Kuşkonmaz, 15 yıldan daha uzun süre verim verebilen, çok yıllık bir bitki türüdür. Pazar değeri ve işçiliği yüksek bir gurme ürünü olarak kabul edilen kuşkonmazın beyaz ve yeşil sürgünleri taze olarak pazara sunulabilir. Aynı zamanda kuşkonmaz, hem konserve hem de dondurulmuş olarak da işlenebilen bir sanayi ürünüdür. Yapılan araştırmalar sonucunda kuşkonmazın kökeninin Asya olduğu büyük oranda kabul görmüştür. Türkiye’nin büyük bir kesiminde de kuşkonmazın yabani türleriyle büyük oranda karşılaşılmaktadır.

Yapılan araştırmalar sonucunda Ön Asya ve Avrupa’da kuşkonmazın 100 civarında yabani türünün var olduğu tespit edilmiştir. Kuşkonmazın en yoğun yetiştiği ülke Çin olup, ülkemizde ise İzmir ve çevresinde, Aydın, Muğla ve Manisa’da yabani formlarına sıkça rastlanmaktadır. Ülkemizde bulunan yabani formlar ilkbaharda sebze olarak değerlendirilen yabani otlarla birlikte pazara sunulmaktadır.

Bunun yanında Eskişehir, İzmir, Mersin, Muğla, Erzurum ve Edirne illerimizde ekonomik yetiştiriciliği yapılmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu ( TÜİK ) 2020 verilerine göre kuşkonmaz üretimimiz yaklaşık olarak 1050 tondur. (Kırmızı yazıya tıklayarak TÜİK verilerine ulaşabilirsiniz).

Bilimsel Adı : Asparagus officinalis

İklim İstekleri

Kuşkonmaz, iklim istekleri açısından geniş yelpazeye sahip bir bitkidir. Bilhassa sıcaklık istekleri açısından toleransı yüksektir. Kış aylarında soğuktan, yaz aylarında ise yüksek sıcaklıklarından pek etkilenmez. Toprağın alt kısmında kalan pençesi kışın aşırı soğuklarda bile zarar görmez. Böylece kuşkonmaz, kışın ağır geçtiği bölgelerde dahi yetiştirilebilir.

Bitkide sürgünlerin gelişebilmesi için gereken minimum sıcaklık 10˚C’dir. Optimum (en uygun) gelişme sıcaklığı ise 18˚C seviyelerindedir. Hasat dönemine gelindiğinde ise sıcaklıklar 15 – 18˚C seviyelerinde seyretmelidir. Hasat sonrası dönemde sıcaklıkların 35 – 40˚C değerlerine ulaşması dahi bitkinin büyüme ve gelişmesinde herhangi bir olumsuzluğa yol açmaz. Ayrıca kuşkonmaz bitkisi, fizyolojik yapısı gereği belirli bir dönem soğuklamaya da ihtiyaç duyar.

Peki Soğuklama İhtiyacı Nedir ? Bazı bitki türleri,  tomurcuklanabilmek ve verim  verebilmek için belirli bir zaman aralığında,  belirli  sıcaklık değerlerinin altında geçirmeleri gereken bir süreye ihtiyaç duyarlar. Bu duruma “soğuklama ihtiyacı” adı verilir.

Yetiştiricilikte bitki sağlığı açısından öenm arz eden  başka bir iklim hususu da bitkinin hasat zamanında uzun süreli ve şiddetli yağışların yaşanmaması gerektiğidir. Şayet bitki bu tip bir durumla karşılaşırsa sürgün gelişmesi yavaşlar ve sürgünlerin kalitesi düşer.

Toprak İstekleri

Kuşkonmaz bitkisi, iklim isteklerinde olduğu gibi toprak istekleri açısından da geniş bir yelpazeye sahiptir. Farklı toprak tiplerine rahatlıkla uyum sağlar. Kumlu topraklardan ağır killi topraklara kadar birçok farklı yapıdaki toprakta üretimi yapılabilir. Ancak toprak yüzeyi ve alt toprak yapısı, bitkinin büyümesini, gelişmesini, sürgün verimini ve niteliğini belirleyeceğinden, bitkinin yetiştirileceği toprağın dikkatle incelenmesi gerekmektedir. Toprağın taşsız ve nispeten kumlu olması önerilmektedir.

Kaliteli ve yüksek verimli bir yetiştiricilik için ise üretim alanındaki toprak; geçirgen yapıda, 2 metre derinlikli ve taban suyu seviyesi 2 metreden daha fazla olmadır. Arazideki hafif bünyeli, kumlu, kumlu-tınlı, tınlı-kumlu ve hafif kireçli topraklar kuşkonmaz bitkisi için uygundur. Bitki, asitli topraklara karşı toleranslı değildir. Bu nedenle toprak pH’ının 6,5 seviyesinin altında olması istenmemektedir.

Toprak Hazırlığı

Yetiştiricilik yapılacak arazideki taşlar toplanarak ya da öğütülerek yok edilmelidir. Toprak, derin sürülerek işlenmeli ve toprak analizi sonuçlarına bağlı olarak gerekli görüldüğü durumlarda organik madde seviyesi yükseltilmelidir. Toprakta su tutan alanlar var ise drenaj yapılmalıdır.

Kuşkonmaz Fidesi Dikimi

Kuşkonmaz fideleri, yetiştiricilik yapılacak bahçe ya da tarladaki dikim hendeği olarak adlandırılan, sıra arası 2 – 3 metre, derinliği 15 santimetre ve eni 40 santimetre olarak belirlenmiş olan boydan boya bir hat halinde açılmış çukurlara dikilir.

Dikim düzeni, sıra üzerinde 20 – 30 cm aralık olacak biçimde tek/çift sıra olarak ayarlanır. Bir dekara ortalama olarak 2.800 adet fide dikilmektedir. Ancak dikim sıklığı ve şekli, yetiştiricilik yapılması planlanan arazi koşullarına, mevcut ekipmanlara ve tercih edilecek kuşkonmaz çeşidine göre değişkenlik gösterebilir.

Dikim hendeklerinin konumları bölgedeki hakim rüzgarların yönü baz alınarak belirlenmelidir. Hendekler hakim rüzgarlar yönünde kazılırsa bitki hem yeterince havalanır hem de aşırı nemden kurtulur. Açılan hendeklere fide dikimleri ilkbahar döneminde, toprak tava geldiğinde ve havalar ısınmaya başladığında gerçekleştirilir. Ancak dikim için geç kalınan hallerde fideler tüm yaz boyu ve sonbaharda dahi dikilebilir.

Sulama

Kuşkonmaz fide döneminde iken, sık sık ve az su verilerek bitkilerin su ihtiyaçları giderilmelidir. Ancak sulamada aşırıya kaçılmamalıdır. Çünkü aşırı sulama, fungal hastalıklar başta olmak üzere bir çok hastalığın gelişimine zemin hazırlamaktadır. Fidelerin hendeklere dikilmesinin ardından, yazları kurak geçen alanlarda kuşkonmaz, damlama sulama yöntemiyle sulanır. Yine bu dönemde de bitkiyi sık sık ancak az sulamak daha faydalıdır.

Kuşkonmaz Yetiştiriciliğinde Gübreleme

Birçok bitki yetiştiriciliğinde olduğu gibi kuşkonmaz yetiştirildiğinde de sağlıklı ve kaliteli ürünler elde edebilmek için yetiştiricilik yapılacak arazideki toprağın organik madde içeriği iyi analiz edilmelidir. Yapılacak toprak analizleri sonrasında arazi organik madde içeriği yönünden yetersiz bulunursa gerekli besin minerallerinin üretim programına bağlı olarak uygulanması gerekmektedir.

Kuşkonmaz Hastalık Ve Zararlıları İle Mücadele

Kuşkonmaz yetiştiriciliğinde ekonomik zarara neden olan çok fazla hastalık yoktur. Bilinen en yaygın hastalığı, yeşil aksamda hastalık oluşturan ” Kuşkonmaz Pası ” hastalığıdır. Hastalık etmeni fungusun bilimsel ismi  Puccinia asparagi ‘dir. Genç bahçelerde sıkça görülür.  Önce yapraklarda kurşuni lekeler görülür. Gövde yaprakların erken kurumasına sebep olur. Yağışlı ve sıcak havalarda büyük zarara enden olabilir. En iyi mücadele yöntemi,  sporlar oluşmadan hastalıklı bitki kısımlarını kesip yakmaktır. Kimyasal mücadelesi de vardır.

Kuşkonmazın ana zararlısı ise ” Kuşkonmaz Sineği “dir. Bu sinek yumurtalarını tek tek taze sürgünlerin kabuk altına yerleştirir. Yumurtadan çıkan larvalar sürgünlerde galeriler açarak beslenirler. Zararlı yılda 2 – 3 döl verir. Bulaşık sürgünler yakılmalı ve gerekirse kimyasal mücadele yapılmalıdır.

DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş,  Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,

• Tavsiye edilen zamanda 
• Tavsiye edilen şekilde 
• Tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.

Kuşkonmaz Hasadı

Kuşkonmaz bitkisi ilkbaharda hasat edilmektedir. Ancak dikim şekline göre değişmekle birlikte ilk yıl ya da ilk 2 yıl ürün elde edilememektedir. Ürün alma dönemlerinin başlamasıyla bitkiden düzgün, kartlaşmamış ve kaliteli ürün alınabilmesi için kuşkonmaz bitkisi sıralarının üzerine düşük yükseklikte bir set çekilmektedir.

Ortalama olarak 8 – 12 hafta arasında devam eden sürgünlerin kesilmesi işleminin ardından hasat çalışmaları durdurulur. Bitkiye, besin maddesi ihtiyacını karşılaması ve pençelerinde depolaması için izin verilir.

Hasat dönemine gelen bir kuşkonmazdan ilk hasatta 2 – 3 sürgün, ilerleyen dönemlerde 7 – 8 sürgün, şayet bitki güçlü ise 9 – 12 sürgün alınır. Ürün, yani sürgünler hasat edilir edilmez nemli bir ortama alınmalıdır.

Kuşkonmazın Faydaları

• Zengin folik asit içeriği nedeniyle hamile ve emziren kadınların tüketmesi için ideal bir sebzedir. 150 gram kuşkonmaz, günlük folik asit ihtiyacının % 91.5 ‘ini karşılamaktadır.
• Kemik ve diş sağlığının korunmasına yardımcı olur.
• Afrodizyak etkisi bilinmektedir.
• Kalp ve damar hastalıklarının oluşmasını önler.
• Karaciğer fonksiyonlarının düzenlenmesini sağlar.
• İdrar söktürücüdür.
• Zararlı toksinlerin atılmasını sağlar.
• Cilt bakımına yardımcı olur.
• Kan şekerini düzenler.
• Sivilce ve egzama tedavisinde kullanılır.

Kuşkonmaz ( Pişirilmiş)  Besin Değerleri (100 g İçin)