Bu yazımızda, doğumdan itibaren sütten kesme ve besiye alınma dönemlerine kadar kuzuların bakım ve beslenmesi hakkında gerekli bilgileri bulabilirsiniz.  Kuzular, yaş periyotlarına göre gruplara ayrılarak incelenmiş, böylelikle takibin daha kolay olması hedeflenmiştir.

Körpe Kuzuların Bakım ve Beslenmesi

Doğum ve İlk 24 Saat

• Doğum sonrası kuzuların kurulanmasına yardım edilir. Eğer güç doğum ve burun deliklerinin tıkanması benzeri nedenlerden dolayı kuzu halsizlik ve nefes güçlüğü görülüyorsa, burun deliklerinin açılması gerekmektedir. Bunu sağlamak için ağızdan üflemek suretiyle ilk nefes verilir. Gerektiğinde ayaklar hareket ettirilerek, göğse hafifçe basınç uygulayarak yavru yaşama döndürülür.
• Kuzunun göbek kordonu bir karış kadar aşağıdan koparılarak düğümlenir. Ucu, tentürdiyotla dezenfekte edilir.
• Kuzuların analarını hemen emmeleri sağlanmalıdır. Kuzular normalde, doğumdan sonra yarım saat içerisinde ayaklanırlar ve analarını emmeye başlarlar. İlk öğünlerinde yaklaşık 200 ml kadar kolostrum (Ağız sütü) emerler. Kolostrumun muhakkak emilmesi gerekir. Kuzu kısıtlanmamalı ve istediği kadar emmesine izin verilmelidir.
• Kuzular en azından ilk gün analarının yanında bırakılmalıdır. Bu sayede sık sık emmeleri sağlanır. Doğdukları ilk gün, saat başına ortalama 30 – 35 ml kolostrum emerler.
• Ana sütü yetersiz geliyorsa, aynı gün doğum yapan başka koyunlardan kolostrum sağılır ve biberonla kuzuya içirilir.
• Yeni doğanlarda henüz ısı regulasyon mekanizması gelişmediği için rüzgar, soğuk ve nemden fazla etkilenirler. Aç kalan ve üşüten kuzular, bir kaç saat içerisinde hipoglisemik komaya girip ölür. Bu nedenle doğum yerinin sıcak olması sağlanmalıdır. Şartlar buna elvermiyorsa, kuzular çuvallarla sarılarak korunabilir ya da sıcak bir odaya alınabilir.

Öksüz Kuzuların Bakım ve Beslenmesi

Kuzular, doğum sırasında analarının ölümü, ağır hastalığı ya da sütünün olmaması gibi sebeplerle ilk günden veya sonradan öksüz kalabilir. Ana sütü olmadan bu kuzuları besleyip büyütmek son derece zordur. Koyunlar da sadece kendi kuzularını emzirdikleri için, öksüz kuzuları besleyebilmek adına;

• Derhal bir süt anne aranır. Bu süt anne yeni doğurmuş ya da yavrusu ölmüş bir koyun olabilir. Bu koyunun yavrusuna ait yavru suları ve yavru zarları öksüz kalan kuzuya sürülür. Ölen kuzunun postunun öksüz kuzu üzerine bağlanması da kullanılan diğer bir yöntemdir. Bu durumda süt anne, öksüz kuzuyu kendi kuzusu sanarak emmesine izin verir.
• Doğumdan bir kaç gün sonra kuzuların kolostrum emmeleri şart değildir. Bu nedenle başka koyunlardan sağılacak sütün biberonla içirilmesi mümkündür. Öksüz kuzulara ilk haftalarda, günde 3 – 4 öğün olmak üzere toplamda 750 – 1000 ml süt içirilmelidir.

Sütten Kesme Dönemine Kadar Kuzuların Bakım ve Beslenmesi

• Kuzular ilk 1 – 2 gün analarının yanında kalmalıdır. Sonrasında diğer kuzuların yanına koyulabilir.
• İlk 1.5 – 2 ay boyunca, analarını istedikleri kadar emmeleri sağlanır. Koyunlar bu dönem boyunca sağılmaz. İklim şartlarının uygun olması durumunda kuzular, analarıyla beraber meraya gidebilir. Aksi taktirde sabah ve akşam olmak üzere günde en az 2 kez analarını emmeleri gerekir.
• Ağıllarda kuzulara ayrılan bölmelerde yemlik ve otluk bulunmalıdır. Yemliklere “kuzu başlangıç yemi” veya bunun yerine geçecek bir karma yem konur. Bol yapraklı ve iyi kalitedeki yumuşak çayır otları da otluk bölmesine koyulabilir.
• Kuzular, doğumdan 3 hafta sonra bu kesif ve kaba yemlere alışmaya başlar. Bu nedenle yemlikler boş bırakılmamalı, kesif ve kaba yemler yedirilmelidir. Ayrıca bu yaştan itibaren, meradan da yararlanmaları mümkündür.

Kaşak Kuzu Besisi

Kuzu doğumlarının genellikle sonbahar aylarına rastladığı bölgelerde, kuzular merayı kullanabilecek yaşa geldiklerinde kış tam olarak bitmemiş ve meralar canlanmamıştır. Bu durum özellikle kıvırcık ve merinos yetiştirilen bölgelerde çok görülür. Meradan yararlanamadıkları için de ağıl besisi yapılır.

• Kuzular hep ağılda kalır. Günde 2 kez analarını emmeleri sağlanır. Yemliklerde kuru yonca, kuru ot, bakliyat samanı benzeri kaliteli kaba yemler bulunmalıdır.
• Gelişme hızları sürekli kontrol edilir. Kuzu başı günde 250 – 750 g “kuzu başlangıç yemi” (İlk 2 ay), sonrasında “kuzu büyütme yemi” verilir.
• Bu kuzular 30 – 35 kg canlı ağırlığa ulaştıklarında kesime sevk edilirler.

Sütten Kesme Sonrası Kuzuların Bakım ve Beslenmesi

Yaşanan Sorunlar 

Sütten kesildikleri dönemden sonraki bir kaç hafta, kuzular açısından son derece zor bir dönemdir. Kuzuların sağlıklarını tehdit eden bir çok olumsuz durum, aniden ortaya çıkar.

• Normalde 3 – 4 aylıkken analarından tamamen ayrılırlar. Analarından ayrılmaları stres faktörüdür.
• Kolostrum sayesinde anadan alınan antikorların koruma süreleri bitmiştir. Bu nedenle erken yaşlarda görülmeyen yeni hastalıklar ortaya çıkar. Bunların en önemlileri solunum sistemi hastalıklarıdır.
• Kuzular, ana sütünden mahrum kalırlar. Bu dönemde genellikle meradaki otlar da kurumak üzere olduklarından sindirim aksayarak, yiyeceklerden faydalanma oranı azalır. Büyüme duraklar ve kuzular canlı ağırlıklarını kaybetmeye başlarlar.
• Bu dönemde bulaşık meralardan alınan kıl kurtları giderek artar. Hayvanlar zayıf düşer ve hastalıklara karşı dirençleri azalır.
• Sıcaklar bastırdığından kuzuların iştahı azalır ve otlama süreleri düşer.

Kuzular Sütten Kesildikten Sonra Alınacak Tedbirler

• Mutlak surette iç de dış parazit mücadelesi yapılmalıdır.
• 3 hafta arayla 2 kez “”enterotoksemi aşısı” yapılmalıdır.
• Akciğer rahatsızlıkları görülmesi durumunda zaman kaybetmeden tedaviye başlanmalıdır.
• Sütten kesilmeyi takiben, yaz ortasına kadar kuzu başı günlük 200 – 400 g kuzu büyütme yemi verilmelidir. Eğer mera çok zayıfsa, ağılda kuru ot takviyesi yapmak gerekir.
• Kuzu sürüleri tecrübeli çobanlara emanet edilmelidir. Mümkünse sürüler serin yaylalara çıkarılmalıdır.
• Mineral, vitamin ve tuz takviyesi yapılmalıdır.

Kuzu ve Tokluların Besiye Hazırlanması

• Genellikle, sıcak geçen yaz ayları besiye uygun olmamaktadır. Bu nedenle oluşturulan kuzu sürüleri, sıcak yaz aylarında yaylalarda ya da hasadı yapılan ekin tarlalarında otlamaları sağlanır. Gerekli durumlarda yem ve mineral madde takviyelerinin yapılmalıdır.
• İçeri alınmadan önce Enterotoksemi, Koyun Vebası, Şap ve gereken hastalıklara karşı aşılanmaları gereklidir. En önemlisi Tarım ve Orman Bakanlığı‘nın hazırladığı aşılama programına mutlaka uyulmalıdır.
• Hayvanlar sonbahar aylarında pazara uğratılmadan doğrudan ağıla getirilmelidir.
• Mutlaka ilk 1 – 2 hafta boyunca tecrit yeri olarak kullanılan ayrı bir bölmeye alınmalıdır.
• Sonrasında mutlaka iç ve dış parazit mücadeleleri yapılır.
• Daha önce hastalık görüldüyse Şarbon, Leptospiroz, Agalaksi gibi aşıları tamamlanır. Böylelikle sürü bağışıklığı devam ettirilir.
• Hayvanlara öncelikle kuru ot verilmeli ve besi yemine yavaşça alışmaları sağlanmalıdır.
• Akciğer rahatsızlıkları görülmesi durumunda zaman kaybetmeden tedaviye başlanmalıdır.
• Karantina süresi dolanlar esas besi yerlerine alınır.