Domates Yetiştiriciliği ve Üretimi

Domates Yetiştiriciliği ve Üretimi

Domates, Patlıcangiller ( Solanaceae ) familyasından, anavatanı Güney Ve Orta Amerika olan,  meyve kısmı yenen yazlık bir sebzedir. Sebzeler içinde tüketim oranı çok yüksek olan domates, içerdiği çeşitli vitamin ve mineraller sayesinde insan sağlığı için oldukça faydalı bir gıda maddesidir. Domates taze tüketimin yanı sıra, işlenmiş olarak ketçap, salça, konserve ve dondurulmuş olarak da kullanılmaktadır. Tüketim amaçlarına göre sofralık ve sanayi olarak iki çeşidi vardır. Türkiye, domates üretimi bakımından dünyada 4. sırada yer almaktadır.

Bilimsel İsmi : Solanum lycopersicum

 

Domates

 

Yetiştirme İstekleri

Domates sıcak ve ılıman iklimi seven bir sebzedir. Yetiştirme döneminin herhangi bir anında sıcaklık sıfırın altına düşerse bitki tamamen ölür. Bu nedenle fidelerin tarlaya dikilmesi için ilkbahar geç donlarının bitmesini beklemek gerekir. Domateslerde genelde gece ve gündüz sıcakları arasında 6 – 8 °C’lik bir fark olması istenir. Bitkinin iyi gelişebilmesi için optimum sıcaklıklar, gündüzleri 19 – 26 °C, geceleri ise 14 – 18 °C’dir. Döllenme olayının gerçekleşebilmesi için sıcaklık çok önemlidir. Domates çiçeğinin tozları 10 °C ve üzeri sıcaklıklarda çimlenerek dölleme yapabilmektedir. Sıcaklık 15 °C’nin altına düştüğünde meyve bağlama yüzdesi doğru orantılı olarak azalır. Tohumların çimlenebilmesi için minimum sıcaklık 10 °C, optimum sıcaklık 20 – 29 °C ve maksimum 36 °C’dir.

 

Sırık Domates

Toprak İstekleri Ve Gübreleme

Domates çok fazla seçici bir bitki olmamakla beraber, organik madde oranı yüksek, kumlu ve kumlu tınlı topraklarda çok iyi gelişim gösterir. Sanayi domatesi yetiştiriciliğinde de tınlı, killi tınlı ve milli tınlı topraklar tercih edilmektedir. Domates bitkisi, biber ve patlıcan ile aynı familyada yer almaktadır. Bu nedenle aynı alana art arda yapılan dikimlerde hastalık ve zararlıların artması ve toprağın içerdiği besin elementi içeriği azaldığından dolayı münavebe yaparken farklı familyadan bitki türleri tercih edilmelidir. Münavebede baklagil bitkileri kullanarak toprağa yeşil gübre sağlanabilir. Bu sayede toprağın içerdiği organik madde oranının ve besin elementi içeriğinin artması sağlanır.

Yetiştirilecek tarlaya sonbaharda derin sürüm, ilkbaharda ise yüzlek sürüm uygulanmalıdır. Toprak diskaro ve rotavatör ile işlenerek dikime uygun hale getirilir. Derin sürüm öncesi dekar başına 3-4 ton yanmış ahır gübresi atılır. Gübreleme öncesi toprak analizi yaptırılarak, alınan sonuca göre gübreleme yapılması gerekmektedir. İlkbaharda sürümden önce pulluk altına fosforlu gübre uygulanmalıdır. Potasyumlu gübrenin 2/3’ü ile azotlu gübrenin 1/3’ü dikim esnasında toprağa verilmelidir. Potasyumlu gübrenin kalanı ve azotlu gübrenin 1/3’ü meyve tutumunda, azotlu gübrenin kalan diğer kısmı ise ilk hasattan sonra toprağa uygulanmalıdır.

 

Domates Çeşitleri

 

Yetiştiricilik Ve Bakım

Domates bitkisi genelde sıcak yataklarda fide haline gelene kadar yetiştirilip sonradan toprağa dikilse de, sanayi domatesi yetiştiriciliğinde doğrudan toprağa tohum ekimi uygulanabilir. Ancak doğrudan tohum ekimi uygulanmadan önce toprağın sıcaklığının minimum 14 °C ve tohum yatağının iyi hazırlanmasına dikkat edilmelidir. Fide uzunluğu 15 – 20 cm’ye ve kurşun kalem kalınlığına ulaştığında dikim için uygun büyüklüğe gelmiş olur. Bu büyüklüğe ulaşması uygun şartlarda 6 hafta sürmektedir. Geniş alanlarda fide dikiminde makinelerden yararlanılabilir. Makine ile dikim yapılması için toprağın hazırlık durumu çok önemlidir. Sırık domates çeşidinde, sıra arası mesafe 60 cm, sıra üzeri mesafe ise  40 cm olmalıdır. Bodur domates çeşitlerinde ise sıra arası mesafe 120 cm, sıra üzeri mesafe ise  50 cm olmalıdır.

Kökünde toprak bulundurmaya, kökü açıkta bulunan fideler plantuvar ile, saksı, siyah naylon veya viyol içerisinden alınmış kökünde toprak bulunan fideler ise çapa yardımı ile toprağa dikilir. Toprağa dikilen fidelere, dikimin hemen ardından bol bol can suyu verilmelidir.

 

Pembe domates

 

Sulama ve Çapalama

Dikimden ortalama 10 – 20 gün sonrasında ilk çapalama yapılır. Bu çapalama ile fidelerin kök boğazı toprakla kapatılır. İkinci çapalama ise birinci çapalamadan 2 – 3 hafta sonra yapılır. İlk meyveler görülene kadar sulamadan kaçınmamız gerekir. Sulama yaparken toprak ve iklim özellikleri dikkate alınmalı ve toprağın uygun bir nemde kalması sağlanmalıdır. Domates bitkisi için en uygun sulama şekli damla sulamadır. Eğer karık arası sulama yapılacaksa bu işlem düzgün bir şekilde yapılmalı ve fazla sulamadan kaçınılmalıdır.

Ürün kalitesi açısından sırık domates çeşidinde budama büyük önem taşır. Budama, tarlada yetiştirilen sırık domates çeşitlerinde koltuk alma şeklinde uygulanmalıdır. Koltuk alma, bitkinin gövdesi ile ana yaprakların birleştiği kısımdan yeni çıkan sürgünlerin kopartılmasıdır. Bu işlem her 15 günde bir tekrarlanır. Sırık domatesin boyu yaklaşık 30 ila 35 cm’ye ulaştığında, bitkinin 10 cm kadar ilerisine bir kazık dikilerek fidenin kırılmaması, destek alması sağlanır. Kazıklar en alt kısımdan itibaren rafya veya bir iple yan yatmış 8 şeklinde bağlanır. Bu bağlama işlemi bitki boy kazandıkça her 30 – 35 cm’de bir tekrarlanır.

 

Domates Hastalık ve Zararlılarıyla Mücadele

Domates Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Hastalıklar

  • Kök çürüklükleri / Rhizoctonis spp. – Fusarium spp. – Alternaria spp. – Sclerotinia spp.
  • Bakteriyel solgunluk ve Kahverengi çürüklük / Ralstonia solanacearum
  • Beyaz çürüklük / Sclerotinia sclerotiorum
  • Bakteriyel Benek / Pseudomonas syringae pv. tomato
  • Bakteriyel Leke / Xanthomonas vesicatoria
  • Septorya Leke Hastalığı / Septoria apiicola, Septoria lycopersici
  • Biber Kök Boğazı Yanıklığı / Phytophthora capsici
  • Bakteriyel Kanser ve Solgunluk   / Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis
  • Domates Öz (Gövde) Nekrozu / Pseudomonas corrugata, P. viridiflava, P. cichorii, P. mediterranea, Erwinia carotovora subsp. carotovora, E. c. subsp. atroseptica, E. chrysanthemi
  • Domates Mildiyösü / Phytophthora infestans
  • Domates Yaprak Küfü / Fulvia fulva
  • Erken Yanıklık / Alternaria solani
  • Stolbur
  • Domates Lekeli Solgunluk Virüsü / Tomato Spotted Wılt Tospovirus 
  • Domates Mozaik Virüsü / Tomato Mosaic Tobamovırus (ToMV)
  • Hıyar Mozaik Virüsü / Cucumber Mosaıc Cucumovirus

 

Domates mildiyösü

 

Domates Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Zararlılar

  • Domates güvesi / Tuta absoluta
  • Beyaz sinek / Tütün beyazsineği (Bemisia tabaci), Sera beyazsineği (Trialeurodes vaporariorum)
  • Domates Pas Akarı / Aculops lycopersici
  • Kırmızı örümcek / İki noktalı kırmızıörümcek (Tetranychus urticae) Pamuk kırmızıörümceği (Tetranychus cinnabarinus)
  • Tripsler / Tütün tripsi (Thrips tabaci), Çiçek tripsi (Frankliniella occidentalis)
  • Yaprak Bitleri / Pamuk yaprakbiti (Aphis gossypii), Bakla yaprakbiti (Aphis fabae), Şeftali yaprakbiti (Myzus persicae) Patates yaprakbiti (Macrosiphum euphorbiae), Lahana yaprakbiti (Brevicoryne brassicae)
  • Yaprak Galeri Sinekleri / (Liriomyza trifolii, Liriomyza bryoniae, Liriomyza huidobrensis, Phytomyza horticola)
  • Yeşilkurt / Helicoverpa armigera 
  • Danaburnu / Gryllotalpa gryllotalpa
  • Bozkurt / Agrotis spp.
  • Telkurdu / Agriotes spp.

 

DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş,  Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,

  • Tavsiye edilen zamanda 
  • Tavsiye edilen şekilde 
  • Tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.

 

Domateste Tuta zararı
Domateste Tuta zararı

 

Domates Hasadı

Tarlada yetiştirilen domateslerde tohumdan hasat anına kadar ortalama 80 – 100 günlük bir süre vardır. Eğer tarlaya tohum olarak değil fide olarak ekim yapılmışsa hasada kadar ortalama 60 ile 80 günlük bir süre vardır. Domates hasadı, bitkinin erkenciliğine, yetiştirme koşullarına ve gönderilecek pazarın uzaklığına göre farklı zamanlarda yapılmaktadır. Eğer hasadın gönderileceği pazar yakın ise tam olum, gönderilecek pazar uzak ise pembe veya yeşil olum dönemlerinde hasat yapılır. Sofralık çeşitler yetiştiriliyorsa ve hasat el ile yapılacaksa meyveler dikkatsiz bir şekilde koparılmamalıdır. Dikkatsiz bir şekilde koparılan domateslerin etli kısmından bir bölümü koparılan sapta yani bitkinin üzerinde kalır. Bu durum hasat edilen domatesin hızlı bir şekilde çürümesine ve pazar değerinin azalmasına neden olur.  Yetiştirme alanının büyüklüğüne göre makineli hasat da tercih edilebilir.

 

Hasat

Domatesin Faydaları

  • Likopen başta olmak üzere içerdiği antioksidanlar sayesinde kanser riskini azaltır.
  • Kan basıncını düzenler.
  • Kan şekerinin dengelenmesine yardımcı olur.
  • Vücut yağının azalmasını sağlar, kilo vermeye yardımcı olur.
  • Cildi sıkılaştırır.
  • Sindirim sisteminin fonksiyonlarını düzenler.
  • Bağışıklık sistemini güçlendirici etkisi vardır.
  • Katarakt oluşumunu geciktirir.
  • Stresi azaltır, sakinleştirici etkisi bilinmektedir.
  • Kansızlığı önler.
  • Karaciğer fonksiyonlarını düzenlemeye yardımcı olur.

Domates suyu

 

Domatesin Besin Değerleri (100 g için)

Besin Değeri

İçeriği

Günlük Değer %

Kalori

17 kcal

% 0.8

Karbonhidrat

2.6 g

% 0.9

Lif

0.9 g

% 3.8

Protein

0.9 g

% 1.9

Yağ

0.2 g

% 0.3

Kolesterol

0.0 mg

% 0.0

Vitamin A

84 IU

% 1.7

Vitamin C

24.5 mg

% 40.9

Potasyum

242 mg

% 6.9

Kalsiyum

14 mg

% 1.4

Demir

0.5 mg

% 2.8

 

 

Sosyal Medyada Paylaşın:

BİRDE BUNLARA BAKIN

Düşüncelerinizi bizimle paylaşırmısınız ?

Maltepe Escort alanya Escort atasehir Escort istanbul escort manavgat Escort