Nane çok yıllık bir aromatik bitkidir. İçerdiği mentol, eterik yağlar ve tanen bakımından oldukça önemlidir. Tıbbi bitkiler sınıfına giren nane bitkisi ülkemizde yemeklerde taze veya kuru olarak sıklıkla kullanılmaktadır. Parfüm, sakız, içki ve ilaç sanayinde kullanımı oldukça fazladır. Kullanım alanlarının çok çeşitli ve fazla olması bitkyi önemli  kılar. Ülkemizde Ege, Marmara ve Akdeniz bölgelerinde ticari olarak üretimi yapılmaktadır. Türkiye’de yıllık ortalama 3.000 ton  yetiştirilmektedir.

Morfolojik Özellikleri

Kök

Nane bitkisi bolca saçak köke sahiptir. Ana kökü rizom yapısındadır. Kökler 80-100 cm derinliğe kadar inebilirler fakat köklerin büyük bir çoğunluğu toprağın ilk 20-30 cm’sinde yer alır.

Gövde

Çeşit ve bakım şartlarına göre değişmekle birlikte bitki boyu ortalama 30-80 cm kadardır. Gövde yeşil ve morumsu bir renge sahip olup yarı odunsu bir yapıya sahiptir. Gövde ilk dönemlerde otsu bir yapıya sahipken geliştikçe yarı odunsu bir yapı kazanır. Maksimum uzunluğa kavuşan bitki en uç noktasında çiçek geliştirir ve gelişimini durdurur.

Yaprak

Yaprak gövde üzerindeki boğumlarda karşılıklı olarak dizilmiştir. Yaprakların uç kısımları sivri olup kenarları tırtıklı bir yapıya sahiptir. Yapraklar yüksek oranda eterik yağ içerir. Bazı nane çeşitlerinde yaprağın üstü ve altı hafif tüylüdür. Yabani bitkilerin yaprakları ise bolca tüy taşımaktadır.

Çiçek

Bitkide çiçekler, gövdenin ve yan koltukların uç kısmında oluşur. Bitki uzun başak şeklinde çiçekleri taşıyan bir çiçek salkımına sahiptir. Bu salkımda yer alan her çiçek erselik yapıda olup uzun ince bir boru şeklindedir. Bitkinin taç yaprakları mor erguvan renktedir. Bitki 4 adet erkek organa sahiptir ve bu organlar oldukça uzun saplıdır. Çiçeğin tam ortasında dişi organ yer alır ve erkek organdan daha uzun bir dişicik borusu taşır. Dişicik tepesi iki parçalıdır. Bitkide yabancı döllenme oldukça yoğundur. Yumurtalıklar 4 karpellidir. Her meyveden 2-6 tohum oluşur. Bitkinin tozlanması ve döllenmesinde arılar önemli bir yere sahiptir.

Nane Bitkisinin Tohum Ve Çimlenme Özellikleri

Nane bitkisinin tohumları kahverengimsi bir renge sahiptir. Tohumlar yuvarlak yapılı ve çok küçüktür. Bin adet tohum danesinin ağırlığı 0.05-1.15 gram arasındadır. Tohumlar doğru ortam koşullarında 2-3 yıl muhafaza edilebilir. 20-30 derece sıcaklıkta 15 ila 20 gün içerisinde çimlenirler.

Nane Bitkisinin Yetiştirme İstekleri

İklim İsteği

İklim konusunda seçici bir bitki değildir. Fakat nemli ve rutubetli ortamlarda daha iyi gelişim gösterir. Sıcak ve kurak iklim koşullarında iyi gelişim göstermez. Aynı zamanda yapraklar küçük olur, yapraklarda tüylülük artar ve eterik yağ oranı artar. Optimum gelişme sıcaklığı 12 ila 15 derecedir. Düşük sıcaklıklara toleransı yüksek bir bitkidir. Bunun nedeni kökün odunsu yapıda olmasıdır.

Nane bitkisi serin yerlerde iyi gelişim gösterir. Fazla ışıktan hoşlanmaz. Fazla ışık bitkinin gelişimini durdurur. Günün uzun olması nanenin hemen çiçeklenmesine neden olur. Bu durum yaprak veriminin düşmesine neden olmaktadır.

Toprak İsteği

Nane bitkisi kumlu-killi ve killi topraklarda iyi gelişim gösterir. Taşlı, çakıllı topraklarda da nane yetiştiriciliği yapılabilir. Ama eğer üretim amacı ticari ise böyle bir toprak seçimi mantıksız olacaktır. Optimum toprak ph aralığı 5.0-7.5’tir.

Nane Bitkisinin Yetiştirilme Şekli

Toprak Hazırlığı, Ekim ve Dikim

Yetiştiriciliğin yapılacağı tarla ilkbaharda 15-20 cm derinliğinde sürülür. Dönüm başına 5 ila 6 ton kadar yanmış ahır gübresi verilir. Diskharrow ile toprak hazır hale getirilir.

Nane üretiminde üç yöntem kullanılır. Bunlar; çelik ile üretim, köklü sürgünleri ile üretim ve tohum ile üretimdir.

Çelik ile üretim:

Nane yetiştiriciliğinde en çok bu yöntem kullanılmaktadır. Nane çelikleri çok hızlı köklenir. Nane çelikleri güneşten zarar görmemesi için gölge yerde yetiştirilmelidir. Çelikle üretim yöntemi hem ilkbaharda hem de sonbaharda uygulanabilir. Dikimde gövde çelikleri kullanılmaktadır. Biçim yapıldıktan sonra gövdenin sertleşmiş kısımları 10-15 cm’lik kesitler halinde ayrılır. 2-3 göz toprak üzerinde kalacak şekilde toprağa dikilir. Dikim öncesinde çelikler köklendirilip ardından dikim yapılabilir.

Nane yetiştiriciliği çoğunlukla tava veya tahtalarda yapılmaktadır. Toprak gereken şekilde işlendikten sonra 120 cm genişlikte ve yeterli uzunlukta hazırlanan tavalara köklendirilmesi yapılmamış veya köklendirmesi yapılmış çelikler 20-25×5-10 cm mesafelerde dikilir. Dikilen çeliklere bolca can suyu verilir. Gerekli bakım işlemleri periyodik olarak yapılır.

Köklü Sürgünlerle Üretim:

Daha önceki yıllarda ekilmiş ve güçlü, verimli olduğu görülen bitkiler kökünden sökülür. Kökleri parçalanır ve saçak kök piçleri kullanılarak dikim yapılır. Ana köklerin üzerinden alınan bu saçaklı kök piçleri, çeliklerde olduğu gibi tava veya tahtalara benzer mesafelerde toprağa dikilir.

Tohum İle Üretim:

Büyük alanlarda nane yetiştiriciliği yapılacaksa, genellikle tohumla üretim yöntemi tercih edilir. Hazırlanan tava veya tahtalara serpme olarak veya mibzerle tohum ekimi yapılır. Metre kare başına ortalama 0.5 gram tohum kullanılır. Tohumlar çok küçük olduğu için kum veya külle karıştırılarak serpilebilir. Hafifçe sıkıştırılan tohumların üzeri fazla kapatılmadan dikkatli bir şekilde sulama yapılır.

Nane Yetiştiriciliğinde Bakım İşleri

Çelikle ve köklü sürgünlerle yapılan üretimlerde öncelikli bakım işlemleri sulama, gübreleme ve yabancı ot mücadelesidir. Sulamanın yağmurlama şeklinde yapılması en uygun olanıdır.  Yabancı ot mücadelesinde genellikle mekanik mücadele yöntemleri kullanılmaktadır. Nane yetiştiriciliğinde herbisit kullanılmaz. İkinci yıldan sonra toprak yüzeyini tamamen kaplayan nane yabancı ot oluşumuna müsaade etmez. Bu nedenle ikinci yıla kadar yapılan yabancı ot mücadelesi oldukça önemlidir.

Yeşil aksamı yenilen sebzelerde olduğu gibi nanede de azot oldukça önemlidir. Bol miktarda organik gübreleme yapılmalıdır. Nane bitkisi çok yıllık bir sebze olduğu için ilk yıl gübrelemeye önem verilmelidir. Ekim/dikim öncesi toprağa dönüm başına 5-6 ton yanmış ahır gübresi atılmalıdır. Toprak analizine göre değişmekle birlikte dönüm başına 10-15 kg azot gübresi, 8-10 kg fosfor gübresi ve 10-12 kg potasyum gübresi verilmelidir. Azotlu gübrenin yarısı ve fosforlu ve potasyumlu gübrenin tamamı ilk ekim sırasında, azotlu gübrenin kalan kısmı ise ilk hasattan sonra toprağa uygulanmalıdır.

Nane Yetiştiriciliğinde Olgunluk, Hasat Ve Depolama

Optimum koşullarda, çelik ve kök sürgünleriyle yapılan yetiştiriciliklerde dikimden 1-1.5 ay sonra, tohum ile yapılan yetiştiriciliklerde ise ekimden 2-2.5 ay sonra ilk hasat yapılır. Bitki 30-40 cm boya geldiğinde ilk hasat yapılır. Nane hasadı, toprak üstü aksamın biçilmesiyle yapılır. Bazı ülkeler yalnızca yaprak hasadı yapmaktadır. Fakat biçimle hasat yapılması en uygun olanıdır. Hasat sonucu elde edilerek yarım kiloluk veya 1 kiloluk demetler haline getirilerek pazara sunulur. Hazırlanan demetler çok kalın olmamalıdır. Aksi halde kızışma oluşabilir.

Taze veya kuru olarak tüketilen bitki yaprakları kurutulmadan uzun süre muhafaza edilemezler. 2 ila 4 derecede %80-85 nemde yaklaşık 10 gün kadar muhafaza edilebilirler.

Kurutularak pazara sürülmesi planlanan nane bitkilerinin hasadı taze olarak tüketilecek bitkilere göre daha geç yapılmalıdır. Taze tüketim için yetiştirilen nane bitkilerinde uygulanan hasat periyodu ile kurutularak pazara sunulması planlanan nane bitkisi yetiştiriciliğinde uygulanan hasat periyodu birbirinden farklıdır. Kuru olarak tüketilecek olan nane bitkisi daha seyrek bir periyotla hasat edilir. Buradaki amaç yaprak sayısını arttırmaktır. Kurutulacak bitkiler 20-25 derece sıcaklıkta 1 ila 2 haftada kurutulurlar. Kuruyan nane bitkileri parçalanarak veya olduğu gibi saklanabilirler. Genellikle kurutma işlemi açık havada yapılıyor olsa da, kurutma işlemi için özel kurutma fırınları da kullanılabilir.

Bitki dikildiği tarlada 5-6 yıl kalabilir. Kışları ılık geçen bölgelerde yılda ortalama 4-5 kez hasat yapılabilir. 5-6 yıl sonra toprak yorulacağı için bitkilerin tamamen temizlenerek ve toprak tekrar hazırlanarak yeni bitkiler ekilmelidir.

Nane Yetiştiriciliğinde Verim

Uygun ortam koşulları sağlandığı takdirde bir dönümden ortalama 6000-8000 demet  hasat yapılabilir.

Nane Tohumu Üretimi

Tohumluk olarak dikilmiş  bitkiler hasat yapılmadan gelişimini tamamlayıp tohum vermesi beklenir. Bazı durumlarda bir veya iki kez hasat yapılabilmektedir. Ortalama 30-50 cm boy uzunluğuna ulaşan nane bitkisi gün uzunluğunun artışıyla birlikte ilkbahar sonu ve yaz başına doğru uç kısmında başak şeklinde bir çiçek demeti oluşturur. Arıların yardımıyla tozlanıp döllenen çiçeklerin Ağustos ayının sonlarına doğru tohumları olgunlaşır. Olgunlaşmış olan tohumların dökülmesi beklenmeden hasat yapılır. Bitki kurumaya bırakılır. Kuruyan bitkiler silkilerek tohumların düşmesi sağlanır. Bir dönüm alandan ortalama 2-3 kg kadar tohum elde edilir.