Şeftali, farklı iklim koşullarına uyum gösteren,  dünyada geniş ölçüde yayılmış bir meyvedir. Önceleri, anavatanının İran ya da Kafkasya olduğu düşünülse de sonradan Doğu Asya ve Çin kökenli olduğu belirlenmiştir. Şeftali dünyada birçok ülkede yetişmektedir. Sırasıyla en fazla şeftali üreten ülkeler: Çin, İtalya, İspanya, ABD, Yunanistan, İran ve  Türkiye’dir.

Bilimsel Adı : Persica vulgaris

Türkiye’de; Güney Doğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgesindeki birkaç il dışında her yerde yetişmektedir. Türkiye’deki yıllık üretim 547.215 tondur ve üretimde Marmara Bölgesi lider konumdadır. Şeftali yetiştiriciliğinin gelişmesinde her ekolojiye uygun olması, kısa surede verime yatması, tarımsal sanayide hammadde olması gibi etkiler vardır. Erkenci ve geçci çeşitlerinin olmasından kaynaklı 6  ay süresince satış ve pazarlaması yapılabilen bir üründür. Taze olarak  tüketilen şeftali, meyve suyu, pulp olarak, kurutularak ve derin dondurma ile de uzun süre depolanabilmektedir.

İklim İstekleri

Değişik iklim koşullarına uyabilen şeftali meyvesi 25. – 45. enlemler arasında, ekvatorun kuzey ve güneyinde yetişebilmektedir. 500 – 600 m rakım, meyve için en uygun yüksekliktir. Ilıman iklim meyvesi olan şeftali, dinlenmeye kış mevsiminde girerek yapraklarını döker. Çeşitli iklim faktörleri şeftali üretimini ekonomik ölçüde etkilemektedir. İlkbahar geç donları kış soğuklarından daha önemlidir. Baharda çiçek açan ağaç donlara karşı dirençsiz kalmaktadır. Kapalı tomurcuklar -6 ile -2, açmış çiçekler  3 ile -1, yeni çıkmış meyveler ise -3 ile -1 derece arasında soğuk zararıyla karşı karşıya kalır.

Şeftali ağacı, kış soğuklama ihtiyacı olan 250 – 1250 saati  tamamlayamadığında çiçek ve çiçek tomurcuklarını dökebilir ya da çiçek açması gecikir ve düzensizleşir. Düşük yaz sıcaklıkları ise meyvede kalite unsurlarını olumsuz şekilde etkilemekte ve verim kayıpları yaşanmaktadır.

Toprak İstekleri

Şeftalinin anacına göre toprak istekleri de değişiklik gösterebilir. Genellikle çakıllı, kumlu, milli ve tınlı topraklarda gelişim göstermektedir.  Toprak, alüviyal ve çabuk ısınan toprak olmalıdır. 6 – 7 pH aralığında ve ana kayaya yakın topraklarda gelişmektedir. Taban suyu yüksek olmayan ve kireç oranı % 12’yi geçmeyen topraklarda gelişme daha iyi olmaktadır. Taban suyu problemi olan, killi ve ağır topraklarda sürgün gelişimi görülmez, zamklanmalar meydana gelir.

Şeftali Bahçesi Tesisi

Şeftali kısa sürede verime yatan bir bitkidir. İyi bakıldığında ürün alımı hızlanmaktadır. Bahçede derin ve yüzeysel sürümler yapılır. Tarla sürülürken,  dekara 1 – 2 ton yanmış hayvan gübresi verilmesi, dikimden sonra bitkinin toprağa tutunmasını ve hızlı gelişmesini sağlamaktadır. Bahçe sürüldükten sonra toprak analizi yaptırılmalıdır. Toprak analizi sonucuna göre tekrardan eksik olan besin elementlerinin tamamlanması amacıyla gübreleme yapılarak yüzeysel sürüm yapılmalıdır. Tesis edilecek bahçede su kaynağı olmalıdır, zira şeftali suyu seven bir çeşittir. Şeftali meyvesi erken çiçek açtığından, dikim yapılacak bahçenin yeri, iklim koşulları düşünülerek seçilmelidir. Rüzgarlı ve soğuk alan yerler bahçe tesisi için uygun değildir.

Çeşit Seçimi

Şeftali dikilmeden önce bölge araştırılmalı ve en uygun çeşit seçilmelidir. Şeftali kendi kendini dölleyen bir meyve olduğundan bahçeye farklı bir dölleyici çeşit dikmeye gerek yoktur. Ticari yetiştiriciliği yapılan başlıca  şeftali çeşitleri aşağıda verilmiştir.

• Flodasun
• Early amber
• Springtime
• Precocissima
• Early red
• Blazing gold
• Merrill gem free
• Dixired.

Şeftali Dikimi

Dikilecek olan fidanların en az 1 yaşında olması gerekmektedir. Fidanların yaşı büyüdükçe tutum oranı düşmektedir. En iyi dikim zamanı sonbahar olarak kabul edilir. Bunun sebebi, sonbaharda dikilen fidanların ilkbahara kadar kök salımı yaparak yüksek oranda gelişim göstermeleridir. Dikilecek olan fidanların 8 – 16 mm kalınlığında olmasına özen gösterilmelidir. Bu oranlardan kalın ya da ince dalların gelişimi çok yavaş olacak ve daha fazla bakım isteyecektir.

Toprak ve bahçe durumuna göre dikim aralıkları ayarlanabilir. Genelde 5 x 5 ve 5 x 4 m oranında dikimler yapılmaktadır. Fidanların dikileceği çukurlar, kök sistemini kapsayacak ve destekleyecek boyutta olmalıdır. Çukurların doldurulacağı toprağa ticari gübre konulmamalıdır. Dikimden önce kök bölgesindeki yaralı kurumuş kökler temizlenerek dikim yapılmalıdır.

Gübreleme

Gübreleme yapmadan önce yaprak ve toprak analizi yapılmalı ve sonuçlara göre gübre uygulaması yapılmalıdır. Çabuk gelişen ve hızlı verime yatan bir ağaç olmasından dolayı gübreleme çok önemlidir. Bahçede hayvan gübresi, yeşil gübre ve ticari gübre kullanılması gerekmektedir. Gübrenin ağaçtaki etkisi meyve seyreltme ve budamanın iyi olmasına da bağlıdır. 2 – 3  yılda bir hayvan gübresi uygulaması  önerilmektedir. En iyi etki damlama sulama ile verilen gübreden alınmaktadır. Elle gübreleme yapılacaksa, ağacın taç iz düşümüne verilerek karıştırılmalıdır.

Sulama

Şeftali, sert çekirdekli meyveler arasında en çok su ihtiyacı olanıdır. Meyve kalitesi ve büyüklüğünün sulamada çok etkisi vardır. Sulama zamanının belirlemesinde toprağın ilk 10 cm’sine   bakılması gerekmektedir. Toprak bu derinliğe kadar kurumuşsa sulama yapılmalıdır. Tek seferde ve bol  sulama yapmak en uygun sulama yöntemidir. Gündüz erken vakitte ya da akşam saatlerinde yapılan sulama, su kaybını en aza indirerek, en iyi alımı sağlar.

Şeftali Budaması

Çiçeklerin bir yaşlı dallarda oluşmasından dolayı şeftali diğer meyvelere göre daha fazla budamaya ihtiyaç duyar. Düzenli verim için şeftali ağaçlarında yeterli oranda yıllık sürgün olmak zorundadır. Budama, ağacın ömrünü ve verimliliğini arttırmaktadır. Budama, kış ve yaz budaması olarak ikiye ayrılmaktadır.

Kış Budaması

Kış budamasının zamanı çok önemlidir. Kesimden sonra zamklanma yapabilir. Zamklanma, kabuk yarılmalarına, ağaçların gelişmemesine sebep olabilir. Kış budaması, şekil ve verim budaması olarak ikiye ayrılır.

A – Şekil Budaması

Ağaca verilecek şekil, bölgeye ve iklim koşullarına göre seçilmelidir. Üç farklı şekilde budama yapılabilir.  Goble, değişik doruk dallı, tatura. Ülkemizde genel olarak goble şekli kullanılmaktadır. Goble, ana dal olmayan 3 – 5 farklı yan dalları olan,, çanak şekline benzer budama şeklidir.

B – Verim Budaması

Şeklini tamamlamış, tamamen verime yatmış ağaçlara yapılan budamadır. Bir önceki yıl fazla verim vermiş ve yorulmuş olan, güneşlenmeyi olumsuz yönde etkileyen dallar ağaçtan çıkarılır. Ağaçta yeterli sayıda meyve veren verimli dal yoksa ana daldan dal bırakılabilir.

Yaz Budaması

Budama için en uygun ay hazirandır. Budamanın amacı meyve kalitesini arttırmak, daha iyi renk elde etmek ve büyümeyi düzenlemektedir. Kış budamasının amacı, ağacın yükünü hafifletme niteliğinde olup şekil bozukluklarına neden olan dallar, hasadı kolaylaştırmak için ağaçtan çıkarılır.

Şeftali Seyreltme

Şeftalide meyve tutumu fazladır. Bu sebepten dolayı meyvelerin irileşmesi, dal kırılmalarının olmaması, gelecek yılki meyve veriminde düşüklükler yaşamamak için seyreltme işlemi yapılır. Ayrıca meyvenin albenisini arttırarak ağaç dengesini korumak amaçlı meyve seyreltmesi de yapılır. İki çeşit meyve seyreltme yöntemi vardır.

Kimyasal Maddelerle Seyreltme 

Büyük arazilerde ve fazla iş gücü gerektiren zamanlarda kimyasallar kullanılarak meyve seyreltmesi yapılmaktadır. En çok uygulanan kimyasallar, sevin, DNOC, NAA ve Ethephondur. Bu kimyasal maddeler, çiçeklerin stil tepelerini yakarak seyreltme işlemi yapmaktadır.

Elle Seyreltme

Başarılı olabilmek için zamanının iyi saptanması gerekmektedir. Her  20 cm’ye  ve 50 yaprağa bir meyve düşecek şekilde ayarlanmaktadır.

Şeftali Hasadı ve Depolama

Hassas bir meyve olan şeftalinin hasadı esnasında dikkatli olunmalı, meyvelerin yaralanmamasına dikkat edilmelidir. Hasat zamanı, meyvenin kabuk zemininin, üst renginin ve meyve etinin sertliğine bakılarak kararlaştırılır. Meyve, daldan sağa sola çevirme hareketi yapılarak toplanmaktadır. Meyveler aynı zamanda olgunlaşmadığı için toplama, 2 – 4 günde 3 – 5 defada tamamlanır. Olgunluğa gelen meyveler  24 – 48 saat içinde  hasat edilmelidir. Hasat edilen ürünün soğuk hava depolarında tutulması, uzak pazarlara gönderilmesi için gereklidir. Soğuk hava depolarında % 85 nisbi nem ve  -1 °C’de, 2 – 4 hafta arasında  muhafaza edilebilir.