Domates Çift Virüslü Çizgi Hastalığı, Tomato mosaic tobamovirus (ToMV) + Potato X potexvirüs (PVX) veya Tobacco mosaic tobamovirus (TMV) + Potato X potexvirüs (PVX) ‘in oluşturduğu viral bir sebze hastalığıdır.

Hastalık Tanımı

Hastalık iki virüsün birleşmesi sonucu oluşmaktadır. Bunlar patates  X virüsü (PVX) ile domates mozaik virüsü (ToMV) ya da patates X virüsü (PVX) ile tütün mozaik virüsü (TMV) dür. Etmenler bitkide sistemik olarak bulunmaktadır. Yaşamlarını bitki artıklarında ya da konukçusu oldukları yabancı otlarda geçirebilmektedirler. Etmenlerin taşınmasında mekanik etkenler, aşı, bitkilerin teması, tohum ve küsküt etkilidir.

ToMV ve TMV virüsleri bitkinin tüm organlarında bulunabilmektedir. Aynı zamanda tohumun dışında ve bazen endospermde de bulunmaktadır. Uzun yıllar boyunca yabancı otlarda, bitki artıklarında ve toprakta stabil bir şekilde yaşayabilmektedirler. TMV sigara ve tütün ürünlerinde de canlı kalabilmektedir. Bu iki virüsten hariç Patates X Virüsü de mekanik etkilerle ve bitkilerin birbirine temas etmesiyle bulaşabilmektedir. Hastalık etmeni yapan bu üç virüs de çiğneyici ağız yapısına sahip böceklerle de kısa mesafelere taşınabilmektedir.

Domates Çift Virüslü Çizgi Hastalığı Belirtileri

Hastalık tarlaya erken dönemde bulaşır ise bir şok şeklinde kurumalar meydana gelmektedir. Daha olgun dönemde ise gelişme zayıflıkları görülmektedir. Enfeksiyon zamanına göre ürün kayıpları artış göstermektedir özellikle erken dönemde bulaşmalarda bu oran oldukça fazladır.

Erken dönemdeki bulaşmalarda fidelerde renk değişiklikleri ve çalılaşmalar da görülebilmektedir. Etmenlerin ilk belirtileri tepelerdeki yapraklarda oluşan siyah ve kahverengi nekrotik lekelerdir. Gövdedeki belirtiler uzunlamasına çökük bir çizgi şeklindedir. Bu belirti yaprak saplarına kadar ilerlemektedir. Bitkinin tamamında bodurlaşma, nekrotik ve/veya mozaik lekeler, yapraklarda küçülmeler gibi belirtiler görülmektedir.

Meyve üzerindeki lekeler önce çıkıntı şeklide olup ilerleyen dönemlerde çukurlaşarak meyvede şekil bozukluklarına sebep olmaktadır. Hastalığın ekonomik önemi ise etmenlerin bulaşma zamanı, bitkinin dönemi, virüslerin virülentliğine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Ülkemizde bulunan,  ancak yaygın olmayan bir hastalıktır.

Konukçuları

Sadece domates bitkisinde hastalık yapmaktadır.

Kültürel Mücadele

1 – Domates ve patatesin bir arada yetiştirilmemesi gerekmektedir.

2 – Etmenle bulaşık olduğundan şüphelenilen bitkiler sökülüp imha edilmelidir.

3 – Özellikle küsküt olmak üzere yabancı otlarla mücadele edilmelidir.

4 – Bitkilere bakım yapılmadan önce ellerin dezenfekte edilmesi gerekmektedir.

5 – Hastalıktan ari sertifikalı tohum kullanılmalıdır.

6 – Bulaşık alanlarda en az 2 yıl ekim nöbeti (münavebe)  uygulanmalıdır.

7 – Fideliklerde topraklar her sene değiştirilerek steril toprak kullanılmalıdır.

Domates Çift Virüslü Çizgi Hastalığı Kimyasal Mücadelesi

Hastalığa karşı kullanılabilecek etkili bir kimyasal mücadele yöntemi bulunmamaktadır.