Ispanak Yetiştiriciliği ve Üretimi

Ispanak Yetiştiriciliği ve Üretimi

Ispanak bitkisi, ülkemizin çok yağış alan Doğu Karadeniz bölgesinde sınırlı olarak yetiştirilmekle birlikte bu bölgenin dışında tüm bölgelerimizde yetiştiriciliği yapılan bir bitkidir. Ülkemizde her yıl 181.000 ton ıspanak yetiştirilmektedir. Kış mevsimi boyunca tüm ülkede tüketilen bir sebzedir. Güney ve Batı bölgelerimizde yetiştirilen ıspanaklar İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerimize pazarlanmaktadır. Ispanak, dondurulmuş olarak saklanabilme özelliği sayesinde ticari olarak yoğun olarak kullanılan bir sebzedir. Çocuk mamaları ve çorba yapımında sıklıkla kullanılır.

Anavatanı Türkiye, Kafkasya ve Nepal olan ıspanak bitkisi tek yıllık bir bitkidir. Çevre şartlarına dayanıklı olan dikenli ıspanak türleri her ne kadar yaprak oluşturma yönünden de üstün özelliklere sahip olsa da ekim ve tüketimde ciddi zorluklar oluşturduğu için artık yetiştiriciliği yapılmamaktadır.

 

Ispanak

Morfolojik Özellikleri

Kök

Ispanak bitkisi kazık kök yapısına sahip ve güçlü köklere sahip bir bitkidir. Bitkinin kökleri toprak yapısı uygun ise 80-100 cm derinliğe kadar ilerleyebilir. Bitki kök sıkıntısı çekiyorsa toprak yüzeyine yakın olan köklerde saçaklanma miktarı azalır. Toprak bitki besin elementlerince zengin, nemli ve organik maddece yüksek bir yapıya sahipse kök fazla derine gitmez, toprak yüzeyinde bolca saçak kök oluşturur. Ispanak bitkisi kök yapısı nedeniyle kuraklığa dayanıklılığı yüksek bit bitkidir.

 

Gövde

Ispanak bitkisinin gövdesi rozet şeklindedir. Otsu yapıya sahip olan gövde, generatif faza geçtiğinde gelişmeye başlar. Erkek bitkiler, dişi bitkilere nazaran daha zayıf bir yapıya sahip olup, daha az çiçeklenme ve dallanma gösterir. Dişi bitkilerde ise tam tersi bir durum söz konusudur. Dişi bitkiler büyüklükleri nedeniyle erkek bitkilerden kolaylıkla ayırt edilebilirler. Dişi ve erkek bitkilerde tohumlar tamamen olgunlaştıktan sonra sürgünler kurur. Bitki gövdesinden yukarı doğru gidildikçe yaprak sayısı ve büyüklüğü azalır. Ispanak bitkisinin boyu 40-80 cm arasındadır.

Ispanak bitkisinin boyunu etkileyen en önemli özellik cinsiyetidir. İkinci önemli özellik ise generatif faza geçiş döneminin uzunluğudur. Generatif faza geçiş dönemi uzun olan bitkiler daha uzun bir yapıya sahip olur.

 

Yaprak

Ispanak, yaprağı yenen bir sebze olduğu için yaprak özellikleri ve kalitesi büyük önem taşımaktadır. Yaprak özellikleri farklı çeşitlerde büyük farklılıklar göstermektedir. Bazı çeşitlerde yaprak yuvarlağa yakın olabildiği gibi bazı çeşitler ise uçları sivri yapraklara sahiptirler. Oval yaprağa sahip çeşitler genellikle daha etli bir yapıya sahiptirler. Yaprak yüzeyi açısından çeşitler ikiye ayrılır;

 

Yaprak Yüzeyi Düz Olanlar;

Bu çeşitlerin yetiştiriciliği Avrupa’da daha yaygındır. Yaprak yüzeyi kabarcıklı olan bitkiler ise daha çok Amerika Birleşik Devletleri’nde yaygın olarak yetiştirilmektedir.

 

Yaprak Yüzeyi Kabarcıklı Olanlar;

Yaprak yüzeyi kabarcıklı olan ıspanakların nakliyatı daha kolaydır. Başka bölgelere göndermek üzere yapılan yetiştiriciliklerde, düz yüzeye sahip yapraklar daha kolay kızıştığı için kabarcıklı yaprak yüzeyine sahip ıspanak türleri tercih edilir. Bunun yanı sıra kabarcıklı yaprak yüzeyine sahip ıspanaklar yapısı nedeniyle daha fazla çamur barındırırlar. Bu durum yıkamada zorluk çıkartmaktadır.

Yabani ıspanakların yaprakları çok küçüktür. Yetiştiricilikte fazla verim alınmak isteniyorsa, büyük yapraklı çeşitler tercih edilmelidir. Ispanak bitkisi üzerine yapılan ıslah çalışmalarında büyük yapraklı çeşitler geliştirme üzerine çalışılmıştır. Yaprak etliliği de verimi arttıran önemli bir faktördür. Yaprak yüzeyi kabarcıklı yapıya sahip ıspanaklar daha etli bir yapıya sahiptir. Bitkinin yaprak sapı uzunluğu hem verim hem de hasat için çok önemlidir. Elle yapılan hasatlarda yaprak sapının kısa olması istenirken makinayla yapılan hasatlarda ise yaprak sapının uzun olması istenmektedir. Kalite açısından bir önemli etken ise yaprak damarlılığıdır. Bitkinin yapraklarının belirgin damarlara sahip olması istenmez.

 

Çiçek

Dişi bitkilerde gövdenin üzeri tamamen yapraklarla kaplıdır. Erken bitkilerin bazıları aynı dişiler gibi uç kısma kadar yaprak bulundururken bazı erkek çeşitlerde uç kısımlarda yaprak bulunmaz. Generatif faza geçme süresi erkek bitkilerde dişi bitkilere nazaran çok daha kısadır.

Bitkinin çiçekleri erselik ve monoik yapıdadır.

Erselik yapıdaki çiçeklere sahip olan bitkilerde dişi organ, erkek organ olgunlaşmadan reseptif hale gelir. Dişi çiçekler tepecik normal iriliğe ulaştıktan sonra döllenebilir. Bu olay iki hafta içerisinde herhangi bir günde gerçekleşebilmektedir. Bu esnada dişi organ reseptif halde kalmaktadır. Polen tozları uygun koşullarda bir süre muhafaza edilebilirler. Bu durum rüzgarla tozlaşmayı kolay hale getirir.

Döllenme sonrasında çiçek solar. Yalancı meyve oluşur. Çiçek çanağı sertleşerek tohum etrafını sarar. Sertleşen çanaklar dikenleri oluştururlar. Dikensiz çeşitlerde yalancı meyve oluşumu ve diken yoktur.

 

Ispanak Yetiştiriciliği

Yetiştirilme İstekleri

 

İklim İsteği

İklim, ıspanak yetiştiriciliği için önemli bir husustur. Serin iklim sebzesi olan ıspanak bitkisi soğuğa dayanıklı bir yapıya sahiptir. Üstü karla kaplı olmadığı durumlarda soğuktan zarar görmesi mümkündür. Bitkinin ekimi ne kadar erken yapılırsa, soğuktan zarar görme ihtimali bir o kadar artar. Eğer azotlu gübreleme fazla yapılırsa bitki soğuktan daha fazla zarar görür. Bitki soğuktan zarar gördüğü gibi sıcaktan da zarar görebilir. Sıcaklık ve kuralık bir arada olursa bitki vegetatif gelişimini durdurur. Böylelikle bitki boyunda kısalık, yapraklarda sararma ve verim kaybı görülebilir. Böyle durumlarda bitki hızlı bir şekilde generatif faza geçer. Bu durum pazar kalitesi için istenmeyen bir durumdur.

Uzun gün bitkisi olan ıspanağın, gün uzadıkça generatif faza geçişi hızlanır. Soğuk şartlarda bitkinin besin alımı yavaşlayacağı için yaprak uçlarında sararma meydana gelir ve bitki gelişmesi durur. Ispanak bitkisinin optimum gelişme sıcaklığı 15-20 derecedir. Sulamanın yağmurlama şeklinde yapılması en uygun olanıdır. Yağmurlama sulama sayesinde verim ve kalitede artış görülür. Fakat rutubet doğru ayarlanamazsa hastalık ve zararlıların çoğalması için uygun bir ortam oluşturulabilir.

Ispanak yetiştiriciliğinde iklim şartları çok önemlidir. Ekim zamanı iyi belirlenmeli ve iklim şartları uygun olan yerlerde üretim yapılmalıdır.

 

Toprak İsteği

Ispanak toprak isteği açısından çok seçici bir bitki değildir. Ancak toprağın ph değerinin düşük olması verimi olumsuz yönde etkilemektedir. Yetiştiricilik için optimum ph aralığı 6.5-7.5’tir. Hasat şekli ve iklim şartları dikkate alındığı taktirde killi topraklardan kumlu topraklara kadar her toprakta yetiştiricilik yapılabilir. Yere yakın yetişen çeşitler killi topraklarda yetiştirilmemelidir. Aksi taktirde toprakla temas eden yapraklar çamurlanır ve bu durum pazar kalitesini olumsuz olarak etkiler. Sağlıklı bir yetiştiricilik yapılabilmesi için dikine büyüyen düz yapraklı çeşitler tercih edilmelidir.

Killi topraklarda yapılan yetiştiriciliklerde bitki ömrü uzun olur, kalite ve verim ciddi oranda artar. Ürün gelişimi ve hasat zamanı daha geçtir. Yetiştiricilik için en önemli hususlardan birisi de toprağın organik madde miktarıdır.

 

Yetiştiricilik Şekli

 

Toprak Hazırlığı Ve Ekim

Ispanak yetiştiriciliğinde ekim zamanı üretim mevsimine, amaca ve çeşide bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Ispanak yetiştiriciliğinde ekim doğrudan tohum ile olur. Erken ilkbaharda yapılan ekimden elde edilen ürün, kısa yetiştirme periyodu içinde hasat edildiği gibi yaz mevsiminin ortalarında yapılan ekimden elde edilen ürünün sonbaharda hasat edilebileceği şekilde de üretim yapılabilir. Ayrıca sonbaharda ekim yapılarak bitkilerin ilkbahara kadar tarlada kaldığı ve hasadın erken ilkbaharda yapıldığı üçüncü bir üretim şeklide vardır ki bu üretim şekli sahil kuşağımızda çok geniş alanlarda uygulanır. Bu üretim şeklinde ön bitki olarak buğday, arpa, yulaf ve çavdar gibi tahıllar kullanılabilir. Açık alanda yetiştiriciliği yapılabildiği gibi örtü altı yetiştiricilik de uygulanmaktadır.

Yaz aylarında ve yaz sonlarında yapılan ekimlerde tohumlar genellikle çimlenmeye yetecek rutubeti bulamamaktadır. Bundan dolayı çimlenme için uygun nemi sağlamak için düzenli sulama yapılmalıdır. İlk sürüm 20-25 cm derinlikte yapılmalıdır. Verilen gübrenin derin sürümlere çok derinlere gitmesini engellemek amacı ile sürüm öncesinde gübreleme yapılmamalıdır. Gübreleme sonrasında diskharrow ile gübrenin toprağın 8-12 cm derinliğine karışması sağlanır. Doğal gübre kullanılacaksa dönüme 2-3 ton yanmış ahır gübresi uygulanmalıdır. Dönüm başına 10-12 kg azot, 8-10 kg fosfor ve potasyum gübresi uygulanmalıdır. Fosfor ve potasyumun tamamı ve azot gübresinin yarısı ekimden önce, azot gübresinin diğer yarısı ise hasattan en az 1 ay önce toprağa uygulanmalıdır. Gübreleme toprak analizi sonuçlarına göre verilmelidir.

Killi topraklarda gübrelerin 10-25 cm derinliğe verilmesi gerekmektedir. Hafif bünyeli topraklarda ise gübre 5-10 cm derinliğe verilmelidir. Tarla tohum yatağı oluşacak şekilde inceltilir. Yaz aylarında toprak işleme ve tohum yatağı hazırlama işlemleri rüzgarsız havalarda yapılmalıdır.

Yabancı otlar ıspanak yetiştiriciliğinde büyük sorunlar oluşturabilmektedir. Uygun herbisitler kullanılarak yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Ispanak yetiştiriciliğinde tohum ekimleri serpme olarak veya mibzerle tarlaya ekilebilir. Endüstriyel üretimlerde genellikle mibzerle ekim tercih edilir. Bunun nedeni uygulanışının kolay oluşu, tohum israfının azaltılması ve homojen ekim yapılması gibi nedenlerdir. Ülkemizdeki üretimlerin neredeyse tamamında serpme ekim uygulanmaktadır. Dönüm başına ortalama 1-1.5 kg tohum ekilir. Tarlaya serpilen tohumlar diskharrow ile toprağa karıştırılır. Daha sonra sürgü çekilir ve toprak sıkılaştırılır. Diskharrow ile yapılan karıştırmanın sonucunda bazı tohumlar derine giderken bazı tohumlar yüzeye yakın yerde kalırlar. Bu durum tohumların çimlenme zamanlarının farklı olmasına neden olur. Bu yüzden kademeli olarak hasat yapılmaktadır.

 

Bakım İşleri

İyi bir yetiştiricilik yapılabilmesi için düzenli olarak sulama yapılmalıdır. Azotlu gübre atıldıktan sonra yağmurlama sulama yapılmalıdır. Eğer gübreleme sonrası sulama yapılmazsa yaprak üzerine düşen gübreler lekeler oluşturur.

Dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biri ise yaprak uçlarında meydana gelen sararmalardır. Bu sararmaların üç nedeni vardır. Birincisi soğuk şoku, ikincisi azot eksikliği ve üçüncüsü ise susuzluktur. Bu durumlar sonucu yaprakların sararması pazar açısından istenmeyen bir durumdur.

 

Zirai Mücadele

Türkiye ıspanak yetiştiriciliğinde zirai mücadele yönünden sorunsuz bir ülkedir. Yaprak bitleri dışında önemli bir zararlı bulunmamaktadır. Bunun yanı sıra yalancı mildiyö de görülebilir.

 

Olgunluk, Hasat Ve Depolama

Hasat zamanını etkilen en önemli nedenlerden birisi pazar fiyatlarıdır. Pazar fiyatının düşük olduğu durumlarda bitkinin biraz daha gelişip etlenmesi beklenmektedir.

Hasat elle yapılır. Kökler 2-3 cm derinlikte bıçakla kesilir. Ayıklanan yapraklar yarım kiloluk demetler haline getirilir. Ispanaklar hava alan ambalajlarda muhafaza edilmelidir. Hasadın çok geç yapılması tohum kabukları oluşmasına neden olacağından ürünün yemeklik kalitesini düşürür.

 

Ispanak Tohumu Üretimi

Tohum üretmek amaçlı yetiştiriclik yapılacaksa sonbaharda ekim yapılmalıdır. Ekimler mibzerle yapılır. Dönüm başı 700 gr tohum kullanılır. Pazar amaçlı üretimden farklı bir bakım uygulanmaz. Yalnızca yalancı mildiyöye karşı ilaçlanma yapılmalıdır. Aksi halde hastalık etmenleri taşıyan tohumun satılması mümkün değildir.

Düzenli olarak sulama yapılır ve bitki çiçeklenmeye bırakılır. Gövdenin uç kısmında çok az yaprak ve bolca çiçek vardır. Bitki polen tozlarını verdikten sonra kuruyarak ölür. Polenler yağmurlu havalarda su yüzeyinde sarı kükürt tozu varmış gibi görünüm oluşturur. Dişi bitkiler daha güçlü yetişirler. Bitki, tohumlar olgunlaşıncaya kadar yeşil kalır ve ardından tamamen kurur. Bir dönüm alandan ortalama 150-160 kg kadar tohum elde edilir.

 

Ispanak Tohumu

 

Sosyal Medyada Paylaşın:

BİRDE BUNLARA BAKIN

Düşüncelerinizi bizimle paylaşırmısınız ?

Maltepe Escort alanya Escort atasehir Escort istanbul escort manavgat Escort