Mürver, Adoxaceae (Mürvergiller) familyasından, üzümsü meyveler içinde yer alan, tıbbi ve aromatik bir meyvedir. Kuzey Amerika ve Avrupa’da yaygın olarak yetiştirilmektedir. Ayrıca Asya, Kuzey Afrika, Avustralya ve Güney Amerika’da da yetişmektedir. Ülkemizde Karadeniz, Marmara Geçit Kuşağı ve Ege bölgelerimiz başta olmak üzere bir çok yöremiz yetiştiricilik için uygundur. Yalova’da bulunan Atatürk Bahçe Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve Malatya’da bulunan Kayısı Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü‘nde çeşit ve ıslah çalışmaları devam etmektedir.
Bilimsel İsmi : Sambucus sp.
Bilimsel ismi, Yunanca’da flüt manasına gelen “sambuke” kelimesinden köken alır. Bitkinin gövdesinin içi boş olduğundan Antik Yunan’da üflemeli çalgı yapımında kullanılmıştır.
Otsu yapıda, çok yıllık bir bitkidir. 0,5 – 2 m arasında boylanabilir. Sürünücü ve rizomlu bir bitkidir. Yaprakçıkları 3 – 6 çifttir. Çiçekler genellikle beyaz, bazen de pembe renklidir. Rakımı 500 – 2000 m arasında olan alanlarda yetişir.
10 metreye boylanabilen, çalı ya da ağaç formundaki bir bitkidir. Deniz seviyesinden 1700 m rakıma kadar yetişir. Bitki – 20 °C soğuğa kadar dayanır.
Özellikle yapraklarının kokusu çok kötüdür. Bitkinin yaprakları karşılıklı çiftler halinde (opposit) gelişir. Yaprakların uzunluğu 10 – 30 cm arasında değişmektedir. Bileşik yapraklıdır. Yaprakların her biri parçalıdır ve ortalama 5 – 7 yaprakçıktan meydana gelir.
Çiçekleri güzel kokuludur. Çiçeklenme, ilkbahar sonunda başlar, yaz sonuna dek sürer. Çiçekler beyaza yakın krem renktedir ve salkıma benzer bir yapıda pek çok küçük çiçek bir arada açar. Salkım yapısı yukarıya doğrudur.
Meyveler olgunlaştıktan sonra salkımlar ağırlık nedeniyle aşağıya sarkar. Meyvelerinin tamamen olgunlaşması sonbaharın sonunu bulur. Meyvelerin, siyaha yakın koyu mor renkleri vardır. Bitkinin yaprakları ve henüz olgunlaşmamış meyveleri zehirlidir. Çiçekler ve olgun meyveler zehirli kabul edilmeseler de çiğ halde tüketilmeleri tavsiye edilmez.
İklim isteği açısından çok seçici bir bitki değildir. Güneşli ve yarı gölge yerleri tercih eder. Günlük 3 saat gün ışığı alan hemen her iklimde yetişebilir.
Organik madde yönünden zengin toprakları tercih eder. Yetiştirildiği toprağın pH derecesi 7.5’i geçmemelidir. Drenajı iyi topraklarda daha iyi yetişir.
Tohumdan üretim yapılacaksa sonbahardan kış ortasına kadar geçen sürede tohumların ekilmesi gereklidir. Çünkü tohumlar çimlenebilmek için en az 2 aylık soğuklamaya ihtiyaç duyarlar.
Yarı Olgun Dal Çeliği : Yaklaşık 25 cm uzunluğunda kesilen yarı olgun çelikler, ilkbahar ve yaz aylarında suda bekletilerek ya da toprağa gömülerek köklendirilir.
Olgun Dal Çeliği : Yaklaşık 25 cm uzunluğunda kesilen olgun çelikler, sonbahar ve kış direkt olarak toprağa gömülür. Bu işlemde dikkat edilmesi gereken husus, çeliğin 2/3’ünün torak altında kalmasıdır. Çelik ilkbahara doğru köklenerek filizlenmeye başlar.
Fidan dikimi, iklim şartları göz önüne alınarak her mevsim yapılabilir. Bahçe tesis ederken hastalıktan ari ve sertifikalı fidanların tercih edilmesi gerekir. Mürver fidanları, yaklaşık 40 – 50 cm derinlikte açılmış çukurlara, aşı yerleri 5 – 10 cm toprak dışında kalacak ve güneye bakacak şekilde dikilmelidir. Dikim sonrasında mutlaka 20 – 30 litre kadar can suyu verilmelidir. Dikimde sıraların arası 6 m, fidanların arası ise 5 m olmalıdır. Dikim için rüzgarsız ve serin havaların tercih edilmesi gerekir.
Kara mürver bitkisi, her yıl güçlü dip sürgünler vermektedir. Böyle çok gövdeli bir çalı şeklinde geliştiği için her yıl istenilen şeklin verilmesi gerekir. Tek gövdeli bir ağaç şeklinde yetişmesi isteniyorsa, yeni sürgünler dipten köreltilir. Ancak bu tarz yetiştiricilik oldukça zahmetlidir. Düzenli bir gübreleme programı ve ciddi bir bakım gerektirir. Aksi halde çiçeklenme oranı ve meyve verimi düşer.
Ticari yetiştiricilik genellikle çok gövdeli, çalı şeklinde yapılır. Bunun için yeterli miktarda sürgünün gelişmesine müsaade edilir. Fazla sürgünler ise budanır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, her yıl en az 1 adet yeni sürgünün gelişmesine izin vermektir. Güçlü sürgünler ertesi yılda yan dallar geliştirirler ve çiçeklenerek meyve vermeye başlarlar. Sonraki 2 yıl boyunca da verimleri oldukça iyidir. Dallar 4. yıla girdiklerinde dipten budanmalıdır. Bu şekilde sürekli bir gençleştirmeyle bitkiden çiçeklenme ve meyve veriminde maksimum verim almak mümkündür.
Budama işlemi, kış aylarının set geçtiği bölgelerde sonbahar sonuna doğru, ilk don olayları başlamadan en az 1 ay önce yapılmalıdır. Ilıman bölgelerde ise kış sonunda budama yapılabilir.
Drenajı iyi olmayan arazi koşullarında görülen kök çürüklüğünden başka yaygın hastalığı yoktur. Yetiştiricilikte yaşanan en büyük problemi, olgun meyveleri yiyen kuşlar oluşturur. Zararı önlemek için balık ağları veya meyve salkımlarına geçirilen tülden torbacıklar kullanılabilir.
DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş, Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,
Kurutulan çiçeklerinden yaklaşık 1 avuç kadar alınarak 1 litre kaynamış suya atılır. 5 – 6 dakika kadar demlendikten sonra süzülerek içilir. İsteğe göre 1 kaşık bal eklenerek tatlandırılır.
Kurutulan kabukları 1 litre kaynamış suya atılır. 5 – 6 dakika kadar demlendikten sonra süzülerek içilir. İsteğe göre 1 kaşık bal eklenerek tatlandırılır. İçerdiği müsilal etken maddesi nedeniyle bu çayı özellikle kabızlık sorunu yaşayanların içmesi tavsiye edilir.
30 kadar çiçeği, 1 litre elma suyunun içerisine konur ve 1 gece boyunca bekletildikten sonra süzülerek kenara ayrılır. 2 limonun suyu, elma suyunun içerisine sıkılır ve kaynatılır. Sonrasında 1 kg toz şeker ve çiçekler ilave edilerek kıvam alıncaya dek kaynatılır.
Çay tarifindeki gibi elde edilen suyu buzdolabında saklanır ve tonik olarak kullanılır.
İçerik |
Miktarı |
Günlük Değer % |
Kalori |
48 kcal | % 2.4 |
Karbonhidrat |
7.4 g |
% 2.5 |
Lif |
4.0 g |
% 16 |
Protein |
2.5 g |
% 5 |
Yağ |
0.5 g |
% 0.8 |
Kolesterol |
0.0 mg | % 0.0 |
Vitamin A |
60.0 IU |
% 1.2 |
Vitamin C |
18 mg |
% 30 |
Potasyum |
303 mg |
% 8.7 |
Kalsiyum |
37 mg |
% 3.7 |
Demir |
1.6 mg |
% 8.9 |