Roka, turpgiller familyasında yer alan bir bitki türüdür. Görünüş itibariyle sapı tüylü, 40 cm boylarında, çiçekleri sapın ucunda yer alan bir bitkidir. Kokusu ile kolaylıkla tanınabilir. Gövde üzerinde bulunan yapraklar almaşık bir dizilişe sahiptir.

Bilimsel Adı : Eruca vesicaria

Halk arasında bilinen en büyük faydaları, idrar söktürücü olması, karında biriken suyu boşaltması, kanın temizlenmesini sağlaması, sıtma nedeniyle görülen ateşi düşürmesi, iltihap giderici olması, karaciğer ve dalak hastalıklarına iyi gelmesi, iştah açıcı olması ve hazmı kolaylaştıran bir bitki olması yönündedir.

Roka yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı yerler Akdeniz ve Güney Avrupa ülkeleridir. Anavatanı kesin olarak bilinmemekle beraber, Akdeniz ülkelerinin rokanın ana vatanı olduğu düşünülmektedir. Bilhassa İtalya ve İspanya’da üreticiliği epey fazladır. Roka yetiştiriciliği bütün yıl boyunca devam edebilmekte olup, hasat edilen taze yapraklar salata ve garnitür sebzesi olarak beğenilerek kullanılmaktadır. Roka, Hindistan ve Çin gibi Uzak Doğu ülkelerinde ise yağ bitkisi olarak kullanılmaktadır. Roka tohumlarından elde edilen yapılar besin maddesi ve ilaç sanayisi gibi farklı alanlarda kullanılabilir.

İklim İstekleri

Roka, değişken iklim koşullarına karşı çok hassas bir bitkidir. Roka tohumlarının çimlenebilmesi ve bitki gelişiminin sağlıklı devam edebilmesi için sıcaklığın 10°C’nin üzerinde olması gerekmektedir. Aksi taktide sebze olarak kullanılacak yaprakların aromatik madde miktarı artış gösterir ve kalite düşer. Yaz döneminde karşılaşılabilecek yüksek sıcaklık seviyeleri de bitkilerin sağlığını olumsuz yönde etkiler. Bitki gelişimi için gerekli koşullar sağlanabilirse yaz aylarında tohum ekimi ile hasat dönemi arasında geçen zaman kısalır. Lakin düşük sıcaklık seviyelerinde yaşandığı gibi yapraklarda aromatik madde oranı artar ve kalitede düşüş gözlenir.

İlkbahar ve sonbahar mevsimlerinde hava sıcaklıklarının çok yüksek ya da çok düşük olmadığı şartlarda, toprakta ve havada yeterli nemin bulunduğu zamanlarda bitki gelişimi ve ürün kalitesi çok iyi olur.

Rokanın genel olarak yaprakları tüketildiği için ortamın nemli olması yaprak kalitesinin yüksek olmasına olanak tanır. Aksi taktirde yeterli nemi bulamayan yapraklarda küçülme, aromatik maddelerin artması, yapraklarda lifleşme ve selülozlaşma ile karşılaşılabilir. Ayrıca aromatik madde miktarının yükselmesi yapraklarda acılaşmaya neden olmaktadır.

Roka Bitkisinin Toprak İstekleri

Roka, toprak istekleri açısından seçici bir bitkidir. Yaprakları tüketildiği için ağır bünyeli ve killi topraklarda roka yetiştiriciliği önerilmemektedir. Organik madde bakımından yoğun, zengin ve kumlu-tınlı topraklar üreticilik için en uygun toprak tipleridir. Toprak asitliği bakımından nötr yapıdaki topraklar önerilmektedir.

Roka Bitkisinin Yetiştirilme Şekli

Roka, yetiştiriciliği direkt olarak tohum ekimi ile yapılan bir bitkidir. Türkiye’de batı ve güney bölgelerdeki arazilerimizde yıl içerisinde tüm dönemlerde açık tarla şartlarında tohum ekimi yapılarak roka üreticiliği yapılabilmektedir. Ancak soğuk alanlarda kış döneminde örtü altında, sıcak alanlarda ise yaz döneminde ağaç altlarında gölgede yetiştirilmelidir.

Toprak Hazırlığı, Ekim ve Bakım İşleri

Roka yetiştiriciliği kış dönemlerinde yapılacaksa ya da yağmurlama sulama yapılacak ise tohumlar tahtalara ya da düz tarlaya ekilir. Yetiştiricilik yaz dönemlerinde yapılacak ise tohumlar tavalara ekilmelidir. Tahta ve tavaların büyüklükleri ise yapılacak kültürel uygulamalar esas alınarak belirlenmektedir.

Hazırlanan tohum ekim alanlarının yabancı otlardan, hastalık ve zararlılardan ari olması sağlıklı bir yetiştiricilik için büyük önem arz etmektedir. Ayrıca yetiştiricilik yapılacak arazide toprak analizi yapılarak gerekli görüldüğü taktide uygun besin elementleri toprağa uygulanmalıdır. Roka tohumları sıra arası 15-20 cm, sıra üzeri 4-5 cm aralıkta olacak şekilde 0,5 cm derinliğe ekilirler ve dekara ortalama olarak 1-1,5 kg tohum atılmaktadır.

Olgunluğa Erişmesi, Roka Hasadı ve Depolanması

İklim şartlarına göre değişkenlik göstermekle birlikte ekilen tohumlar 3-8 gün içerisinde çimlenerek toprak üzerine çıkarlar. Bitkilerin sağlıklı gelişebilmeleri için gerekli sıcaklık ve nem ortamda mevcut ise bitkiler tohum ekiminden 30-40 gün sonra hasat dönemine gelirler. Düşük sıcaklık seviyeleri ve elverişsiz iklim şartları hasat süresini geciktirmekte ve bu gibi durumlarda hasat zamanı 70-80 güne kadar uzayabilmektedir.

Her hasatta dekardan ortalama olarak 22-35 demet elde edilebilir. Ancak birden fazla yapılan hasatta birim alandan elde edilen ürün miktarı azalmakta ve kalite düşmektedir. Hasat olgunluğuna erişen rokanın yaprakları toprak seviyesinin 1-2 cm üzerinden keskin bir bıçakla kesilir. Hasat zamanındaki ürün miktarına göre 50-100 g ağırlığında demetler hazırlanarak bağlanırlar.

Hasat edilen ve demetlere ayrılan roka yaprakları kasalara aktarılır ve üzerleri ıslak çuvallar ile kapatılır. Böylelikle hasat edilen rokalar satışa dek serin ve gölge alanlarda muhafaza edilerek kaliteleri korunur. Ancak  bitkide, sebze olarak tüketilen bölümler taze yapraklar olduğu için uzun süre depoda tutulamazlar. Buzdolabı ya da naylon poşetler içerisinde maksimum bir hafta kadar sağlıklı kalabilirler. Devam eden günlerde rokaların yaprakları sararak ve yeme kalitesinde düşüşler gözlenir. Ayrıca depo koşullarında uzun süre bekletilen roka yapraklarında istenmeyen biyokimyasal bozulmalar ve koku meydana gelmektedir.