Kekik Yetiştiriciliği ve Kullanım Alanları

Kekik Yetiştiriciliği ve Kullanım Alanları

Kekik, Ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasına ait, pek çok farklı türü olan, kıymetli bir uçucu yağ, baharat ve tıbbi ve aromatik bir bitkidir. Çok yıllıktır. Genel anlamda, uçucu yağında karvakrol ve timol bulunan bitkilere, kekik olarak kabul edilmektedir. Dünya’da ve Türkiye’de en çok kullanılan ve ticareti yapılan türler, bilimsel ve yöresel isimleriyle beraber aşağıda verilmiştir.

  • Origanum onites                    İzmir kekiği, Bilyalı kekik, Türk kekiği
  • Origanum vulgare                Çanakkale kekiği, İstanbul kekiği, Yunan kekiği
  • Origanum minutiflorum       Yayla kekiği, Sütçüler kekiği
  • Origanum majorana            Alanya kekiği, Beyaz kekik
  • Origanum syriacum             Suriye kekiği, İsrail kekiği
  • Coridothymus capitatus     İspanyol kekiği, Tımari
  • Thymus citridiorius              Limon kekiği
  • Thymus sipyleus                     Sipil Dağı kekiği
  • Thymus praecox                     Anzer kekiği, Bal kekiği
  • Satureja cuneifolia                Dağ kekiği, Çorba kekiği
  • Thymbra  spicata                   Zahter, Karabaş kekiği, Sivri kekik

 

Doğal halde yetişen kekiklerin bilinçsizce toplanması, bitkinin kültüre alınmasını zorunlu kılmıştır. Türkiye, dünya kekik üretiminde lider konumdadır. Ülkemizde en çok kekiğin yetiştirildiği il Denizli‘dir. Tek başına, Türkiye kekik üretiminin % 90’ını karşılamaktadır. En çok yetiştirilen tür İzmir kekiğidir.

 

izmir kekiği
İzmir kekiği

 

Kekik Bitkisinin Etken Maddeleri

Bitkinin bütün toprak üstü kısımları (Herba Origani, Herba Thymi), drog olarak kullanılmaktadır. Baharat olarak ise en fazla yapraklarından yararlanılır. Kekiğin yapraklarında, buhar distilasyonu yöntemi ile % 0.5 – 8.0 oranında uçucu yağ elde edilmektedir. Endüstriyel kullanıma uygun türlerde en az % 2.5 uçucu yağ bulunur.

Origanum, Satureja ve Thymbra türlerinde uçucu yağ olarak “karvakrol“, Thymus türü kekiklerde ise “timol” daha yüksek oranlarda bulunur.

 

Karvakrol ve Timol
Karvakrol ve Timol

İklim İsteği

Soğuk iklim şartlarına karşı son derece dayanıklı bir bitkidir. Çok farklı iklim şartlarına sahip, Rusya, Mısır, İsviçre, Güney Afrika gibi ülkelerde, ticari yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bununla beraber, en güzel verimi Akdeniz iklimine sahip ülkelerde verir. Gün  ışığını sever. İlkbahar ayları ve yaz  başında 20 – 30 ° C sıcaklığa sahip bölgeleri tercih eder.18 ° C’nin üstündeki toprak sıcaklığı, hasat sonrası büyümeyi ve yeniden filizlenmeyi teşvik eder.

Yön olarak kuzeyi açık, hava akımı yaşanan ve çiçeklenme döneminde aşırı sıcak olmayan yerlerde verim ve uçucu yağ kalitesi daha yüksek olmaktadır.

Toprak İsteği 

Toprak isteği açısından fazla seçici bir bitki değildir. Kumlu – tınlı, çok su tutmayan ve hafif meyilli topraklar, yetiştiricilik için uygundur. Kıraç koşullarda İzmir kekiği, Su tutan şartlarda ise Çanakkale kekiği tavsiye edilir. Bitki, süzek yapılı ve pH oranı 5 – 8 arasında olan tüm topraklarda yetişebilir. En ideal verim, 7’ye yakın pH şarlarında, kireçli ve  hafif topraklardan sağlanır. Tarlanın drenajı çok önemlidir, çünkü tarlanın su tutması bitkide kök çürüklükleri görülmesine neden olur.

 

Kekik Yetiştiriciliği

Toprak İşleme

Tarlaya fide dikimi yapılmadan önce derin bir sürüm yapılır. Sonrasında diskaro – tırmık ya da  kazayağı – tırmık kombinasyonlarından biri ile toprak yüzeyi düzeltilir.

 

Fide Üretimi ve Dikimi

Kekiği tohum ve çelikle çoğaltmak mümkündür. Olgun kekiklerden alınmış 15 – 20 cm uzunluğundaki yarı odunsu çelikleri köklendirip kullanmak da mümkündür. Ancak pratikte tohumdan çoğaltılan fidelerin tarlaya dikilmesi yoluyla üretim yapılır. Bitkinin tohumları çok küçük olduğu için, tarlaya tohum ekimi yapılmaz. Önceden fide yastıklarına ekimi yapılan tohumlardan üretilen fideler, tarlaya şaşırtılır.

Örtü altında ya da açıkta hazırlanan fide yastıklarının harcı, birer kısım organik gübre, bahçe toprağı ve kumdan oluşur. Kekik tohumları, ince dere kumuyla karıştırılarak m²’ye 1 – 3 g tohum gelecek şekilde serpiştirilir. Bunun üzerine ince bir kapak gübresi atılır ve silindir ya da merdane vasıtasıyla bastırılır. Süzgeçli kovalarla gün aşırı sulama yapılır. 1 dekar tarlaya yetecek kadar fide için 10 m² yastık yeterlidir.

Sonbaharda fide yastıklarına ekilen tohumlardan elde edilen fideler, ilkbahar aylarında tarlaya şaşırtılmaya uygun büyüklüğe ulaşır. Fideler, don olaylarına karşı çık hassas oldukları için ekim işlemi, ilkbahar geç donlarından sonra yapılır. Ekim işlemi ülkemizde Mart ayı sonlarından başlayarak Mayıs ayı ortalarına kadar devam eder.

Fideler plantuvar yardımıyla elle veya fide dikim makineleriyle yapılır. Dikimde sıra arası mesafe 45 cm, sıra üzeri mesafe ise 20 cm olmalıdır. Dikimden sonra fidelere hemen can suyu verilmelidir.

 

Fide yastığı
Fide yastığı

Sulama – Gübreleme – Bakım

Kurak koşullara karşı çok dayanıklı bir bitki olduğu için sulama yapmadan da yetiştirilebilir. Yılda 2 defadan fazla biçim yapabilmek için damlama sulama yöntemiyle sulama yapmak mümkündür.

Gübrelemeye karar vermeden önce mutlaka toprak tahlili yaptırılmalı, tahlil sonuçlarına göre hareket edilmelidir. Tarlaya fideler dikilmeden önce, toprak yapısını düzeltmek için dekara 3 – 4 ton çiftlik gübresi verilebilir. Normal şartlarda, verim döneminde dekara yıllık   7 – 8 kg azot ve 4 – 5 kg fosfor  vermek yeterlidir. Uçucu yağ kalitesini yükseltmek için potasyumun önemi de büyüktür.

Ekimi takip eden ilk yıl bitki gelişimi yavaş olur. Bu nedenle yabancı ot mücadelesi yapmak  ve bitki kök boğazını doldurmak için bir kaç kez çapalama yapılır. Sonraki yıllarda da yabancı ot  mücadelesi, toprağın havalanması ve buharlaşmayla topraktan su kaybının azaltılması için en az 2 kez çapalama yapılmalıdır.

Kekik Hastalık ve Zararlılarıyla Mücadele

Kekik yetiştiriciliğinde üretimi engelleyen önemli bir hastalık ve zararlı bilinmemektedir. Fakat taban suyu yüksek olan, fazla su tutan ve drenajı kötü topraklarda, bitkinin kök bölgesi iyi havalanamaz. Bu nedenle  kök çürüklüklerine sebep olan bazı toprak kaynaklı fungal hastalıklar görülebilmektedir.

ÖNEMLİ ! Kekik, baharat olarak ve tıbbi amaçlı yetiştirilen bir bitkidir. Bu nedenle, organik tarımda kullanılabilen ilaçlar hariç hiç bir bitki koruma ürününün kullanılmaması gerekir. Günümüzde henüz kekik için ruhsatlandırılmış bir pestisit bulunmamaktadır.

DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş,  Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,

  • Tavsiye edilen zamanda 
  • Tavsiye edilen şekilde 
  • Tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.

 

Kekik tarlası

 

Kekik Hasadı

Kekiğin ekonomik ömrü, iyi bakım şartlarında 10 yıl civarındadır. Genellikle ilk yıl hiç biçim yapılmaz ya da 1 kez biçilir. 2. yıldan sonra ise, sulama durumuna göre 2 – 3 biçim yapılır.

Biçim zamanı, çiçeklenme başlangıcı ile tam çiçeklenme arasındaki dönemdir. Uçucu yağ kalitesi için optimum biçim zamanı çiçeklenme başlangıcıdır. Denizli yöresi için bu, Temmuz ayı ortalarına tekabül eder.

Bitkiler yerden 10 – 15 cm yükseklikten ot bıçağı yardımıyla elle ya da geliştirilen hasat makineleriyle yapılır. Ancak makineli hasatta yabancı ot karışımına karşı çok dikkatli olunmalıdır. Dekar başına ortalama kekik verimi, toprak, iklim ve bakım koşullarına göre taze kekikte 500 – 700 kg, kuru kekikte ise 120 – 250 kg arasında değişir. Ortalama olarak yaş kekikten  elde edilen kuru kekik oranı 1/4 – 1/5 civarındadır.

 

 

Kurutma İşlemi

Hasadı yapılan kekikler, doğal şartlarda ve gölge bir yerde kurumaya bırakılmalıdır. Zira güneş altında kurutulan kekiklerde renk değişimleri ve uçucu yağ kayıpları oluşmaktadır. Bu durum, bitkinin pazar değerini düşürür. Kızışmayı engellemek için bitkilerin yığın yüksekliğinin 20 cm’yi geçmemesi ve belli aralıklarla alt üst edilmeleri gerekmektedir.Kurutulan kekiklerin sapları, tel elekler yardımıyla yapraklardan ayrılır ve çuvallanır.

Çuvallar ışık almayan kuru ve serin  ortamlarda pazarlanıncaya kadar muhafaza edilir. Saplarında ayrılmış kekiklerin nem oranı en fazla % 12 olmalıdır. Sıcaklığın 5 – 7 °C olduğu depo koşullarında en az 1 yıl kalitesini muhafaza eder.

 

Kuru kekik
Kuru kekik

 

Kekiğin Faydaları Nelerdir?

  • İştahı açar ve sindirimi kolaylaştırır.
  • Gaz ve idrar söktürücü etkisi vardır.
  • Terlemeyi sağlar, balgam söktürür.
  • Anti-bakteriyel özelliği vardır.
  • Göz sağlığına iyi gelir.
  • Solunum sistemi hastalıklarının etkilerini giderir. Bronşit, boğmaca ve astım hastalıklarının tedavisine yardımcı olur.
  • Kemikleri güçlendirir.
  • Diş ve diş eti hastalıklarını önler.
  • Romatizma ağrılarını hafifletir.
  • Adet ağrılarını azaltıcı ve adet düzenleyici etkisi vardır.
  • Zengin demir içeriği sayesinde kansızlığı önler.
  • Kalp hastalıklarının önlenmesinde yardımcıdır.
  • Cilde iyi gelir.
  • Böcekleri uzaklaştırıcı etkisi vardır.

İçerik

Miktarı

Günlük Değer %

Kalori

101 kcal

% 5
Karbonhidrat

24.4 g

% 8.2

Lif

14 g

% 56

Protein

5.6 g

% 11.1
Yağ

1.7 g

% 2.6

Kolesterol

0.0 mg

% 0.0

Vitamin A

4751.0 IU

% 95
Vitamin C

160.1 mg

% 266.8

Potasyum

609 mg

% 17.4

Kalsiyum

405 mg % 40.5

Demir

17.4 mg

% 96.9

 

Kekiğin Kullanım Alanları Nelerdir?

  • Etken maddeleri olan karvakrol ve timol kimya, kozmetik ve ilaç sanayiinde kullanılmaktadır.
  • Kurutulmuş yaprakları baharat olarak kullanılır. Türk kekikleri Akdeniz mutfağında, Meksika kekiği de Güney Amerika mutfağında yaygın şekilde kullanılmaktadır.
  • Taze ve kurutulmuş yapraklarından yapılan çay çok sevilir.
  • Kekik suyu ve kekik yağı, alternatif tıpta yaygın olarak kullanılır.
  • Böcek kovucu ve böcek öldürücü olarak kullanılır.

Kekik Çayı Nasıl Yapılır?

Bir bardağa 1 tatlı kaşığı kurutulmuş ya da bir miktar taze kekik konur ve üzerine sıcak su dökülür. 10 – 15 dakika demlenmeye bırakılır. Süzüldükten sonra isteğe bağlı olarak bal veya limon ile tatlandırılarak içilir.

 

kekik çayı

 

Kekik Yağı Nasıl Kullanılır?

Kekik yağı mutlaka seyreltilerek içilmelidir.  1 bardak suya  3 – 4 damla kekik yağı damlatılır ve karıştırılarak içilir.İdrar söktürücü ve sindirim düzenleyici etkisi vardır.

Eğer cilde uygulanacaksa, mutlaka kullanımdan önce hekim görüşü alınmalıdır. Çünkü  direk cilde sürüldüğünde hassas ciltlerde yanmaya neden olabilir. Her halükarda, farklı bir yağla 1’e 5 oranında karıştırılarak cildinize uygulamanız tavsiye edilir.

 

Sosyal Medyada Paylaşın:

BİRDE BUNLARA BAKIN

Düşüncelerinizi bizimle paylaşırmısınız ?

Maltepe Escort alanya Escort atasehir Escort istanbul escort manavgat Escort