Haşhaş Yetiştiriciliği ve Haşhaşın Faydaları

Haşhaş Yetiştiriciliği ve Haşhaşın Faydaları

Haşhaş, Gelincikgiller ( Papaveraceae ) familyasından, çok eski zamanlardan beri yetiştiriciliği yapılan, değerli bir endüstri bitkisidir. Tıbbi ve aromatik bitki olarak da ekilişi yapılmaktadır. Ekilişi ve  satın alımı, devlet kontrolü altında ve izne tabidir. Türkiye’de haşhaş yetiştiriciliği, işçilik ve güvenlik sebeplerinden dolayı daha çok köy ve kasaba gibi bölgelerde aile işletmeleri halinde, genellikle 8 – 10 dönüm arasındaki arazilerde yapılmaktadır. Ufak arazilerde yapılan bu yetiştiricilikte, düzenli bakım gübreleme işlemleri oranında haşhaş bitkisinin de verim ve kalitesi yükselmektedir. Yıllık haşhaş üretimimiz 12.000 ton civarındadır.

Bilimsel İsmi : Papaver somniferum

İlaç sektörünün yasal alkoloid ihtiyacını karşılamak üzere 1981 yılında kurulan Afyon Alkoloidleri Fabrikası, yıllık 25.000 ton çizilmemiş haşhaş işleme kapasitesindedir.  Kendi alanında Dünya’nın en büyük fabrikasıdır. Türkiye’de üretilen haşhaş kapsüllerinin morfin oranı % 0.4 civarındadır.

 

 

Papaver somniferum

 

 

İklim İstekleri

Haşhaş tohumlarının çimlenmesi için hava sıcaklığının ortalama 4 °C olmalıdır. Toprak nemi ve sıcaklığı yeterli olmadığı durumda tohumlar çimlenmeden kalacaklardır. Sonbahar aylarında hava sıcaklığının 4 °C üzerinde olmasıyla iyi bir gelişim gösteren haşhaş bitkisi kış soğuklarından da etkilenmektedir. Kış soğuklarına en dayanıklı dönemi 6 – 8 yapraklı dönemidir. Kış soğuklarında toprağın donması büyük oranda zarar verirken kar örtüsü altında kalan bitkiler çok düşük sıcaklıklarda zarar görmeyebilir. Sıcaklığı ve güneşi seven bu bitkinin ışıklanma süresi arttıkça kapsüllerinde bulunan morfin oranı da artmaktadır. Yıllık toplam sıcaklık isteği 2500 – 2700 °C olup çiçeklenme dönemindeki düşük sıcaklıklar verim ve kalite düşüşüne sebep olmaktadır.

Yetiştiricilik yapılacak bölgelerde yıllık yağış miktarının 600 – 700 mm olması gerekmektedir.  Bu yağışın yarısının çiçeklenme dönemine kadar olması gerekmektedir. Çiçeklenme döneminde ki yağışlar döllenmeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Aynı zamanda yüksek nem oranı hastalık bulaşma oranını yükseltmektedir. Haşhaş bitkisinin yan köklerinin zayıf olması nedeniyle kök boğazı doldurması yapılması ve kuvvetli rüzgarlarda yıkılmaması için rüzgar yönüne doğru dikilmesi gerekmektedir.

 

 

Haşhaş Kapsülü
Haşhaş Kapsülü

 

Haşhaş Bitkisinin Toprak İstekleri

Kumlu – tınlı toprakları tercih etmesine rağmen toprak isteği konusunda seçici bir bitki değildir. Kumlu-tınlı toprak tercihi toprak nemini killi topraklardakinden daha az tutması ve bu sayede hastalık bulaşmasını düşürmek için önemlidir. Aynı zamanda kumlu toprak yapısında haşhaş yetiştiriciliği önerilmemektedir.  Bunun başlıca sebeplerinde su tutma kapasitesinin oldukça düşük olduğu kumlu toprak yapısında su yetersizliği çekecek olan bitki iyi bir gelişim gösteremeyecektir. Bir başka sebep ise bitkinin yan köklerinin zayıf olması nedeniyle bu toprak yapısına tutunamaması ve rüzgâr etkisi ile yatması durumudur.

 

Münavebe

Haşhaş toprağı yormayan bir bitkidir. Hatta yarı nadas olarak bile değerlendirilebilir. Çapa yapılan bir bitki olması nedeniyle kendisinden sonra dikilecek olan bitkiye yabancı ottan ari temiz bir tarla bırakmaktadır. Haşhaştan önce yapılan yetiştiricilik haşhaşta verim kaybına sebep olan hastalıkların artmasını da engellemektedir. Genellikle sulama imkanı bulunmayan bölgelerde haşhaş ekildikten sonra tahıl bitkilerinden birisi ekilmektedir.

 

Haşhaş kapsülü

 

Haşhaş Yetiştiriciliği

Toprak Hazırlığı

Bitkinin tohumları oldukça küçüktür, 1000 haşhaş tohumu yaklaşık 0,5 gr ağırlığındadır. Bu kadar ufak tohumları olan bir bitki için toprak hazırlığı oldukça önemlidir. Öncelikle tohumun çimlenmesi için toprak nemi ve sıcaklığı göz önünde bulundurulmalıdır. Kazık kök yapısına sahip olan haşhaş derin sürüm yapılmış arazileri sevmektedir. Sonbaharda ekimden önce yanmış hayvan gübresi verilerek derin sürüm yapılmalıdır. Ekim ayının başlarında fosforlu gübrenin tamamı ve azotlu gübrenin yarısı verilmelidir. Toprak un ufak edilerek hafif kesekli bir yapı almalıdır. Bu toprak yapısı çıkışların ve bitkinin soğuğa karşı olan dirençlerini arttırır. Ekimden önce toprak nemi yeteri değil ise sulama yapılarak toprak tava getirilmelidir. Yazlık ekim yapılan bölgelerde ise ilkbaharda gübrelere verilerek tarla derince sürülmelidir.

 

 

Haşhaş

 

Tohumluk

Haşhaş tohumu 3 yıl boyunca çimlenme yeteneğini kaybetmeden durabilmektedir. Fakat çimlenme oranının düşmesi sebebiyle ekilecek olan tohumun taze olması gerekmektedir. Tohumlar karışık değil tek renk olup doğal kokusunda olması gerekir. Haşhaş bitkisinin verimini etkileyen hastalıklar vardır. Bu hastalıkların bulunduğu tarladan tohum alınmaması gerekmektedir. Hastalıklardan ari ve sertifikalı tohum kullanılmalıdır.

 

Haşhaş Ekimi

Bilindiği üzere haşhaş tohum olarak ekilen bitkilerdendir. Genellikle elle serpme usulü ile ekilir fakat yakın zamanlarda mibzerle ekimlerde çoğalmıştır. Özellikle mibzerle ekim yapılan tarlalar sıralı olması sebebiyle çapalama ve ilaçlama gibi bakım işlerinde de oldukça kolaylık sağlamaktadır. Elle yapılan ekimlerde tohum yarı yarıya ince kum ile karıştırılarak atılmaktadır. Dekar 1 – 2 kg tohum gitmekte olup mibzerle yapılacak ekimlerdeki tohum tasarrufu önemli bir boyuttadır.

Elle ekimde serpme yapıldıktan sonra tohumların üzeri kapatılmalıdır. Bu işlem makineyle yapılan dikimde yapılmamaktadır. Haşhaş tohumu ekilirken özellikler sıraya ekim yapılırken rüzgar yönü tayin edilerek dikilmelidir. Aksine kuvvetli rüzgarlarda bitkilerde yatmalar oluşabilmektedir. Daha çok kışlık ekilmesine rağmen kışların çok sert geçtiği bölgelerde yazlık olarak da ekim yapılabilmektedir.

 

Haşhaş

 

Sulama

Tohumların çimlenmesi için toprak neminin yeterli olması gerekmektedir. Toprak nemi çimlenmeye yeterli olmaması durumunda geç çıkış yapan bitkiler kış soğuklarından etkileneceklerdir. Ekimden önce toprağın tava getirilmesi ve ekimden sonra yapılacak olan sulama çıkışlar için oldukça önem arz etmektedir. Haşhaş bitkisi üzerinde yapılan çalışmalarda elde edilen sonuçlara göre kışlık haşhaş bitkisi 750 mm, yazlık ise 450 mm su tüketmektedir. Bu sonuçlara göre kışlık üretim yapılan bölgelerde kışın bir sulama yapılması yeterli olmaktadır.

Ancak yazlık üretim yapılan bölgelerde tomurcuk ve çiçeklenme zamanlarında birer kez olmak üzere toplamda iki kez sulama yapılmalıdır. Sulama haşhaş bitkisinde büyük verim artışı sağlamakta olup tohum ve kabuk verimini de etkilemektedir.

Gübreleme

Gübrelemeye karar vermeden önce mutlaka toprak analizi yapılmalı ve analiz sonuçlarına göre bir gübreleme programı oluşturulmalıdır. Genel anlamda gübreleme, tüm bitkilerde olduğu gibi haşhaş bitkisi içinde oldukça önemlidir. Çiftlik gübresi topraktan eksilen besin maddelerini karşılamaktan daha çok toprak yapısını düzenleyici ve su tutma kapasitesini arttırıcı bir etkiye sahiptir. Bu bilgi bize dekara 2 – 3 ton çiftlik gübresi verilmesi sonucunda verim ve kalitede artış olacağına ışık tutmaktadır. Çiftlik gübresi birçok zararlının çoğalmasına ekti edebilir bunu engellemek için gübre dağıtıldıktan sonra derim sürüm yapılmalıdır. Kimyasal gübreler besin maddelerini karşılamakta çiftlik gübresinden daha iyidir. Dekara 3 kg saf fosfor ve 8 – 10 kg saf azot verilmelidir. Azotlu gübre ikiye bölünerek ekim öncesi ve çapa öncesi olarak verilmelidir. Haşhaş bitkisi için potasyumlu gübreleme yapmaya gerek yoktur.

 

TMO-Afyon-Alkoloidleri-Fabrikasi
TMO Afyon Alkoloidleri Fabrikası

Çapalama

Kış aylarında çıkış yapan bitkiler 8 – 10 yapraklı dönemde seyreltme yapmak için ilk çapası yapılmalıdır. Makine ile ekilmiş arazilerde sıra üzeri 20 cm, sıra arası 50 cm olacak şekilde bitki bırakılmalıdır. Elle ekim yapılmış arazilerde ise bu oran 30 cm dır. Çapa yaparken ki maliyetleri azaltmak amaçlı ekimlerin makine ile yapılması önerilmektedir. Bu durum yüksek işçi maliyetlerini büyük oranda düşürmektedir. Serpe ekim yapılan başı bölgelerde bu işçi maliyeti düşürmek amacıyla çok sık tarlalarda çapraz yönde tırmık geçirme işlemi uygularlar.

Seyreltme çapası yapıldıktan 10-20 gün sonra ikinci çapa ve boğaz doldurma işlemi yapılmalıdır. Haşhaş bitkisin uzun ve geniş yapısından ve köklerinin gelişmiş olmamasından dolayı bitkilerde yatmalar görülmektedir. Bu durumu engellemek amacıyla kök boğazı doldurma işlemine önem verilmelidir. Bitkinin hızlı gelişmesi ve toprağı gölgelemesi sonucunda yabancı ot çıkışı olmamakta ve üçüncü çapaya gerek olmamaktadır.

 

 

Haşhaş Hasadı

 

 

Haşhaş Hastalık ve Zararlıları İle Mücadele

Haşhaş Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Hastalıklar

  • Haşhaş Kökboğazı Yanıklığı
  • Haşhaş Mildiyösü

Haşhaş Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Zararlılar

  • Haşhaş Kökkurdu
  • Yaprakbitleri
  • Danaburnu
  • Bozkurt
  • Tütün Tripsi

DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş,  Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,

  • Tavsiye edilen zamanda 
  • Tavsiye edilen şekilde 
  • Tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.

Haşhaş Kökboğazı Yanıklığı
Haşhaş Kökboğazı Yanıklığı

Haşhaş Hasadı

Haşhaşın hasat zamanı geldiğinde kapsüller kuruyarak kapsül içindeki zarlarda bulunan tohumlar, kapsülün içine düşer. Olgunlaşmış olan kapsüller sallandığında ses vermektedir. Kapsüllerin açık ve kapalı olması çeşitten çeşide fark etmesine rağmen hasadı geciken ve güneşte kalan kapsüller kendini açmaktadır. Açılan kapsüllerden tohumlar dökülmekte buda verim kaybına sebep olmaktadır. Bu durumun yaşanmaması için hasat zamanı iyi belirlenmeli ve geciktirilmemelidir. Hasat yapılırken kapsüller saptan kesilerek toplanır ve toplanan kapsüller kırma makinesine gönderilerek tohumlar alınır.

 

Haşhaşın Faydaları

  • İçeriğindeki Linoleik asit sayesinde kalp ve damar hastalıklarını önler.
  • Lif kaynağıdır, sindirimi düzenler, kabızlığı önler.
  • Zararlı kolesterolü düşürür.
  • Haşhaş tohumu çayı, stresi azaltır.
  • Ağız ülserlerinin tedavisinde kullanılır.
  • Beynin işlevlerini güçlendirir. Bilişsel bozukluk riskini düşürür.
  • Kemik sağlığını korur, kolajen üretimini teşvik eder.
  • Göz sağlığına faydalıdır.
  • Kansızlığı önler.
  • Küspesi hayvan yemi olarak kullanılır.

 

haşhaşın-faydaları

 

Haşhaş Tohumunun Besin Değerleri (100 g İçin)

İçerik

Miktarı

Günlük Değer %

Kalori

553 kcal % 27.6
Karbonhidrat

8.7 g

% 2.9

Lif

4.0 g

% 16.0

Protein

31.6 g

% 63.1

Yağ

48.8 g

% 75.0

Kolesterol

0.0 mg % 0.0

Vitamin A

11 IU

% 0.2

Vitamin C

0.5 mg

% 0.8

Potasyum

1200 mg

% 34.3

Kalsiyum

70 mg

% 7.0

Demir

8.0 mg

% 44.2

 

 

Sosyal Medyada Paylaşın:

BİRDE BUNLARA BAKIN

2 yorum

  1. Merhaba bu yazıyı kaynak belirterek bir yerde kullanmak istiyorum ama yazının yazıldığı tarihi göremiyorum. Lütfen yardımcı olur musunuz?

    • Merhaba, 21 Temmuz 2019. Yazıların en üstündeki fotoğrafın hemen altında yayınlanma tarihini görebilirsiniz.

Düşüncelerinizi bizimle paylaşırmısınız ?

Maltepe Escort alanya Escort atasehir Escort istanbul escort manavgat Escort