Şarka Virüs Hastalığı ve Mücadelesi

Şarka Virüs Hastalığı ve Mücadelesi

Şarka Virüs Hastalığı (Sharka) , sert (taş) çekirdekli meyve ağaçlarında görülen en tehlikeli virüs hastalığıdır. İlk defa 1915 ‘te Bulgaristan’da görülmüştür. Türkiye’de ise Trakya’da, 1965 yılında tespiti yapılmıştır. Etmen, potyvirüs cinsinden bir virüstür.

Bilimsel İsmi : Plum pox potyvirus / PPV

 

Şarka Virüs Hastalığı ‘nın

A – Yaygın Görüldüğü Ülkeler : Almanya, Arnavutluk, Bulgaristan, Çekya, Hırvatistan, Karadağ, Kıbrıs, Macaristan, Mısır, Polonya, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Yunanistan.

B – Sınırlı Görüldüğü Ülkeler : Avusturya, Fransa, Hindistan, İngiltere, İspanya, İtalya, Kanada, Moldova, Norveç, Portekiz, Rusya, Slovenya, Şili, Türkiye, Ukrayna.

C – Az Sayıda Kayıtlı Enfeksiyon Görülen Ülkeler : A.B.D, Arjantin, Belçika, Hollanda, İsrail, İsviçre, Japonya, Litvanya,  Pakistan, Suriye, Tunus,  Ürdün.

D – Varlığı Bilindiği Halde Hakkında Detaylı Bilgi Bulunmayan Ülkeler :  Belarus, Bosna Hersek, Çin, İran, Kazakistan, Lüksemburg

E – Geçici Durumun Bulunduğu Eradike Altına Alınmış Ülkeler : Danimarka, Finlandiya, Kore, Letonya,

 

Şarka Virüs Hastalığı Yayılma Ve Dağılma Yolları

Virüsün en sık görülen yayılma yolu enfekte olmuş üretim materyalleridir. Hastalıklı fidan, aşı kalemi, aşı gözü gibi  üretim materyalleri,  hastalığın yayılmasını hızlandırır. Enfekte olmuş  materyaller, etmenin bölgeler ve ülkeler arasında yayılışında etkili bir rol oynar.

Hastalık etmeninin aynı bahçe içi  ya da bahçeler arası gibi kısa mesafelerde  bulaşmasında yaprak bitleri önemli rol oynar. Yaprak bitleri,  virüsü non – persistent halde,  bir kaç metre mesafeden bir kilometreye kadar taşıyabilir. Bu  taşınma çeşidinde, vektör böcekler yapraktan 30 saniye emgi yaptığında virüsü alıp  en çok 1 saate kadar sağlıklı bitkilere taşıyabilir. PPV,  20’ye yakın yaprak biti türüyle taşınabilir. Bunlar arasında;

Bakla Yaprak Biti / Aphis fabae

Yeşil Turunçgil Yaprak Biti / Aphis spiraecol

Devedikeni Yaprak Biti / Brachycaudus cardui

Yeşil Krizantem Yaprak Biti  / Brachycaudus  helichrysi

Yeşil Şeftali Yaprak Biti / Brachycaudus persicae

Erik Unlu Yaprak Biti / Hyalopterus pruni

Şeftali Yaprak Biti / Myzus persicae

Hop Yaprak Biti / Phorodon humuli , taşınmada etkili olan türlerdir.

 

Yaprak Bitleri

Yaprak Bitleri

Virüsün,  tohumla taşınmasına dair çalışmalar olsa da bu durum doğrulanmamıştır. Halen virüsün tohum ile taşınmadığı var sayılmaktadır.

 

Şarka Virüs Hastalığı Belirtileri

Erikte Görülen Belirtiler

  • Erik ağaçlarında görülen belirtiler oldukça şiddetli olabilir.
  • Yapraklarında açık sarı ya da soluk yeşil  klorotik (sararmış) noktalar, halkalar ve çizgi halinde desenler görülür. Bu belirtiler gün ışığında daha zor görülür.
  • Koyu renkli ya da kırmızı  meyveler, mavimtırak bir renk alır.
  • Meyvelerin üstünde halkalı, koyu lekeler meydana gelir. Bu lekeler içe doğru çökük görünebilir.
  • Meyveler düzensiz olgunlaşır ve kızarık lekelenmeler görülebilir.
  • Meyvelerin çekirdeklerinde koyu renkli  veya halkalı  lekeler görülür.
  • Eriğin bazı çeşitlerinde meyveler, olgunlaşmadan 20 – 30 gün önce dökülür.
  • Hassas olan bazı  çeşitlerde, gövde ve dallarda  kabuklar kavlar. Bazen çatlamalar ve meyveler üzerinde siyah yarıklar oluşur.

Şeftali ve Nektarinde Görülen Belirtiler

  • Çiçeklerin taç (petal) yapraklarında pembe çizgiler görülür. Bu belirtiler, erken dönem teşhislerinde önemlidir.
  • Yapraklarda dağınık halde halkalı lekeler ve şekil bozukluğu oluşur.
  • Yaprak damarları boyunca bantlaşma ya da  damar aralarında altın sarısı renk açılmalarına rastlanır.
  • Yapraklarda kıvrılma,  buruşma ve kırışıklık  görülür.
  • Yeşil meyvelerde,  halkalı lekeler ve sarı çizgiler görülür.
  • Olgunlaşan meyvelerde bu lekeler, meyvenin üstünde sarı – kırmızı halkalı lekeler
    veya  renk değişiklikleri halindedir.
  • Meyveler üzerindeki halkalı lekeler iç içe girdiklerinde daha belirgindir.
  • Enfekte olmuş meyvelerde şekil bozuklukları ve deformasyonlar görülür.

Kayısıda Görülen Belirtiler

  • Literatürde kayısıdaki belirtilerin,  erik ve şeftaliye göre daha hafif olduğu bildirilse de Türkiye’de yapılmış sürvey çalışmalarında tersi bir durum görülmüştür. Ülkemizdeki kayısı bahçelerinde belirtiler daha şiddetlidir.
  • Çiçeklerin taç (petal) yapraklarında pembe çizgiler ve halkalı lekeler oluşur. Bu belirtiler, erken dönem teşhislerde önemlidir.
  • Yapraklarda soluk yeşil ya da sarı  lekeler vardır. Halkalı lekeler ve damarlarda  bantlaşma görülebilir.
  • Meyveler üzerinde halka şeklinde dağınık lekeler, şekil bozuklukları ve deformasyonlar görülür.
  • Meyvelerde bu lekelerin bunlunduğu yerlerde çöküntüler meydana gelir.
  • Bazı meyvelerin üzerinde nekrotik (ölü) alanlar oluşur.
  • Meyve çekirdeğinde dağınık ya da halka şeklinde lekeler görülür.
  • Kayısının bazı çeşitlerinde meyveler, olgunlaşmadan 20 – 30 gün önce dökülür.

Kiraz ve Vişnede Görülen Belirtiler

  • Yapraklarda halkalı lekeler görülür.
  • Meyvelerin üzerinde girintili çıkıntılı şekil bozuklukları oluşabilir.
  • Meyvelerin üzerinde kahverengi veya sarı  renkli, halkalı lekeler görülür.
  • Bazı çeşitlerde erken meyve dökümleri görülebilir.

Bademde Görülen Belirtiler

  • Meyvelerde deformasyonlar görülür.
  • Meyve verim  ve kalitesi düşer.
  • Yapraklarda klorotik renk açılmalarına neden olur. Ancak  bu belirti kısa sürede maskelenmektedir.

 

PPV Belirtileri

PPV Belirtileri

 

 

Şarka Hastalığı’nda Tespit ve İnceleme Yöntemleri

Sürvey Çalışmaları, Numune Alma ve Muhafaza Koşulları

Türkiye’de bu hastalıkla  ilgili sürvey çalışmaları, 11/06/2010 tarih  ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 15. maddesi uyarınca hazırlanan “Şarka Hastalığı İle Mücadele Hakkında Talimat” çerçevesinde yapılır.

Sürvey çalışmaları sırasında,  bölgeler için ayrı ayrı uygun örnekleme zamanı tespit edilmelidir. Virüsün tespit edilmesi için,  örneğin uygun seçilmesi kritik önem  taşır. Örnekleme yapılırken, büyüme mevsimi süresince virüsün biyolojisi ve bölgedeki iklim şartları göz önünde bulundurulmalıdır. Olabildiğince yaprak,  çiçek ve belirti bulunan meyve toplanmalıdır. Numune materyaller, en az bir yaşındaki sürgünler üzerindeki olgunlaşmış yapraklardan ya da  gelişmesini tamamlamış ana dalların ortasında bulunan yapraklardan alınır. Virüs meyve ağacında  dengesiz dağıldığı  için,  her ağacın dört farklı bölgesinden numune alınmalıdır. İlkbaharda  toplanan örneklerde yapılan testlerin daha güvenilir olduğu tespit edilmiştir. Materyal alınırken meyve ağacının iç kısımlarında  kalan kısımlar tercih edilmelidir.

Çiçeklerden alınan örnekler, çiçeklenme başladıktan  3 – 5 gün sonra incelenebilir. Bu işlem, Mart – Nisan ayları boyunca devam eder. Her ağacın dört yanından 9 – 10 adet çiçek, örnek olarak alınır. Çiçek örnekleri, sürgünleriyle birlikte toplanabilir. Yeni çıkan 1 – 2 günlük çiçekler, örnek olarak toplanmamalıdır.

Yaprak örnekleri ise, yapraklanma başlangıcından 15 – 20 gün sonra (Nisan sonu – Mayıs başı) toplanmaya başlanır. Örnekleme yapılacak her ağacın dört tarafından 20  yaprak yeterlidir. 1 ağaç 1 örnek olarak kabul edilir. Sürvey yapılan bahçeden örnekleme yapılması gereken ağaç sayısı aşağıda gösterilmiştir.

 

Çizelge 1. Meyve bahçelerinde toplam ağaç sayısına göre örnekleme yapılacak ağaç sayıları

Sürvey Bahçesindeki Toplam Ağaç Sayısı

Örnek Alınacak Ağaç Sayısı

1 – 20

Tüm ağaçlar

21 – 70

15 – 30
71 – 150

31 – 40

151 – 500

41 – 80

501 – 1000

81 – 140

1001 ve üzeri

Toplam ağaç sayısının % 10’u

 

Fidanlık Parsellerinde

çeşit bazında örneklemeler yapılır. Fidanların (çeşit bazında)  %2’si kontrol edilir.  Muayene edilen sayının % 2’si laboratuvara analiz için yollanır. Fakat % 2 oranında alınacak numuneler, alt sınırların altında ya da üst sınırların üzerinde  olamaz. Sınırlar en az 5, en çok 25 adet numuneden meydana gelmelidir.  (Alınan 1 örnek,  5 farklı meyve fidanından 3 olgunlaşmış yaprak alınması koşuluyla toplam 15 adet yapraktan oluşur).

Damızlık Parsellerinde

Her ağaç bir örnek olacak şekilde, tüm ağaçlardan örnekleme yapılmalıdır. Her ağaç, 1 örnek  kabul edilir.

Meyve Bahçelerinde

Bahçenin bir köşesinden   başlayarak, zikzak şeklinde, W harfi şeklinde veya X harfi şeklinde örnekleme yapılır. Belirti göstermese de ana daldan yaprak alınmalıdır.

 

Örnek Toplama Yöntemleri

                             Şekil 1. Sürveyde bahçelerden  örnek alınmasında izlenen yöntemler.

 

Yaprak örnekleri  toplanırken virüsün biyolojisi ve yörenin iklim şartları dikkate alınır. 27 – 30 °C’den daha yüksek sıcaklıklarda virüsün etkinliği  azalır.  4 – 5 günden fazla süren yüksek sıcaklıklardan sonra  etmenin teşhis olanağı azalacağından örnekleme yapılmamalıdır. Bölgeler arasındaki sürvey süresi ve dönemleri bu yüzden değişebilir.

Yaprak örnekleri, Temmuz ayının sonuna kadar toplanmaya devam eder. Ancak sıcak bölgelerde vejetasyon daha erken başladığı  için yaprakların toplanması  20 – 30 gün erken bitirilmelidir.

Sürveyler bölgesel olarak, haritalandırılıp yapılmalı ve bölgedeki mevcut bahçelerde en az 3 yıl devam etmelidir. Özellikle virüsle bulaşık olduğu belirlenen alanlarda peşpeşe 3 yıl sürdürülmelidir. Gerek duyulursa bu süre  5 yıla da çıkarılabilir.

Bulaşmaları önlemek için, örnek  toplamada kullanılan bütün aletler dezenfekte edilmelidir. Bunun için aletler,  her yeni ağaca geçilmeden  % 1’lik Sodyum hipoklorit (çamaşır suyu)  içinde 2 – 3 dakika süreyle tutulmalıdır. Örnekler toplandıktan sonra, polietilen bir torba içinde, hava alabilecek şekilde, analizleri yapacak kuruluşa gönderilir. Örneklerin bulunduğu poşetin üstüne uygun etiketleme bilgileri yazılır. ( Örnek alınan il, ilçe ve mevki, tarih, örnek no, bahçenin alanı, bahçenin sahibi ve örneği alan kişinin ismi v.s.)  Yapraklar, çiçekler, yapraklar, meyve kabuğu örnekleri ve sürgünler, analiz yapılmadan 4 °C’de en çok  10 gün süreyle saklanabilir. Bütün olarak toplanan meyvelerde ise bu süre 4 ° C’de bir aydır.

 

Hastalığın Ekonomik Etkisi

Şarka Virüs  Hastalığı, sert çekirdekli meyvelerin  en önemli ve tehlikeli hastalığıdır. Çünkü bu hastalığın kimyasal mücadelesi yoktur, epidemiler yapar ve tek çaresi eradikasyondur.

Hastalık sonucu verim düşer,  meyvelerin ağırlığı, şeker oranı ve büyüklüğü azalır. Asitlik artar, erken meyve dökümleri, nekrozlar, deformasyonlar, meyvelerde şekil bozuklukları görülür. Bu nedenle ürünlerin ticari değerleri tamamen veya kısmen düşmektedir. Eriği alkol sanayinde kullanan  Balkan ülkelerinde milyonlarca ağaç imha edilmiş ve hastalık çok büyük kayba sebep olmuştur.

Hastalığı etmeni olan virüs, ürünlerin kantite ve kalitesinde doğrudan düşüşe neden olur. Epidemi yaptığı zamanlarda, % 80 – 100’lere ulaşan kayıplar görülebilir. Şiddetli seyreden enfeksiyonlar da ağacın ömrünü kısaltır, ölümüne neden olarak tüm plantasyon  yok olabilir.

 

Şarka Virüs Hastalığı Mücadelesi

Hastalıkla kimyasal mücadele imkanı bulunmamaktadır. En etkili mücadele yöntemi, virüsten ari üretim materyali kullanımı, yaprak bitleri ile  sistemli ve düzenli mücadele  ve enfekte olan ağaçların eradikasyonudur.

Meyve Bahçelerinde Yapılan Eradikasyon

Virüsün  bahçede tespiti durumunda, bulaşık ağaçlar kökleri dahil olmak üzere sökülüp yakılarak imha edilirler. Eradikasyon uygulan bahçelerde, minimum 3 yıl süreyle  konukçu olabilecek bitkiler dikilmez. Bulaşıklık bulunan bahçelerde  3 yıl boyunca analizler tekrarlanmalıdır.

Damızlık ve Fidanlıklarda Yapılan Eradikasyon

Virüs tespit edilen damızlık parsellerde,  bulaşık çeşit ve bu damızlıktan elde edilen üretim materyalleriyle üretilen bütün fidanlar eradike edilirler. Enfekte olmuş damızlıkta mevcut diğer çeşitler içinse, 3 yıl boyunca analizlerin tekrarlanması koşuluyla üretim devam edebilir. Bulaşıklık tespit edilen fidanlık parsellerinde de bulaşık  çeşidin tümü eradike edilmelidir.

Şarka Virüs Hastalığı Mücadelesinde Karantina

Şarka Virüsü, EPPO A2 listesinde yer alan bir karantina etmenidir.

Sosyal Medyada Paylaşın:

BİRDE BUNLARA BAKIN

Düşüncelerinizi bizimle paylaşırmısınız ?

Maltepe Escort alanya Escort atasehir Escort istanbul escort manavgat Escort