Kolostrum, halk arasındaki adıyla ağız sütü, doğumdan yaklaşık olarak 5 hafta önce meme bezlerinden salgılanmaya başlar. Doğum öncesi son 2 haftada en yüksek seviyesine ulaşır ve doğumla birlikte salgılanması durur.
Kolostrum, normal inek sütüne göre;

• 2 kat kuru madde
• 3 kat mineral madde
• 5 kat protein ihtiva eder.

Bununla dışında yeni doğan buzağıların acil olarak ihtiyacı olan;

• Vitamin
• Enerji
• Büyüme faktörleri
• Hormonlar
• Hastalıklardan korunmasına yardımcı olan maternal antikorlar ve
• Bağışıklık maddeleri (immunoglobulin) içerir.

Kaliteli bir kolostrum, buzağılarımızı solunum ve sindirim sistemi hastalıklarından korumaya yardımcı olur. Yeteri kadar kolostrum alamayan buzağıların ilk 3 ayda hayatta kalma ihtimali % 30 civarındadır. Ağız sütünü yeterince tüketen buzağılarda bu oran % 95’i bulur. Bu nedenle, yeterli ve kaliteli bir kolostrum, buzağılarımızın hayat sigortası olarak değerlendirilebilir. Kolostrum bağırsak duvarını bir film gibi kaplar. Böylelikle patojen mikroorganizmaların emilimi  önlenir. Kimyasal yapısı nedeniyle ishal yapıcı özelliği vardır. Bu sayede yeni doğan buzağıların sindirim sisteminde biriken mekonyumun (ilk dışkı) atılmasını sağlar.

Bir hayvancılık işletmesinde görülen hastalıklar, iç ve dış etmenlerin durumuna göre farklılık gösterir. İneklerin kolostrumlarında,  yalnızca karşı karşıya kaldıkları hastalık etmenlerine karşı antikorlar bulunur. Bu yüzden, farklı işletmelerden gelen hayvanlarda ve genç ineklerde, işletmeye özel potansiyel hastalık etmenlerine karşı yeterli derecede antikor bulunmayabilir. Bu hayvanların buzağılarına, ilk 24 saat süresince 2 yaşın üzerindeki olgun ineklerin kolostrumu verilmelidir.

Kaliteli Ağız Sütü Hangi Özellikleri Taşır?

• Koyu renkli, krema kıvamında ve besleyicidir.
• Hijyeniktir. İçindeki total bakteri sayısı 100.000/ml’nin altındadır.
• Minimum 50 g/L immunoglobulin içerir.
• Doğum öncesinde meme sızıntısı olmamalıdır.
• Kuru dönemde aşılamaları yapılmış ineklerden alınmalıdır.
• Tüberküloz, Mastitis ve Bruselloz gibi hastalıklardan ari ineklerin kolostrumudur.

Kıvamı iyi olmayan, akışkan ve açık renkli kolostrumlar, besin maddeleri ve antikorlar bakımından fakirdir. Bu kolostrum buzağıyı yeteri kadar korumaz. Böyle sütler ilk 24 saat yerine 2. – 4. günlerde verilmelidir.

Ağız Sütünün Kalite ve Miktarını Etkileyen Faktörler

• Hayvanlardaki stres faktörleri, kolostrumun miktarını ve kalitesini olumsuz olarak etkiler.
• İneklerin 40 günden az ve 70 günden fazla kuruda kalmaları, kolostrumun miktarını ve kalitesini olumsuz olarak etkiler.
• Mevsimsel şartlar, özellikle de yüksek sıcaklıklar, bilhassa düvelerin kolostrumunda bulunan antikor oranını % 20’ye kadar düşürebilir.
• Yetersiz bakım ve beslenme, vitamin ve mineral madde eksiklikleri, dengeli hazırlanmayan rasyonlar, kolostrumun miktarını ve kalitesini olumsuz olarak etkiler.
• Kirli, havasız ve karanlık barınaklar, kolostrumun miktarını ve kalitesini olumsuz olarak etkiler.
• Mastitis benzeri hastalıklar, kolostrumda bulunan antikor seviyesinin düşmesine neden olabilir.
• Aşırı yaşlılık, ilk doğum, erken ya da güç doğum, meme sızıntısı gibi faktörler, kolostrumun miktarını ve kalitesini olumsuz olarak etkiler.
• İneğin vücut kondisyon skorunun 2.5’ten düşük ya da 3.5’ten yüksek olması, kolostrumun miktarını ve kalitesini olumsuz olarak etkiler.

Ağız Sütü Ne Zaman ve Nasıl Verilmelidir?

Buzağıların anne karnında kaldıkları süre boyunca bağırsaklarında biriken ve mekonyum adı verilen atık maddeler, hemen vücuttan atılmalıdır. Bunun için de buzağının sindirim sisteminin uyarılması ve böylece dışkılamanın gerçekleşmesi sağlanmalıdır. Eğer kolostrum geç verilirse bağırsaklarda kalan mekonyumda bulunan zararlı organizmalar, bağırsaklardan emilebilir.

Ayrıca, immunoglobulin adı verilen bağışıklık maddeleri, doğumu takiben ilk bir kaç saatte yeterince emilip kana karışabilir. Ağız sütünün geciktirilmesi, süt salgılanması başladığı için ağız sütünün seyrelmesine neden olur. Bu da besin maddeleri ve immunoglobulin konsantrasyonunun düşmesine yol açar.

Kolostrum, doğumdan sonra 15 – 30 dk. içinde verilmeye başlanmalıdır. Buzağıların ilk birkaç saatte 2 – 2,5 L kolostrum içmesi sağlanmalıdır. İlk gün toplamında verilmesi gereken kolostrum miktarı 4.5 – 6.5 L kadardır.
Buzağıların annelerini ne zaman emmeye başladıkları ve ne kadar kolostrum emdiklerini belirlemek çok zordur. Bu yüzden bir  kova ya da  biberon yardımıyla kolostrumun içirilmesi  tavsiye edilir.

Buzağı Beslenmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Hijyenik ve kaliteli kolostrum buzağılara vücut ısısında ve mutlaka zamanında verilmelidir.
• Öğünlerin arası eşit zaman aralıklarından oluşmalıdır.
• Çok soğuk havalarda buzağılara ilave süt ya da mama verilmelidir.
• Buzağılara kaliteli başlangıç yemi verilmelidir.
• Yonca gibi kaliteli kuru ot kullanılmalıdır.
• 1 haftalıktan itibaren, buzağıların önünde temiz su bulundurulmalıdır.
• Buzağıların başlangıç yemi tüketimine göre, verilen süt ya da mama kademeli olarak azaltılmalıdır.