Pırasa yetiştiriciliği ülkemizin hemen hemen her bölgesinde yapılmaktadır. Karasal iklime sahip bölgelerimizde yoğun olarak tüketilen ve beslenmede önemli bir yeri olan pırasa, kışlık bir sebzedir. Pırasa fiyat ve üretim miktarı bakımından en stabil sebzedir. Ülkemizde yıllık ortalama 312.000 ton pırasa üretimi yapılmaktadır. Kurutularak veya dondurularak ihraç edilmesi mümkün bir sebze olduğu için üretiminin ilerleyen yıllarda daha da artması beklenmektedir.

Pırasa, iklim şartlarının uygun olması nedeniyle Ege ve Akdeniz bölgelerimizde kış boyunca tarlada soğuktan etkilenmeden uzun süre kalabilir ve istenilen zamanda hasadı yapılarak piyasaya sürülebilir.

Pırasa yazlık ve kışlık olmak üzere iki formda bulunabilirler. Yazlık pırasalar kışlık pırasalara nazaran daha yumuşak dokulu, açık yeşil renkli, kısa ömürlü ve soğuğa karşı dayanıklıdırlar. Yazlık pırasaların yaprak ayası daha kısa ve dik yapıdadır. Bitkinin aksı kışlık pırasaya göre daha uzundur. Yazlık pırasa çeşitlerinde aks uzunluğu iklim şartlarına ve yetiştirme koşullarına bağlı olarak 80 cm’ye kadar çıkabilmektedir. Yazlık çeşitler 8-10 derece sıcaklıkta ölürler.

Kışlık pırasalar daha uzun ömürlüdür. Koyu yeşil renkte yapraklara sahip olan kışlık pırasaların aksları yazlık pırasalara göre daha kısa ve kalındır. Soğuğa dayanıklılıkları yüksektir.

Morfolojik Özellikleri

Kök

Oldukça yoğun köklere sahip olan pırasa bitkisi hasat edilmesinin ardından toprakta çok fazla organik yapı bırakırlar. Bu özelliği nedeniyle iyi bir münavebe bitkisi olarak kullanılabilir. Bitkinin köklerinin %60-70’lik kısmı toprağın 20 cm derinliğinde yer alır. Kökün geriye kalan kısmı ise toprak yapısına ve sulamaya bağlı olarak değişmekle birlikte 50 cm derinliğe kadar ilerleyebilir. Bitkinin kökleri toprağa çok iyi tutunduğu için kökleri kesmeden hasat yapabilmek ancak hafif bünyeli topraklarda mümkün olabilmektedir.

Gövde

Kökler ile aks arasında bulunan gövde üzerinde yapraklar oluşmaktadır. Gövde basık bir düğme şeklindedir.

Yaprak

Bitkinin yaprakları gövde üzerinde dışarıdan içeriye doğru gelişirler. En dıştaki yaprak en yaşlı yapraktır. Boyuna çizgili ve simetrik bir yapıya sahip olan yaprakların ayalarının aks ile yapmış olduğu açı bitki çeşidine göre değişiklik göstermektedir. Kısa akslı kışlık pırasa çeşitlerinde bu açı daha geniştir. Kışlık çeşitlerde yazlık çeşitlere göre daha fazla yaprak ayası bulunmaktadır. Yaprak üzeri mum tabakası ile kaplı haldedir. Mum tabakası ne kadar kalın olursa yaprak o kadar koyu renkli olur. Kışlık pırasa çeşitlerinde bu mum tabakası daha kalındır.

Çiçek

Pırasa bitkisinde çiçek, aksın ortasından bitkinin 2. Yılının ilkbaharında oluşan, 2 metre kadar uzayabilen bir çiçek demetinin uç kısmında yıldız şeklinde yer alır. Bir zar içerisinde gelişen çiçekler daha sonra bu zarı yırtarak uzayarak gelişimlerine devam ederler. Çiçek sapı uzunluğu yaklaşık 3-4 cm’dir. Çiçek demetleri boyuna çizgili ve içi dolu bir yapıda olup kolay kolay kırılmazlar.

Çiçek demetinin içinde bulunduğu zarın yırtılması sonucu çiçekler açığa çıkarak gelişmeye devam ederler. Çiçeklerde olgunlaşma en uçta bulunan çiçekten başlar. Bütün çiçeklerin açılması yaklaşık 1 hafta sürer. Taç yapraklar beyaz ve açık menekşe rengindedir. Pırasa bitkisinde meyveler 3 bölümden oluşmakta ve her bölüm 1-2 tohum içermektedir. Bitki yabancı döllenme gösterebilmektedir.

Tohum Ve Çimlenme Özellikleri

Pırasa bitkisinin tohumları siyah renkli olup dilimli bir yapıya sahiptir. Küçük ve yuvarlak yapıdaki tohumların 310-380 adeti 1 grama tekabül eder. Tohumlar optimum koşullarda 12-15 gün içinde çimlenirler. Tohumların çimlenmesi için optimum sıcaklık 10-35 derecedir. Tohumlar uygun koşullarda 2-3 yıl depolanabilirler.

Yetiştirilme İstekleri

İklim İsteği

Pırasa bitkisi serin iklim sebzesidir. Çok sıcak ve kurak iklimlerde iyi verim veremezler. En uygun gelişme sıcaklığı 15-20 derece olan pırasa bitkisi bir uzun gün bitkisidir. Bitki iklim şartları açısından oldukça toleranslıdır. Bu özelliği sayesinde ülkemizin her bölgesinde kolaylıkla yetiştirilebilmektedir.

Toprak İsteği

Pırasa toprak isteği bakımından kaprisli bir bitki değildir. En verimli üretim killi-tınlı topraklarda yapılır. Bitki organik maddece zengin toprakları sever. Verime en çok etki eden ve en çok ihtiyaç duyulan besin elementi azottur.

Bitki fosfor ve potasyum için daha az isteklidir. Azotlu gübreyi bir defada değil birkaç uygulamada toprağa vermek verimi arttıracaktır. Su tutma kapasitesi yüksek olan topraklarda üretim yapmak iyi verim getirir. Optimum ph aralığı 6.0-6.5 arasındadır.

Yetiştirilme Şekli

Doğrudan Tohum Ekimi:

Pırasa yetiştiriciliği her ne kadar tohum ekimi ile yapılabilse de çoğunlukla fide ile üretim tercih edilmektedir. Tohum ekimi ile üretim yapılacak alana, iklim şartlarına bağlı olarak değişmekle birlikte Temmuz ayında 25 cm derinliğinde derim sürüm yapılır. Sürümün ardından dönüme verilecek olan azot gübresinin yarısı, fosforlu gübrenin tamamı ve potasyumlu gübre toprağa verilerek diskharrow ile toprağın 8-10 cm derinliğine kadar karıştırılır. Ekimden önce toprağın iyice inceltilmesi gerekmektedir. Pırasa yetiştiriciliğinde sıra arası mesafe 40-50 cm, sıra üzerinde ise 6×8 cm’de bir tohum ekilecek şekilde ekim yapılmalıdır. Aksi halde yabancı ot mücadelesi ve yapılacak bakım işlerinin işçiliği artacaktır. Tohumlar toprağın 2-2.5 cm derinliğine ekilmelidir. Daha derin veya yüzlek ekimlerde tohum çimlenmesi olumsuz olarak etkilenmektedir. Tohumların ekimi mibzer yardımıyla yapılır. Ekim sonrasında yabancı otlara karşı herbisit uygulaması yapılmalıdır.

Tohumların ekiminden yaklaşık 10-15 gün sonrasında tohumlar çimlenmeye başlar. Tohumlar toprak üzerinde görüldükten sonra sıra arası mesafe 12-15 cm olacak şekilde seyreltme yapılır. Bir dönüm alana yaklaşık 200-300 gr pırasa tohumu ekilmelidir.

Tohumların çimlenmesinin ardından tarla düzenli bir şekilde sulanmalıdır. Aksi takdirde susuzluğa karşı oldukça hassas olan bitki zarar görecektir. Bitki kalem kalınlığına ulaştığında gübreleme sulamayla birlikte sıra aralarına verilir. Mümkün olduğunca yağmurlama sulama sistemi kullanılmalıdır.

Hasat zamanını Pazar fiyatları da etkilemektedir. Tohumdan ekimle yapılan yetiştiriciliklerde tüm hasat tek seferde yapılabilir. Bu duruma hasat kapatma denir.

Fide İle Üretim:

Eğer pırasa yetiştiriciliği fide ile yapılacaksa doğru sayıda fidenin doğru dikim zamanında toprakla buluşturulması gerekmektedir. Optimum koşullarda tohumun tarlaya dikilecek fide boyutuna ulaşması iklim şartlarına göre değişmekle birlikte ortalama 50-70 gün sürmektedir. İstenilen hasat zamanı ve buna bağlı olarak dikim zamanı belirlenerek, bundan 50-70 gün önce tavalara tohum ekimi yapılmalıdır.

Pırasa fidesi yetiştirilmek istenen tarla ekimden 1-2 ay önce dönüme 4-5 ton olmak üzere yanmış ahır gübresi ile gübrelenir. Gübrenin toprağa karışması ve toprağın tava gelmesi için tarla 15-20 cm derinlikte sürülür. Ardından eni 120 cm olan tavalar hazırlanır. Tohum ekimi bu tavalara serpme olarak yapılmaktadır. Ekilen tohumların üzeri harçla kapatılır. Harç hazırlama imkanı yoksa tohumların üzeri çalı çırpı ile gölgelendirilebilir. Metre kareye ortalama 10-12 gram tohum atılmalıdır. 50.000 adet fide için 25 metrekare tava ve 300 gram tohum gerekir. Dikim 3×12 cm aralıklarla yapılıyorsa dönüm başına 28-30 bin fide gereklidir.

Bakım İşleri

Dikim yapıldıktan sonra fideler köklerini geliştirmeye başlar. 1 dönüm alanın çapalanması için 5-7, dikimi için ise 4-5 yevmiyecilik iş gücü gerekmektedir. Pırasa yetiştiriciliğindeki en önemli masraflar, dikim, çapa ve söküm sırasında verilen işçilik masraflarıdır.

Olgunluk, Hasat Ve Depolama

Pırasa yetiştiriciliğinde hasat bitkinin hemen hemen her gelişim döneminde yapılabilir. Hasat zamanı pazar talebine göre değişiklik gösterir. Normal bir verim alınabilmesi için hasat edilen bitki ağırlığı en az 120-150 gram olmalıdır. Ancak bu durum pazardaki fiyata göre değişiklik gösterebilmektedir. Pırasa hasadı elle veya söküm pulluğu ile yapılır. Her iki hasatta da hasat edilen pırasalar tarlada temizlenir, ayıklanır ve demetler haline getirilerek pazara sunulur.

Verim

Hasat edilen pırasalar soğuk hava depolarında 1 derecede 3 ay kadar muhafaza edilebilmektedir. Depolamada kayıp yaşanmaması için nemin %95 olması gerekmektedir. Kısa süreli depolamalar için ise kumda katlamak en iyi yoldur. Fakat kullanılan kumun temiz olduğundan emin olunmalıdır.

Pırasa Tohumu Üretimi

Tohumluk pırasa bitkisi yetiştiriciliğinde tarlada seçilen bitkiler hasat edilmezler. Bitkinin çiçeklenmesi ve tohum bağlaması beklenir. Oluşan çiçek demetlerinin sap uzunluğu 2 metreyi bulabilir. Bir çiçek demeti sapından yüzlerce çiçek meydana gelmektedir. Pırasa bitkilerinin her biri yalnızca bir çiçek demeti meydana getirmektedir. Bu demetler soğandaki çiçek demetlerine göre daha büyüktür. Meyveler çatlamaya başladığında pırasalar kurumaya bırakılır. Kuruyan meyveler harmanlanır ve tohumların dökülmesi sağlanır. Elde edilen tohumlar 3 yıl boyunca muhafaza edilebilmektedir. Bir dönüm alandan ortalama 40-50 kg pırasa tohumu elde edilebilmektedir.