Greyfurt (Altıntop) Yetiştiriciliği ve Üretimi

Greyfurt, yaz ayları hariç yıl boyunca sıkılarak suyu tüketilen, altıntop da denen bir turunçgildir. Anavatanı Jamaika greyfurt ağaçları, 17. yüzyılda dünyanın sıcak iklimlerine yayılmıştır. Türkiye’de, özellikle Ege ve Akdeniz Bölgeleri’nde yetiştirilmektedir.

Günümüzde en önemli greyfurt üreticileri Güney Afrika, Çin, ABD ve İsrail’dir. 2017 yılı verilerine göre Türkiye, yıllık 163.000 ton üretim ile dünyada 7. sıradadır.

Bilimsel İsmi : Citrus paradisi

Bitkisel Özellikleri

Greyfurt ağacı, 4 – 6 m’ye kadar boy atabilir. Sağlam yapılı kökü, derin topraklara iner. Düz ve dik bir gövdeye sahiptir. Yaprakları sık, iri, sert, koyu yeşil renkli, parlak ve pürüzsüz ve derimsi yapıdadır. Altıntop ağacı yaprak dökmez.

Yuvarlak şekilli, üstten ve alttan basık meyvelerine göre, çekirdekli ve çekirdeksiz olarak farklı türlere ayrılır. Meyve dilimlerinin kabukları soyularak yenebilir. Meyveleri, Vitamin C yönünden çok zengindir. Meyveleri sarı renkte ve kalın kabukludur. Çeşidine göre, kırmızı, sarı veya pembe renkli ete sahiptir. Eti, acımsı olduğundan çoğunlukla suyu sıkılarak tüketilir. Salkımlar halinde açan, güzel kokulu, beyaz renkli çiçeklere sahiptir.

Böcekler aracılığıyla tozlanır. Genelde, tozlanmanın 2 – 4 hafta sonrasında döllenme gerçekleşir.

Greyfurt Çeşitleri

Ruby Red

Dünya üzerinde üretimi en yaygın çeşittir. Meyvesinin eti pembe fakat meyve suyu beyaz renklidir. Meyveleri birbirine değdiğinde yanak yaparlar. Periyodisite ve puflaşma göstermez. Ağaç üzerinde uzun zaman kalabilir ve 4 ay boyunca depolanabilir. Yüksek ve düzenli verim alınan bu çeşit, Türkiye’de de en çok tercih edilen çeşittir.

Star Ruby

Bu çeşidin kabuğu ve meyve eti kırmızı renklidir. En kırmızı greyfurt çeşidi olup ihracata da uygundur. Çok sulu ve lezzetlidir. Çalıya benzeyen, çok sık dal yapısı nedeniyle yetiştirilmesi zor bir çeşittir. Kasım – Aralık aylarında hasat edilir. Meyvesi depolamaya uygun değildir. Herbisitlere, kök çürüklüğüne ve güneş yanığına karşı duyarlıdır.

Flame

Renkli bir çeşittir. Güçlü bir ağaç yapısı vardır. Meyveleri, yuvarlak, düzgün, pürüzsüz ince kabukludur. Kabuğun üzerindeki pembe parçalılık cezbedici bir özelliğidir. Diğer çeşitlerden daha çok meyve suyu bulunur. Meyveler, ağacın üstünde uzun müddet kalabilir. Geççi bir çeşittir. Star Ruby kadar soğuk duyarlılığı yoktur.

Henderson

Star Ruby’e benzer ancak verimi daha yüksek ve ekolojik uyumu daha iyi olan, renkli bir çeşittir. Taze olarak tüketime elverişlidir. Türkiye’de üretimi alanı gün geçtikçe genişlemektedir. Diğer çeşitlere nazaran hem meyve etininhem de kabuğunun rengi daha koyu tonludur. Ruby ve Marsh Seedles çeşitlerinden daha erken hasada gelir. Meyve suyu da, diğer çeşitlerden daha koyudur.

Ray Ruby

Renkli ve şekerli bir çeşittir. Ağaç üzerinde, Aralık ortalarına kadar Ruby ile arasında fark görülmez. Bu çeşidin meyveleri, genellikle meyve suyu olarak değerlendirilmektedir.

Rio Red

Son geliştirilen, renkli çeşitlerden biridir. Kuvvetli bir ağaca sahip, geççi bir çeşittir. Çekirdek sayısı az olup meyvesinin kabukları zor soyulur. Yarı kurak ya da kurak dönemlerde, meyvelerinde şekil bozuklukları görülebilir.

Marsh Seedless

Çok verimli, periyodisite göstermeyen, partenokarpi eğilimli bir greyfurt çeşididir. Tüm çeşitler içerisinde, en yüksek sıcaklık toplamına ihtiyaç duyan çeşittir ve bu yüzden Türkiye’de istenen kaliteyi yakalayamamıştır. Beyaz renkli bu çeşit, Ocak ortasından Mart başına kadar hasat edilebilir. Meyveleri uzun zaman ağaçta kalabilir ve depolanmaya elverişlidir.

Toprak İsteği

Bütün turunçgiller gibi, greyfurt (altıntop) ağacı da bolca humus barındıran, derin, süzek, kumlu – tınlı, tınlı veya killi – tınlı topraklarda yetiştirilmektedir. Toprağın derinliklerine inen köklerin oksijen ihtiyacı fazladır. Bu nedenle, asla ağır bünyeli topraklarda yetiştirilmemelidir. Yetiştirilecek bölgede, taban suyunun 1,5 metrenin altında olması istenmektedir. Eğer taban suyu 1.5 metrenin üzerinde ise drenaj yapılması gerekmektedir. Topraktaki kireç miktarına oldukça duyarlı olan greyfurt ağacı için optimum pH derecesi 5.5 – 6 arasındadır.

İklim İsteği

Bütün turunçgillerde olduğu gibi, greyfurtun da en önemli isteklerinden birisi, sıcak bir iklim ortamıdır. Greyfurt yetiştiriciliği yapılan bölgelerde, hava sıcaklığının -2, -3 derecenin altına düşmemesi istenmektedir. -9, -10 °C ‘ye düşen hava sıcaklıklarında ağaç donarak ölmektedir. Greyfurt ağacı için maksimum sıcaklık ise 45 °C ‘dir. Greyfurt ağacında gelişme, 12 – 13 °C’de başlar ve 37 – 38 °C sıcaklıklarda sona erer. Meyve oluşumu için optimum sıcaklık 21 °C’dir.

Sıcak ve soğuk rüzgarlar, greyfurt ağacını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle yetiştiricilik yapılan bölge rüzgar alıyorsa, rüzgarkıran sistemi kurulmasında fayda vardır. Düşük orandaki nispi nem, ağacın gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir.

Greyfurt Yetiştiriciliğinde Toprak İşleme

Bütün turunçgillerde olduğu gibi greyfurt ağaçlarının kökleri de, toprağın oldukça derinlerine inmektedir. Fakat ağacın köklerinin % 90’ı, toprağın ilk 90 cm derinliğinde yer almaktadır. Bu nedenle toprak işlemesi, fazla derin sürümlerde ağaç köküne zarar verileceğinden dolayı ortalama 10 cm derinlikte yapılmalıdır. Greyfurt yetiştiriciliğinde, kurulan bahçenin 15 – 20 gün arayla yılda 4 defa çapalanması veya büyük bahçeler büyükse sürülmesi, yetiştiriciliği olumlu yönde etkiler. Eğer bahçe sürülecek ise kesinlikle pulluk kullanılmamalıdır. Aksi halde kökler zarar görecektir. Bahçede bulunan yabancı otlarda bu şekilde mücadele edilebileceği gibi herbisitlerle de mücadele yapılabilmektedir.

Budama

Greyfurt ağaçlarında şekil ve ürün budamaları uygulanır. Ağaçlara genellikle kâse şekli verilmektedir. Ağaçlar, uç kurutan hastalığına karşı hassas olduğu için yazın budama yapılmamalıdır. Dikim sırasında terbiye budaması yapılmış greyfurt fidanlarına 2 – 3 yıl süreyle budama yapılmaz. İlk 2 – 3 yıl yalnızca alt sürgünler alınır.

Ağaçların ürün vermesiyle beraber şekil budamasına başlanır. Bihassa dikine doğru büyüyen obur dallar erkenden kesilmelidir. Dondan zarar gören dallar , yeni sürgünler çıktıktan sonra sürgünün hemen üstünden kesilmelidir. Budama işlemine son donlardan sonra başlanmalı ve ilkbahar sürgünleri oluşmadan bitirilmelidir.

Sulama

Greyfurt ağaçlarında yıllık su ihtiyacı toprak, iklim ve gelişme durumuna değişmekle birlikte 800 – 1.200 mm.’dir. Sulama dönemi olan Nisan ayı ortası ile Ekim ayı ortasındaki 7 aylık süre içerisinde havanın çok sıcak ve kurak olduğu zamanlarda ağaçlara 600 – 700 mm arasında değişen miktarlarda sulama yapılması gerekmektedir. Eğer yapılan sulama yetersiz olursa ağaçlar su bulabilmek için köklerini yayarlar. Bu durum ağacın gelişiminin yavaşlamasına ve meyvelerin veriminin ve kalitesinin düşmesine neden olur.

Fazla sulama yapılırsa ağacın kökleri havasız kalır ve bu durum kök çürüklüğüne neden olabilir. Kök çürüklüğü de meyve veriminin ve kalitesinin düşmesine neden olan bir etmendir. Eğer ağaçların yaprakları akşam saatlerine doğru solgunluk gösteriyor ve gece saatlerinde tekrar canlanıyorsa ağacın sulama zamanı gelmiş demektir. Öğle saatlerinde güneşin etkisi ile oluşan geçici solgunluk sulamanın gerektiği anlamına gelmez.

Gübreleme

Tüm turunçgil ağaçları gibi greyfurt ağaçları da topraktan büyük oranda bitki besin elementi çektiği için toprağın gübre ihtiyacı oldukça fazladır. Gübreleme yapılmadan önce toprak analizi yapılmalı ve elde edilen analiz sonucuna göre tüm faktörler göz önünde bulundurularak gübreleme programı hazırlanmalıdır. Hazırlanan bu program ışığında gübreleme yapılmalıdır. Sun’i gübrelerin yanı sıra. 2 – 3 yılda bir, iyi yanmış ahır gübresi verilerek, toprak organik madde açısından zenginleştirilmelidir.

Greyfurt bahçelerine yıllık olarak verilmesi gereken kompoze gübre miktarları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Tablo 1. Yıllık olarak verilmesi gereken kompoze gübre miktarları

	Azot (N) kg/da	Fosfor kg/da	Potasyum kg/da
1 Yıllık Bahçeler	2.4	1.6	1.6
2 Yıllık Bahçeler	4.8	2.1	1.6
3 Yıllık Bahçeler	7.2	3.0	3.0
4 Yıllık Bahçeler	9.6	4.6	4.6
5 Yıllık Bahçeler	12	6.2	6.2
Tam Verime Yatan Bahçeler	20	8	20

Potasyum ve fosfor, çiftlik gübresiyle birlikte, kış öncesi (Kasım – Aralık ayları), taç iz düşümüne verilmelidir. Bunun için 15 – 20 cm derinliğindeki 5 – 6 çukura gübre konularak üstü kapatılmalıdır. Azot ise erken ilkbahar mevsiminde (Şubat sonu – Mart başı) başlanarak 2 veya 3 seferde sulama suyu ile birlikte verilmelidir. Azotlu gübreleri gömmek gerekmez, ağaç tacı altına serperek tırmık yardımıyla toprağa karıştırmak yeterlidir. Kireç açısından zengin topraklara, gübrelerin sülfat formu verilmelidir.

Greyfurt Hasadı

Turunçgil ağaçlarının hasadı Ekim – Kasım aylarında başlar. Fakat, greyfurt ağaçları da, erken ve meyve yeşilken hasat edilmeye başlanılabilir. Meyvelerin hasat edilmesi açık, kuru, güneşli ve ılık havalarda yapılmalıdır. Meyvelerin üzerinde çiy ve kırağı varsa hasat yapılmadan önce kuruması beklenmelidir. Meyvelerin hasadı elle veya bıçakla kesilerek yapılabilmektedir. Hasat sırasında ağaçların dallarının kırılmamasına dikkat edilmelidir.

Greyfurt Hastalık ve Zararlıları

Greyfurt yetiştiriciliğinde en sık karşılaşılan hastalık ve zararlılar aşağıda listelenmiştir.

Greyfurt Hastalıkları

Uçkurutan
Gövde Zamklanması ve Kahverengi Meyve Çürüklüğü
Yeşil ve Mavi Küf
Turunçgil Dal Yanıklığı
Turunçgillerde Alternaria Yanıklık Hastalığı
Turunçgil Gözenek Viroidi

Greyfurt Zararlıları

Sarı ve Kırmızı Kabuklu Bitler
Unlu bit
Beyaz sinekler
Torbalı koşnil
Turunçgil kırmızı örümceği

Kullanılacak İlaçlar ve Dozları

Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan ruhsatlı, tavsiye edilen ilaç ve diğer bitki koruma ürünleri, tüm detayları bku.tarim.gov.tr sitesinden incelenerek kullanılabilir.