Trabzon Hurması, Abanozgiller ( Ebenaceae ) familyasına ait, anavatanı Çin olan, çok yıllık bir subtropik iklim bitkisi ve onun meyvesidir. Oldukça eski tarihlerde Çin’den Japonya’ya getirilmiş ve Japon halkı tarafındn çok sevilerek tüketilmiştir. Bu nedenle “japon elması” ve “kaki” adıyla da bilinir.

Türkiye’ye ilk giriş tarihi bilinmemekle beraber uzun yıllardır yetiştirilmektedir. En fazla Akdeniz Bölgesi’nde yetiştirilir. Bu bölgemizi Ege, Karadeniz ve Marmara Bölgeleri izlemektedir.

Bilimsel İsmi : Diospyros kaki

 

 

Botanik ( Bitkisel ) Özellikleri

Kök ve Gövde

Trabzon hurmalarının kültür çeşitleri, kazık köklüdür, az miktarda saçak köke sahiptir. Ağacı gri renkli olup 5 – 6 metre kadar boylanır. Boyu 12 metreye ulaşan ağaçlara da rastlanır. Ağaçlar dik, yarı dik yada yayvan olarak gelişebilir. Dallar, çeşide göre değişmekle beraber orta kuvvette veya kuvvetli gelişir.

Dikimi takip eden 2. ve 3. yıllarda çok sayıda obur dal oluşur. Obur dallar dik ve kuvvetli büyürler, dallanma yapmazlar. 3. yıldan sonra obur dallar azalır ve çok sayıda kısa meyve dalları  oluşur.

 

 

Yaprak ve Çiçek

Yaprakların üst yüzeyi düz, alt yüzeyleri ise tüylüdür. İlkbaharda yapraklar parlak yeşil renktedir, zazman geçtikçe renkleri koyulaşır. Sonbaharda soluk yeşil – sarı ya da kırmızı – turuncu renk alırlar ve dekoratif bir görünüme kavuşurlar. Bu nedenle peyzaj bitkisi olarak da kullanılır. Kış aylarında yapraklar dökülür.

Trabzon hurmasında 3 çiçek tipi bulunur :

• Erdişi çiçekler : Hem erkek hem de dişi organ bulunan çiçeklerdir. Sayıları çok azdır. Verime önemli bir etkileri yoktur.
• Erkek çiçekler : Sadece erkek organ bulunan çiçeklerdir. Yaprak koltuklarında, bir önceki yıl belirirler. Dişi çiçeklerden daha küçük olurlar.
• Dişi çiçekler : Sadece dişi organ bulunan çiçeklerdir. Bir yıl önce oluşan dalların gözlerinden süren yan dallarda meydana gelirler. İri ve gösterişli çiçeklerdir.

 

 

Meyve

Meyveler, hasat olgunluğunda tatlarının buruk olup olmamasına göre 2 farklı gruba ayrılırlar. Buruk olmayan meyveler hemen tüketilebilir, buruk olan meyvelerin ise iyice olgunlaştırılmaları gerekir.

Meyvelerin renkleri, büyüklükleri ve şekilleri, çeşit özelliğine göre değişiklik gösterir. Meyve kabuğunun rengi sarı – turuncu veya kırmızı olabildiği gibi, şekilleri yuvarlak – oval ya da basık olabilir.

 

 

Trabzon Hurması Çeşitleri

Tadı Buruk Olan Trabzon Hurması Çeşitleri

Hiratanenashi

• Meyveleri orta – iri ve yuvarlak – basıktır.
• Yüksek verimlidir.
• Meyve kabuğu parlak, sert, turuncu – kırmızı renklidir.
• Meyve eti açık sarı – turuncudur ve tozlanmayla beraber renk değişmez.
• Meyve kalitesi yüksek ancak raf ömrü kısadır.
• Orta mevsim çeşididir.

 

 

Hachiya

• İri meyvelidir. Meyveler ortalama 230 g ağırlığında, dikdörtgen – konik ve uç kısmı yuvarlak olur.
• Meyve eti turuncu renklidir ve tozlanmayla beraber renk değişmez.
• Genelde kurutmalık olarak kullanılan bir çeşittir.

 

Saijo

• En eski çeşitlerden birisidir.
• Meyve küçük – orta irilikte, dikdörtgen – koniktir.
• Meyve eti turuncu renklidir ve tozlanmayla beraber renk değişmez.
• Meyve kalitesi yüksektir ve kurutmalık olarak değerlendirilir.

 

Tadı Buruk Olmayan Trabzon Hurması Çeşitleri

Fuyu

• Japonya’da yetiştiriciliği yapılan en önemli çeşittir.
• İri meyvelidir. Meyveler ortalama 200 g ağırlığında, basık – yuvarlak – köşelidir.
• Meyve kabuğu parlak, sert, turuncu – kırmızı renklidir. Sıcak bölgelerde koyu kırmızıya döner.
• Meyve etinin rengi tozlanmayla beraber değişmez.
• Meyve kalitesi yüksektir ve  depolamaya uygundur.
• Orta – erkenci bir çeşittir.

 

Jiro

• Kekre olmayan çeşitler arasında en iri meyveli olanıdır.
• Meyve etinin rengi tozlanmayla beraber değişmez.
• Mükemmel bir meyve kalitesi vardır ancak bazen meyve uçlarında çatlama görülür.
• Erkenci bir çeşittir.

 

Matsumoto Wase Fuyu

• Fuyu çeşidinin göz mutasyonudur.
• Meyvesi Fuyu’dan biraz daha küçüktür.
• Meyve iriliğinin artması için seyreltme yapılması gerekir.
• Meyve etinin rengi tozlanmayla beraber değişmez.
• Verimli ve erkenci bir çeşittir.

 

Suruga

• Meyveleri iri, parlak turuncu – kırmızı renkli, yuvarlak – basıktır.
• Meyve eti açık sarı ve tatlıdır,  rengi tozlanmayla beraber değişmez.
• Meyve kalitesi mükemmeldir ve  depolamaya uygundur.
• Çok geççi bir çeşittir.

Izu

• Meyveleri orta – iri, turuncu – kırmızı renkli ve basıktır.
• Meyve etinin rengi tozlanmayla beraber değişmez.
• Meyve kalitesi yüksek ancak verimi düşüktür.
• En erkenci çeşitlerdendir. Eylül sonunda hasada gelir.

 

Maekawa Jiro

• Jiro çeşidinin göz mutasyonudur.
• Çok iri ve basık meyvelidir.
• Meyve kabuğu sarı – turuncu renkli ve parlaktır.
• Meyve etinin rengi tozlanmayla beraber değişmez.
• Çok çekirdeklidir.
• En erkenci çeşitlerdendir.

 

Ichikikei Jiro

• Jiro çeşidinin göz mutasyonudur.
• Küçük taç oluşturur, sık dikime elverişlidir.
• Meyve kalitesi ve verimi çok yüksektir.
• Erkenci bir çeşittir.

 

Gosho

• Meyveleri orta ağırlıkta olup ortalama 150 g gelirler. Yuvarlak – konik yapıda olurlar.
• Meyve kabuğu turuncu – kırmızı renklidir.
• Meyve eti çok tatlı ve kalitelidir.
• Meyve etinin rengi tozlanmayla beraber değişmez.
• Meyveler hasat öncesi dökülmeye eğilimlidir.

 

Trabzon Hurması İklim İstekleri

Aslında subtropik iklim meyvelerinden biri olan trabzon hurması, ılıman iklim koşullarına da başarıyla adapte olmuştur. Kış aylarında yapraklarını döktüğünden dolayı, diğer subtropik bitkilere göre düşük sıcaklıklara daha dayanıklıdır. Bazı çeşitleri – 18 °C’ye kadar dayanırsa da genel olarak – 12 °C’ye kadar dayanabilmektedir. Geç çiçeklendiği için erken ilkbahar donlarından etkilenmese de ilkbahar geç donlarından zarar görür.

Bitkinin soğuklama isteği, 7.2°C’nin altında 200 – 400 saattir. Akdeniz Bölgesi’nin kıyı şeridinde odun gözleri Mart ayının ilk yarısında, çiçeklenme ise Nisan ayı sonlarında gerçekleşir. Meyvelerin olgunlaşması 140 – 160 gün sürer. Tadı buruk olmayan çeşitler daha fazla “toplam sıcaklığa” ihtiyaç duyarlar.

Nemi seven bir bitkidir, en kaliteli meyveler yüksek nemli bölgelerde yetişir. Fazla rüzgar alan yerlerde meyveli dallar kırılabilir. Bu nedenle meyveli dallar, hereklerle desteklenmelidir.

 

 

Trabzon Hurması Toprak İstekleri

Trabzon hurmaları, organik madde bakımından zengin, drenajı iyi olan, orta – ağır toprakları sever. Ancak gerekli toprak işleme teknikleri kullanılarak çok hafif topraklardan çok ağır topraklara kadar birçok toprak tipinde yetiştiricilik mümkündür. İdeal pH aralığı 6.5 – 7 ‘dir. Toprakta bulunan kireç oranı % 20’yi geçmemelidir.

 

Trabzon Hurması Yetiştiriciliği

Trabzon Hurması Fidelerinin Üretimi

Çoğaltmada çelik ve aşı yöntemleri kullanılabilir. Ancak çeliklerin köklenmesi zor olduğu için yaygın olarak kullanılan çoğaltma tekniği, göz veya kalem aşıları kullanılarak yapılan aşılama yöntemidir. (Kırmızı yazıya tıklayarak meyve yetiştiriciliğinde kullanılan aşı çeşitleri hakkında ayrıntılı bilgi alabilirsiniz.) Aşılamada kullanılan başlıca anaçlar şunlardır :

Diospyros kaki

• Japonya, Çin ve Türkiye’de kullanılır. Kuvvetli büyür.
• Tüm çeşitlerle uyuşur.
• Bir örnek çöğür oluşturur.
• Kazık kökü uzun, yan kökleri zayıftır.
• Şaşırtmada güçlük çıkarır.
• Boğaz çürüklüğüne karşı dayanıklı, ağır topraklara ve nematodlara karşı ise duyarlıdır.

 

 

Diospyros lotus

• Japonya, Çin ve İtalya ve ABD’de kullanılır. Hızlı büyür.
• Kekre çeşitlerle daha iyi uyuşur. Fuyu çeşidiyle uyuşmazlık gösterir.
• Bir örnek çöğür oluşturur.
• Bol saçak kök oluşturur.
• Şaşırtması kolaydır.
• Boğaz çürüklüğüne karşı hassastır, ağır topraklara duyarlıdır. Kuraklığa dayanıklıdır.

 

 

Diospyros virginiana

• ABD ve İsrail’de kullanılır. Büyük ağaçlar oluşturur.
• Verime geç yatar.
• Bir örnek çöğür oluşturmaz.
• Bol saçak kök ve dip sürgünü oluşturur.
• Şaşırtması kolaydır.
• Aşırı nem ve soğuğa karşı dayanıklıdır.

 

 

Trabzon Hurması Bahçesi Tesisi

Günümüzde en çok tercih edilen çeşitler çekirdeksiz, tadı buruk olmayan sert etli, depolama ve taşınmaya elverişli çeşitlerdir.

Bahçe tesisi için toprak hazırlığına yaz aylarında başlanmalıdır. Mutlaka toprak analizi yaptırılmalı ve analiz sonuçlarına göre gereken gübreler verilmelidir. Toprakta organik madde miktarı yeterli değilse dekara 3 – 4 ton çiftlik gübresi verilebilir. Sonbaharda derin bir sürüm yapılmalı ve engebeli zeminler tesviye edilmelidir. Eğer zemin çok meyilliyse teraslama yapmakta fayda vardır.

Rüzgar alan yerlerde, bahçe kenarlarına servi veya okaliptüs benzeri ağaçlar dikilerek rüzgarkıran oluşturulabilir.

Açılacak dikim çukurları 60 – 70 cm derinliğinde ve genişliğinde olmalıdır. Dikim aralığı, kullanılan çeşide bağlı olarak 5 x 5, 6 x 6, 7 x 7, 8 x 8, 10 x 10 metre olabilir. Dikimler, fidanların yapraklarını dökmesinden sonra ilkbahara kadar yapılabilir. Kış ayları soğuk geçen bölgelerde ilkbahar dikimleri tercih edilmelidir.

 

 

Dikim öncesinde fidanlarda kök budaması yapılmalı ancak kazık kökler fazla kısaltılmamalıdır. Fidanlar tüplü değil de fidanlıktan sökülmüşlerse, dikim derinliği ile söküm derinliği aynı olmalıdır. Dikim sonrasında mutlaka can suyu verilmelidir. Fidanlar dikim sonrasında hereklerle desteklenebilir.

Dikim sonrasında fidanların tepesi, yaklaşık 60 – 70 cm yükseklikten, iyi gelişen bir gözün üzerinden kesilir.

 

Trabzon Hurması Fidanlarında Budama 

Dikimi takip eden ilk 3 yıl şekil budaması yapılır. Taçlandırmada modifiye lider sistemi kullanılabilir. Bu sistemde, gövde üzerinde düzgün aralıklarla dağılan 3 – 5 ana dalın gelişmesi hedeflenir.

Mayıs – Haziran aylarında fidanlardaki ana dalların seçimi yapılır. Seçilen dalların aralarındaki mesafe 10 cm’den az olmamalı ve dengeyi sağlamak adına farklı yönlere dağılmış olmaları önemlidir. Gövde ile dalların yaptığı ideal açı aralığı 45 – 60 °’dir.

Bazı çeşitlerde telli terbiye sistemi de kullanılmaktadır.

 

 

Sulama

Özellikle sürgün ve meyve büyümesinin oluştuğu ilkbahar ve yaz aylarında yeterli ve düzenli sulama önem taşır. Yetersiz sulama durumunda meyve gelişimi yavaşlar, meyve dökümleri görülebilir. Düzensiz ve meyve olumuna yakın yapılan sulamalar ise meyvelerde çatlamalara neden olur. Bu yüzden meyvelerin kabuk rengi yeşilden sarıya döndükten sonra sulama kesilmelidir. Sonbahar ve kış aylarında da sulama yapmak mümkündür ancak sulama aralıkları uzun tutulmalıdır.

En sık kullanılan sulama yöntemleri karık usulü, yağmurlama ve damlama sulama yöntemleridir. Sulama zamanı ve miktarını belirlemek üzere tansiyometre kullanımı tavsiye edilir.

 

 

Meyve Tutumu Ve Seyreltme

Trabzon hurmasının bazı çeşitlerinde periyodisite (bir yıl çok, bir yıl az ürün verme) görülmektedir. Bu çeşitlerde, aşırı meyve oluşan yıllarda çiçeklerde seyreltme yapılabilir.

Bazı çeşitlerde aşırı meyve dökümleri görülebilmektedir. Meyve dökümlerinin başlıca nedenleri şunlardır :

• Aşırı fazla meyve tutumu
• Tozlanma ve döllenme sorunları
• Susuzluk ya da aşırı sulama
• Fazla azotlu gübreleme
• Potasyum ve mangan eksikliği
• Unlu bit gibi zararlıların etkisi

 

 

 

Trabzon Hurması Hastalık Ve Zararlıları İle Mücadele

Bitki köklerinin zarar görmemesine dikkat edilerek, mekanik yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Trabzon Hurması Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Hastalıklar

• Antraknoz / Gloesporium kaki – Colletotrichum gloeosporioides
• Kurşuni Küf / Botrytis cineraea
• Bakteriyel yanıklık / Pseudomonas syringae
• Kök Kanseri /Agrobacterium tumefaciens

 

 

Trabzon Hurması Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Zararlılar

• Akdeniz meyve sineği / Ceratitis capitata
• Turunçgil unlu biti / Pseudococcus citri
• Trabzon hurması meyve güvesi / Stathmopoda masinissa
• Koşnil / Coccus hesperidum
• Sera tripsi / Heliothrips haemorrhoidalis

 

 

DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş,  Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,

• Tavsiye edilen zamanda 
• Tavsiye edilen şekilde 
• Tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.

Trabzon Hurması Hasadı

Hasat Zamanı, Hasat Şekli Ve Depolama

Trabzon hurmaları, meyve rengi yeşilden turuncuya döndükten sonra, sertken hasat edilmelidir. Hasat en az 2 defada yapılmalı henüz rengini almayan meyveler koparılmamalıdır. Tadı buruk çeşitler yumuşayıncaya kadar ağaçta kalabilir ancak bu durumda böcek ve kuş zararına karşı gereken önlemlerin alınması gerekir.

Trabzon hurması ağacının dalları gevrek yapıda ve kolay kırılır olduğu için hasat sırasında meyveler asılarak koparılmamalıdır. Bir elle meyve tutulurken diğer elle özenli bir şekilde daldan koparılır. Uzun saplı çeşitlerde meyve sapı kesilerek de hasat yapılabilir.

Hasadı yapılan meyveler, toplama kaplarına yavaşça konulmalı ve zedelenmemelerine dikkat edilmelidir.

Trabzon hurmaları soğuk hava depolarında – 1 / + 1 °C aralıklarında, % 80 – 90 nispi nemde, 2 – 4 ay kadar muhafaza edilebilir.

 

 

Trabzon Hurması Meyvelerinde Olgunlaştırma

Tadı buruk olan çeşitlerin, fizyolojik olgunluğa ulaşarak yenilebilir duruma gelmeleri için farklı olgunlaştırma yöntemleri kullanılmaktadır.

• 21 °’de 2 – 3 hafta bekleterek olgunlaştırma
• Etilen odalarında olgunlaştırma
• Ethrel solüsyonuna batırarak olgunlaştırma
• Karbondioksit uygulamasıyla olgunlaştırma
• Kireçli suda bekletilerek olgunlaştırma

 

 

Trabzon Hurmasının Faydaları

• İçeriğindeki fenolik bileşikler sayesinde kansere karşı koruyucu etkisi vardır.
• Bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Sindirim sistemini düzenler, kabızlığı önler.
• Düşük kalori içeriği sayesinde diyetlerde tüketilebilir.
• Kalp ve damar sağlığının korunmasına yardımcı olur.
• Fosfor ve bakır yönünden çok zengin bir meyvedir. Kırmızı kan hücrelerinin üretiminde pozitif etkisi vardır.
• Kan şekerinin düzenlenmesini sağlar.
• Hemorajik etkisi sayesinde hemoroit tedavisinde kullanılır.
• Karaciğer fonksiyonlarının düzenlenmesine yardımcı olur.

 

 

 

Trabzon Hurması Besin Değerleri (100 g için)

 

Besin Değeri	İçeriği	Günlük Değer %
Kalori	73 kcal	% 3.6
Karbonhidrat	15.1 g	% 5
Lif	5.1 g	% 20.2
Protein	0.4 g	% 0.8
Yağ	0.1 g	% 0.1
Kolesterol	0.0 mg	% 0.0
Vitamin A	153 IU	% 3.1
Vitamin C	7 mg	% 11.7
Potasyum	177 mg	% 5.1
Kalsiyum	12 mg	% 1.2
Demir	0.1 mg	% 0.7