Oğul otu, Lamiaceae familyasına ait, kıymetli bir uçucu yağ bitkisidir. Ülkemizde de doğal halde yetişen bitki, Akdeniz florasının doğal bitkileri arasında yer alır. Özellikle Anadolu’nun kuzeyi ve batısında yaygın biçimde toplanan bir bitkidir. Dünya’da yetiştiriciliği en fazla yapılan bölgeler, Kuzey Afrika, Güney Avrupa, Batı Asya ve Kuzey Amerika’dır.

Bilimsel ismi : Melissa officinalis

Bitkinin bilinen 3 alt türü vardır :

• Melissa officinalis ssp. officinalis (Kendine özgü limon kokusu ilen çok  tercih edilen alt türdür.)
• Melissa officinalis ssp. inodora
• Melissa officinalis ssp. altissima

Etken Maddeleri

Bitkinin ticari anlamda en değerli kısmı, bitkinin yapraklarıdır (Folia Melissae). Bitkinin kurutulan yapraklarının damıtılması sonucu % 0.1 – 0.5 arasında değişen uçucu yağ elde edilmektedir. Kodekslerde, uçucu yağ oranının en az % 0.05 olması istenmektedir.

Melissa’nın uçucu yağındaki en önemli bileşenler :

• Neral (sitral)
• Sironellal
• Geranil asetat
• Sitronellol

Göller Bölgesi’nde ve 800 rakımda toplanan bitki örneklerinde, ortalama olarak % 0.15 uçucu yağ tespit edilmiştir. Bu yağın % 54’ü neraldir.

Bitkinin, Melissa officinalis ssp. officinalis alt türündeki yapraklar, “sitral” içerdikleri için limon gibi kokmaktadır. Fakat “gerçek limon otu” denilerek satılan ve “vervan esansı” üretilen Limonotu (Lippia citriodora) ile kokusunun benzerliği haricinde bir akrabalıkları yoktur. Oğul otunun uçucu yağı, son derece değerli ve pahalıdır. Bu nedenle sık sık, daha kalitesiz ve ucuz olan “Cymbopogon” türlerinden üretilen uçucu yağlarla karıştırılmaktadır.

Oğul Otu Kullanım Alanları

Yaprakları

• Dinlendirici
• İştah açıcı
• Cilt problemlerini giderici
• Yatıştırıcı
• Ateş düşürücü
• Kuvvetlendirici
• Sindirim kolaylaştırıcı
• Gaz söktürücü
• Terletici
• Antiseptik
• Uykusuzluk ve yorgunluk giderici etkileri bilinmektedir.

Çiçekleri

• Bitkinin çiçekleri, bal arıları tarafından çok çekicidir. Bu nedenle “arı bitkisi” olarak büyük önem taşımaktadır.
• Arıcılık yapanlar , arılarının oğul vermesinde ve oğul veren arıların toplanmasında oğul otundan yararlanmaktadır.

Bilinen herhangi bir yan etkisi bulunmayan oğul otunun çayı, sevilerek tüketilen herbal çaylar arasındadır.

Oğul Otu  Çayı Tarifi

• 2 su bardağı kadar su  kaynatılıp bir kenara alınır.
• Sonra içerisine takribi 1 çay kaşığı kuru oğul otu yaprağı atılır ve 10 dakika demlenmesi için bırakılır.
• 10 dakika sonunda,  demlenen çay süzülerek içime hazır hale gelir.
• Hazırlanan bu çay, günde  2 – 3 fincana kadar  tüketilebilir.

Bitkisel Özellikleri 

Melissa, otsu yapıda, çok yıllık bir bitkidir. Gövdesi ortalama 40 – 100 cm arasında boylanır ve üstünde 4 köşeli bir çok sap bulunur. Bitkinin yapraklarının kenarları dişli, oval şekilli, damarları belirgin, üst yüzeyi koyu yeşildir ve kısa tüylerle kaplanmış haldedir. Yaprakla, sap boğumlarına bağlanmıştır. Yaprak ayaları, bir kaç cm uzunluğundaki yaprak saplarıyla gövdeye bağlanırlar.

Çiçekleri, sap uçlarında, küme halinde meydana gelmektedir. Bitkinin tohumları oldukça küçüktür. 1000 dane ağırlığı 0.6 g civarındadır.

Oğul Otu Yetiştiriciliği

İklim ve Toprak İsteği

Bitki, nispeten yağışlı ve serin geçen, fakat yetiştirme periyodu süresince don olaylarının olmadığı iklimlere  uyumu çok iyidir.

Humus içeriği zengin, derin yapıda ve nemli fakat süzek yapılı toprakları tercih eder.

Ekim ve Dikim

Hem vejetatif hem de generatif olarak çoğaltılabilen bir bitkidir. Yani tohumları direk olarak tarlaya ekilebildiği gibi, viyollere ekilen tohumlarından elde edilen fidelerin dikilmesiyle de yetiştirilebilir. Fakat oğul otunun tohumları geç çimlenir ve bilhassa ağır topraklarda çıkış sorunları yaşanır. Bu nedenle, tarlaya direk olarak tohumların ekilmesi yerine fide kullanılarak üretim tercih edilmektedir.

Fidelerin tarlaya dikim zamanı gelmeden bir kaç ay öncesinden, oğul otu tohumları, örtü altı hazırlanan fide yastıklarına ekilir. 15 m² alanlık bir tohum yastığına ekilecek 50 g tohum, 1 dekara yetecek kadar fide üretimini sağlar. Yetiştirilen 4 – 6 yapraklı fideler, Nisan – Mayıs aylarında , ilkbahar geç donlarından sonra tarlaya dikilir. Dikilen fidelerin sıra araları 40 cm, sıra üzeri mesafe ise 20 cm olmalıdır.

Bitkinin taze sürgünleri çok rahat köklendiği için, üretim materyali olarak, köklendirilen sürgün çelikleri de kullanılabilir. Diğer yandan, bitkinin kök tacından sökülen köklü sürgünleri de üretim amacıyla kullanmak mümkündür.

Sulama ve Gübreleme 

Çok yıllık bir bitki olmasına rağmen oğul otunun toprak üstü aksamı, kış aylarında kurur. Erken ilkbaharda, toprak altındaki sap boğumlarında sürgünler sürer ve yeşil aksam yeniden oluşturulur. Oğul otu plantasyonlarının ortalama ekonomik ömrü 3 – 4 yıl arasında değişmektedir.

Minimum yağış miktarı yıllık 500 mm ve mevsimsel yağış dağılımının düzenli olan bölgelerde, yıllık en az 2 biçim yapılabilir. Şayet kurak geçen dönemlerde sulama yapılırsa ve ihtiyacı olan bitki besin elementleri, gübrelerle verilirse biçim sayısı artar.

Bitkinin gelişme ve büyümesi çok hızlı olduğu için kısa sürede toprağın üstünü kapatmaktadır. Bu esnada, başta azot olmak üzere topraktan fazla miktarda besin elementi kaldırır.  20 x 20 sıklığında dikim yapılan ve 10 kg/da saf azot uygulanan arazilerde yüksek yaprak drog verimi alınır.

Oğul Otu Hasadı ve Kurutma

Melissa bitkileri, Haziran ayı içerisinde, en geç Temmuz ayı başlarında çiçeklenmeye başlamaktadır. İdeal biçim zamanı, çiçeklenme öncesi ya da çiçeklenme başlangıcı devresidir. Hasat işlemi öğleden önce, bitkiler toprak seviyesinden 10 cm yukarıdan biçilerek yapılır. Biçimi yapılan bitkiler, güneşin altında bekletilmeden hemen gölgede kurutulmalıdır.

Yüksek kalitedeki drog yaprak üretimi yapabilmek adına, kurutma işlemi son derece önemlidir. Kurutma iyi yapılmadığı taktirde bitkinin yaprakları kısa süre içerisinde kararır ve kalitesi düşer. En ideal kurutma yöntemi, gölgede ve tel raflar üzerinde yapılan doğal kurutmadır. Eğer kurutma işlemi yapay koşullarda yapılacaksa, kurutma sırasında sıcaklık 40 °C’yi geçmemelidir.

Yıllık verim, biçim sayısına, yetiştiricilik boyunca yapılan gübreleme ve sulamaya bağlı olmak üzere değişir. 2. yıl itibariyle, dekardan 1 – 3 ton yeşil herba ve 100 – 500 kg drog yaprak verimi elde edilebilir.