereceler arasında farklılık gösterir. Avokado çeşitleri bu açıdan limon, portakal gibi narenciye bitkilerinin iklim tercihleriyle örtüşür. Yani, güçlü rüzgarların hakim olmadığı ya da rüzgarlarda korunan, fazla soğuk olmayan bölgeler avokado yetiştiriciliği için oldukça uygundur.
Avokado ağacı için istenen toprak tipi hafiften ağıra kadar yapısı değişen geniş bir aralıkta değerlendirilebilir. Fakat avokado üreticiliği için tavsiye edilen toprak tipi derin, drenajı iyi olan, bilhassa kumlu – tınlı, alüvyonlu, nötre yakın ya da hafif asidik topraklardır. Toprak derinliği 1 metreden az olmamalıdır. İdeal taban suyu seviyesi 1,5 – 2 m. kadardır. Bu tip topraklarda 60 cm. derinlikte açılan çukurlara ilkbahar döneminin başlarında ya da donların sonra ermesinin ardından 6 ya da 7 m. aralıklarla avokado fidanları dikilir.
Soğuklara karşı gösterdikleri tolerans açısından avokado türleri arasında farklılıklar gözetildiğinden çeşit seçiminde bahçe kurulacak bölgenin iklim şartları göz önüne alınarak tercih yapılmalıdır. Buna ek olarak çeşitlerin birbirini tozlama durumu, hasat dönemi, taşımaya uygunluğu ve maddi olarak değerleri dikkate alınır.
Yetiştiriciliği yapılan başlıca çeşitler;
Bahçe tesisi için avokadolar için uygun görülen iklim ve toprak şartları göz önüne alınarak yer seçimi yapılmalıdır. Avokado bahçesi kurulmasına karar kılınan alan doğal olarak rüzgarlardan korunmuyorsa araziye mutlaka rüzgar kıranlar yerleştirilmelidir. Bunun yanında bahçe alanının toprak yapısı da incelenerek toprak bünyesi, yüzeyde 1,5 – 2 m. derinliğe kadar geçirgen olmayan killi ve sert tabakaların var olup olmadığı ve taban suyu seviyesi belirlenmelidir. Taban suyu seviyesi 1,5 – 2 metreden yüksek arazilerde açık ve kapalı drenaj uygulanarak, taban suyu seviyesi azaltılmalıdır. Arazinin eğim derecesi ve tercih edilecek sulama çeşidine göre toprak hazırlıkları gerçekleştirilir. Sonrasında ise ekim ve dikim uygulamalarına geçilir.
Avokado üreticiliğinde arazide uygulanacak dikim aralığı tercih edilen çeşide, toprak yapısına, kültürel işlemlere ve fidanın kalitesine göre farklılık gösterir. Ancak bir genelleme yapılacak olursa avokado için 7 x 7 metre, 6 x 6 metre veya daha az dikim aralığı tercih edildiği söylenebilir. Şayet daha yüksek verim elde etmek için sık dikim yapılıyorsa ağaçlar belirli aralıklarda budamayla kontrol altına alınmalıdır.
Dikim öncesinde bahçenin düzgün ve uzun kısmından, minimum verilecek aralık ve mesafenin yarısı kadar uzaklıktan, ana hat çekilir. Ardından ana hatta dik olacak şekilde ikinci bir hat daha çekilir ve bu hatlar üzerinde belirlenen dikim mesafeleri belirlenir. Sonrasında hazırlanan dikim tahtası ile diğer dikim yerleri de belirlenerek yine dikim tahtası ile üçlemeleri yapılır. Dikim için açılacak çukurlar toprağın bünye ve derinliğine göre değişmekle birlikte en az 60 cm derinliğinde olmalıdır.
Avokado fidanları genel olarak ilkbahar mevsiminde araziye dikilir. Mart ve Nisan aylarında soğuk tehlikesinin ortadan kalkmasıyla birlikte dikim için uygun döneme girilir. Ancak bölgede don tehlikesi görülmüyorsa dikim sonbaharda da gerçekleştirilebilir. Avokado fidanları ekseri polietilen torbalar içerisinde üretilir. Dikim esnasında torba kesilerek alınır, kıvrılmış kökler bulunuyorsa makasla ayrılır, fidan toprağı bozulmadan çukura yerleştirilir. Dikim budaması, kök ile tacı dengelediği için mutlaka gerçekleştirilmelidir. Dikim seviyesi, fidanın alt toprak seviyesi, arazi seviyesinin 3 – 5 cm yukarısında kalacak biçimde ayarlanır. Fazla derin dikim tavsiye edilmemektedir. Dikim işleminin ardından fidanlara can suyu verilir.
Avokado fidanları için gübreleme, dikimin ardından ilk gelişmeye başladıkları dönemden itibaren başlamalıdır. Avokado tarımı yapılan bölgelerde en sık başvurulan gübreler azotlu gübrelerdir. Azotlu gübreler genç ağaçlarda her yıl yükselen oranlarda ve dikkatle uygulanmalıdır. Burada dikkat edilmesi gereken husus gübreler gövdeden 20 – 50 cm mesafedeki taç izdüşümüne uygulanarak genç ağaçların gövdesine temas ettirilmemelidir. Her gübre işlemini az ve kontrollü bir sulama takip etmelidir. Verime yatmış ağaçlarda çiçeklenme ve meyve tutumu dönemlerinde azot ihtiyacı maksimum değerlere ulaşmaktadır. Azotlu gübrelerin tamamı Şubat ayı içerisinde yağışlarla birlikte uygulanabildiği gibi 2 – 3 periyot halinde Şubat-Mayıs-Haziran aylarında da uygulanabilir.
İlk dönemlerde fosforlu ve potaslı gübreler pek gerekli görülmemektedir. Ancak 4. yıldan itibaren bu gübreler de triple süper fosfat ve potasyum sülfat şeklinde ağaç taç izdüşümü etrafında açılacak 10 – 15 cm derinlikteki şeride uygulanıp kapatılabilir. İstenildiği takdirde ağaç izdüşümü içinde açılacak 4 – 6 adet ocağa da uygulama yapılabilir. Bu tip gübrelerin uygulama dönemi ise Ekim – Kasım aylarıdır. Ancak yine Şubat – Mart dönemlerinde toprağın tavlı olduğu zamanlarda da taban gübresi verilebilir. Bunlara ek olarak toprağın fiziksel ve kimyasal yapısını iyileştirmek amacıyla her 3 – 4 yılda bir dekara 2 – 3 ton kadar ahır gübresi de verilmelidir. Gübreleme işlemlerinde verilecek olan gübre çeşidinin ve miktarının belirlenmesinde en iyi yol yaprak ve toprak analizleri yaptırılarak analizler neticesinde uygun bir gübreleme yapmaktır.
Avokado bahçelerinde sulama, genellikle oluşturulan karıklara su verilerek yapılır. İklim ve toprak koşullarına binaen fidanlar 7 – 10 günlük periyotlar ile kök bölgesini ıslatacak şekilde sulanmalı, aşırıya kaçılmamalıdır. Ağaçların verime başlamasıyla beraber genel olarak tava ya da karık yöntemleriyle sulama yapılmaktadır. Son dönemlerde tesis edilen bazı avokado bahçelerinde modern sulama sistemleri içerisinde yer alan damla sulama ve mini sprink sulama sistemleri de tercih edilmeye başlanmıştır. Bu sistemlerin en büyük avantajları aynı anda hem sulama hem de ağaçlara gübre verilmesine imkan sağlamalarıdır. Sulamanın başlangıç ve bitiş dönemleri yağmurların başlama ve bitiş tarihlerine göre belirlenir. Avokadoların suya en fazla ihtiyaç duydukları zaman dilimi Temmuz – Ağustos ayları arasındadır. Bu dönemlerde susuz bırakılan avokado ağaçlarında şiddetli meyve dökülmeleri gözlemlenir.
Avokadoların budanmasında genellikle sistemli bir yönetim uygulanmamaktadır. İlk dönemlerde dengeli bir taç gelişimi elde edebilmek için, bilhassa dikine büyüme gösteren türlerde, sürgün uçları ayrılarak bu eğilim ortadan kaldırılmalıdır. Tepe bölümün kesilmesi haricinde genç ağaçların budama ihtiyaçları düşüktür. Verime başlamış ağaçlarda budama; kültürel işlemleri daha az iş gücü ve daha az masrafla gerçekleştirmek, kuru ve obur dalları ayırmak için uygulanır. Ayrıca şiddetli periyodisiteyi düşürmek, hasat işlemlerini kolaylaştırmak, dalların kırılmalarını engellemek ve ağacın boyunu devamlı kontrol altında tutabilmek amacıyla da gerçekleştirilir. Budaması gerçekleştirilen dallarda 2 – 3 cm den daha kalın kesim yerlerine aşı macunu uygulaması yapılır. Budama için en uygun dönem büyümenin henüz başlamadığı Şubat ayıdır. Budama, kışı sert geçen bölgelerde don tehlikesi geçtikten sonra gerçekleştirilmelidir.
Avokado meyvelerinin ağaçtan toplanma vaktinin geldiğinin anlaşılabilmesi için, normal boyutlarına erişmiş yeşil renkli meyvelerin sapının sarımsı bir renk kazanmış olup parlaklığının azalması gerekmektedir. Meyveler toplama sırığıyla zarar verilmeden hasat edilirken saplarının uzun olmasına özen gösterilmelidir. Şayet avokadolar sapsız toplanırsa, zaman içerisinde sap çukurundan itibaren çürümeler başlar.
Erken hasat edilmesi durumunda meyvelerde buruşma ve kalitelerinde düşüş görülür. Hasadın geç yapılması durumunda ise meyve etinde kararmalar ve meyve dökümleri görülebilmektedir.
Toplanan meyveler oda sıcaklığında, soğuk hava depolarında ya da buzdolabında bekletilerek tam olarak yenme olgunluğuna ulaştırılır.
Avokadolar olgunlaştıktan sonra 6 ay boyunca ağaç üzerinde kalabilir. Bu durum, depolama açısından çok büyük bir avantajdır.
DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş, Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,
Öncelikle meyve boydan olmak üzere ikiye bölünür. Çekirdeği çıkarıldıktan sonra da bir kaşık yardımıyla meyvenin içi, kabuğa kadar sıyrılır. Meyve içi çıkarıldıktan sonra;
Besin Değeri |
İçeriği |
Günlük Değer % |
Kalori |
143 kcal |
% 7.2 |
Karbonhidrat |
4.4 g |
% 1.5 |
Lif |
9.7 g |
% 38.8 |
Protein |
0.6 g |
% 1.2 |
Yağ |
11.5 g |
% 17.7 |
Kolesterol |
0.0 mg |
% 0.0 |
Vitamin A |
12 IU |
% 0.2 |
Vitamin C |
8.5 mg |
% 14.2 |
Potasyum |
370 mg |
% 10.6 |
Kalsiyum |
10 mg |
% 1.0 |
Demir |
0.1 mg |
% 0.8 |