Lale, Liliaceae ( Zambakgiller ) familyasından, anavatanı Ön Asya, Hindikuş, Pamir ve Tanrı Dağları olan çok yıllık, soğanlı bir süs bitkisidir. Kafkasya’da, Anadolu Dağları’nda, Himalayalar’da 4000 metreye kadar olan rakımlarda doğal halde yetişmektedir.

Asırlardır son derece rağbet gören ve sürekli melezlenen lalelerin bilinen 5500’ün üzerinde çeşidi vardır. Ancak ticari anlamda üretimi yapılan çeşit sayısı 20 civarındadır.

Bilimsel İsmi : Tulipa sp.

 

Lale Türleri Ve Sınıflandırılması

Lalelerde sınıflandırma genellikle çiçek açma dönemlerine göre yapılmaktadır. Laleleri bu şekilde 4 farklı gruba ayırmak mümkündür :

Erkenci Laleler 

Bu çeşitlerin ekonomik değerleri yok denecek kadar azdır.

• Basit erkenci laleler
• Duc van Toll laleleri
• Katmerli laleler

Orta Erkenci Laleler

Bu laleler kesme çiçek olarak yetiştirilirler.

• Triumph laleleri
• Mendel laleleri

 

Geççi Laleler

• Darwin hibrit laleleri
• Darwin laleleri
• Lillium formlu laleler
• Breeder laleleri
• Bizarre laleleri
• Cottage laleleri

 

Botanik Laleleri

• Kaufmanniana laleleri
• Fostera laleleri
• Greiga laleleri
• Sprenger laleleri
• Batalina laleleri

 

 

Lale Soğanı Üretimi

Kış ayları soğuk ve kar yağışlı geçen, yüksek rakımlı bölgeler üretim için idealdir. Soğan üretimi yapılacak toprak geçirgen, kumlu – tınlı, kireçsiz ve taşsız olmalıdır. Üretim için ideal pH aralığı 6.8 – 7.2 ‘dir. Dikim öncesi güzel bir toprak işleme yapılmalı ve aynı arazide 2 yıl üst üste soğan üretiminden kaçınılmalıdır.  Üretim yapılacak araziden numune alınarak toprak analizi yaptırılmalı, analiz sonucuna göre uygun bir gübreleme programı hazırlanmalıdır.

Dikim için en uygun zaman Eylül – Ekim aylarıdır. Genellikle sıra usulü dikim tercih edilir. Toprak yapısına göre değişmekle beraber ideal dikim derinliği 8 – 10 cm aralığıdır.

 

 

Dikim sonrası yabancı ot mücadelesi titizlikle yapılmalıdır.

Goncalar koparılmalı, böylece soğanlarda depolanan besin elementlerinin çiçek ve tohum oluşturmada kullanılması engellenmelidir. Söküm öncesi dönemde toprak üstü bitki aksamı silindirle bastırılırsa soğanlar irileşir.

Yaprakların sararıp kahverengiye dönmesi, söküm zamanının geldiğini gösterir.  Bu dönemde soğanların kök uçları kurur ve soğanların dış yüzeylerinin rengi de kahverengiye döner. Sökümde makineler kullanılabildiği gibi elle söküm yapmak da mümkündür. Sökülen soğanlar sandık ya da kasalar içerisinde depolara gönderilir.

 

 

 

Kesme Çiçek Lale Yetiştiriciliği

Lale Bitkisinin İklim İstekleri

Erken yetiştiricilikte hava sıcaklığı 18 °C’yi, toprak sıcaklığı da 16 °C’yi geçmemelidir. Geç yapılan dikimlerdeyse dikimi takip eden 4 – 5 gün boyunca toprak sıcaklığı 9 – 10 °C civarında olmalıdır. Aralık ayında gerçekleştirilen dikimlerde ise ortalama hava sıcaklığının 15 °C, toprak sıcaklığının da 13 °C olması gerekir.

Lale yetiştiriciliğinde ideal nem oranı % 70 – 80 aralığıdır. Aşırı nem Kurşuni Küf (Botrytis)  hastalığına neden olabilir. Bu nedenle havalandırmanın yeterli olmasına dikkat edilmelidir.

Laleler ışık değişimlerine karşı hassas bitkiler değildir. Ancak ışık, çiçek saplarının uzamasına ve soğanların  büyümesine yardımcı olur. Bu nedenle seralarda yapılan lale yetiştiriciliğinde yapılacak ek ışıklandırmanın faydası olabilir.

 

 

 

Lale Üretiminde Toprak Özellikleri Ve Gübreleme

Yetiştiricilik için kumlu – tınlı yapıda, kireçsiz, taşsız ve  pH derecesi 7 civarında olan nötr topraklar tercih edilmelidir. Lale soğanlarının dikiminden önce iyi bir toprak işleme yapılmalı, toprak düz ve keseksiz olmalıdır. Laleler her yıl farklı alanlarda üretilmeli yani toprak değişimine gidilmelidir. Bu önlem özellikle Lale Ateş hastalığına karşı alınmaktadır. Lale dikilen alanlarda 5 yıl boyunca lale dikilmemesi tavsiye edilir.

Gübreleme için mutlaka toprak analizi yapılmalı ve analiz sonuçlarına göre bir gübreleme programı uygulanmalıdır. Genel olarak dikimden 2 – 3 hafta kadar önce kompoze gübre uygulanabilir. Laleler tuzluluğa karşı çok hassas olduklarından dolayı tuzlu topraklar dikim öncesinde mutlaka yıkanmalıdır.

 

 

Lale Soğanlarının Dikilmesi

Kesme çiçek olarak yetiştirilen çeşitlerde, dikilecek soğanlar 12 cm  büyüklüğünde olmalıdır. Soğanların dikim sıklıkları, seçilen çeşide göre değişiklik gösterir. Küçük yapraklı çeşitlerde dikim, m² başına ortalama 200 soğan olacak şekilde yapılır. Büyük yapraklı çeşitler ise daha seyrek dikilir.

Soğanlar, üzerlerinde 1.5 – 2 cm toprak kalacak şekilde dikilir. Kumlu topaklarda dikim derinliği biraz daha arttırılabilir.

 

Kesme Çiçek Lale Yetiştiriciliği ‘nde Sulama 

Yetiştiricilik yapılan toprağın sürekli nemli kalmasına özen gösterilmelidir. Klor, lalelerin bodur kalmasına yol açtığı için sulamada kullanılan suyun klorlu olmamasına dikkat edilmelidir. Tercih edilen sulama yöntemi damla sulamadır.

 

 

Lale Hastalık Ve Zararlıları İle Mücadele

Lale yetiştiriciliğinde yabancı ot mücadelesinde genellikle elle temizleme yapılmaktadır. Lalelerde kök çürüklükleri yaygın görüldüğü için lale soğanları dikim öncesinde ilaçlanmalıdır.

Kesme Çiçek Lale Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Hastalıklar

• Lale Kıran Virüs Hastalığı / Tulip Breaking Virus (TBV)
• Kök Yanıklığı / Pythium spp.
• Kök Çürüklüğü / Rhizoctonia tuliparum
• Kurşuni Küf / Botrytis tulipea – Botrytis cinerea
• Fusarium Çürüklüğü / Fusarium oxysporum f. sp. tulipae
• Beyaz Çürüklük / Sclerotium tuliparium – Sclerotinia bulborum
• Bakteriyel Yumuşak Çürüklük / Erwinia carotovora
• Lale Beyaz Çizgi Hastalığı / Tütün Çıngırak Virüsü (TRV)

 

 

Kesme Çiçek Lale Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Zararlılar

• Soğan Sak Nematodu / Ditylenchus dipsaci
• Trichodorus spp.
• Paratrichodorus spp.

 

 

Lale hastalık ve zararlıları konusunda ayrıntılı bilgi verilen yazımızı okumak için BURAYI TIKLAYIN.

 

DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık gerek zararlı gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş,  Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,

• Tavsiye edilen zamanda 
• Tavsiye edilen şekilde 
• Tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.

 

Lale Yetiştiriciliğinde Hasat

Kesme çiçek lalelerin ideal hasat zamanı, laleler henüz kapalı iken, çiçeklerin rengini hafifçe göstermeye başladığı zamandır. Hasatta çiçekler soğanın dibinden kırılabildiği gibi laleleri soğanıyla beraber sökerek hasat yapmak da mümkündür. Bu durumda çiçekler sökümden sonra soğanlarından ayrılır.

Hasadı yapılan laleler serin bir ortama alınarak sap uzunluklarına göre onarlı demetler haline getirilerek tasnif edilirler. Son olarak su çektirme işlemi uygulanır ve kutulara yerleştirilerek satışa yollanırlar.

 

 

Kesme Çiçek Lalelerde Depolama

Kesme çiçek laleleri 0 – 2 °C sıcaklıkta 45 gün depolamak mümkündür. Eğer sadece birkaç gün depolama yapılacaksa çiçekler dik olarak 1.7 °C sıcaklıkta bekletilir. Uzun süreli depolamalarda laleler soğanlarıyla beraber hasat edilmeli ve bu halde saklanmalıdır.

 

 

Lale Soğanlarının Depolanması

Soğan üretiminde elle ya da makineyle sökülen lale soğanları bekletilmeden depoya konmalıdır. Burada altı telli olan kasalarda temizlenip kurutulurlar. Temizleme yapılırken soğanların zarar görmemesi için dikkatli olmak gerekir. Temizlenen soğanlar büyüklüklerine göre ayrılırlar.

Soğanların depolanmasında en önemli husus depo sıcaklığıdır çünkü sökülen soğanlardaki fizyolojik gelişmeler devam etmektedir. Düşük sıcaklıklarda yavru yapma azalırken yüksek sıcaklıklarda soğanların parçalanması hızlanır. Depolanma koşulları soğanların kullanım amaçlarına göre değişmektedir.

 

Lale Soğanlarının Kullanım Amaçlarına Göre Depolama Koşulları

Çok Erken Çiçekçilikte Depolama

• Soğanlar temizlenmeden % 80 – 100 oransal nem ve 34 °C’de 1 hafta bekletilir.
• Sürekli havalandırma sağlanmalıdır.
• Daha sonra soğanlar 5 hafta boyunca 20 °C’de tutulur. Bu esnada soğanlar ilaçlanabilir ve temizlenebilir.
• Akabinde sıcaklık  2 – 3 hafta boyunca 17 °C’ye ayarlanır.
• Son olarak 9 – 10 hafta 5 °C sıcaklıkta bekletilir. Darwin lalelerinde bu süre 12 haftadır.
• Derhal dikim yapılır.

Erken Çiçekçilikte Depolama

• Soğanlar temizlenmeden % 80 – 100 oransal nem ve 34 °C’de 1 hafta bekletilir.
• 20 °C’de 2 hafta bekletilir.
• 17 °C’de 2 hafta bekletilir.
• 5 °C’de 9 hafta bekletilir.
• Derhal dikim yapılır.

 

Geç Çiçekçilikte Depolama

• 34 °C işlemi yapılmaz, soğanlar söküldükten sonra temizlenir.
• Eylül başına kadar 23 °C’de bekletilir.
• 20 °C’de 10 – 12 hafta bekletilir.
• 5 °C’de 10 – 12 hafta bekletilir.
• Derhal dikim yapılır.

 

 

Lale Soğanlarının Yavru Yapma Durumlarına Göre Depolama Koşulları

Çok Yavru Yapan Türlerde Depolama

• 25 °C’de ilk 3 – 4 hafta bekletilir.
• 20 °C’de 2 hafta bekletilir.
• 17 °C’de 6 hafta bekletilir.
• Son olarak dikime kadar 15 °C’de bekletilir.

 

Normal Yavru Yapan Türlerde Depolama

• 25 °C’de ilk 3 – 4 hafta bekletilir.
• 20 °C’de 8 hafta bekletilir.
• Dikime kadar 17 °C’de bekletilir.

 

Az Yavru Yapan Türlerde Depolama

• İlk 6 – 7 hafta 23 °C’de bekletilir.
• 25 °C’de 2 hafta bekletilir.
• 27°C’de 4 hafta bekletilir.
• 20 °C’de ilk 2 – 3 hafta bekletilir.
• Dikime kadar 17 °C’de bekletilir.