Kapari, Kebereotugiller ( Capparaceae ) familyasından, anavatanı Batı Asya ve Akdeniz havzası olan, çok yıllık ve sürünücü bir bitkidir. Eski Mısır ve Antik Yunan medeniyetlerinde yetiştirildiği bilinmektedir. Halk arasında kebere, deve dikeni, gevil, bubu gibi adlarla da anılır. Kapari bitkisi Kıyı Karadeniz hariç her bölgemizdede doğal olarak yetişmektedir.

Kaparinin Türkiye’de kullanılan iki türü ve bu iki türe ait üçer tane alt türü bulunmaktadır. Bu türler;

• Capparis spinosa
• Capparis ovata

 

 

Dünya’da ekonomik anlamda yetiştiriciliği yapılan başlıca kapari çeşitleri;

• Nonparaille
• Surfines
• Capucines
• Capotes
• Fines
• Gruesas

 

 

 

Bitki kıraç ve taşlık alanlarda da yetişebilmektedir. Bitki çalımsı ve dikensi yapıdadır. Kapari bitkisinin kuraklığa dayanıklılığı hakkında yapılan araştırmalarda bitkinin fizyolojisinin kurak şartlara uyum sağladığı ortaya çıkmıştır. Bitkinin kökleri 40 metre derinliğe kadar gidebildiği için erozyon oluşumunu engellemede de kullanılır.

İhracatı yapılan ürünlerimiz içerisinde yer alan kapari tomurcukları, salamura ve konserve olarak piyasaya sürülmektedir. Ülkemizde tüketimi az olan kaparinin ihracatı son yıllarda büyük bir artış göstermiştir.

Ticari üretiminde tür tercihi söz konusu değildir. Bitkinin doğal yayılış gösterdiği Akdeniz iklimine sahip yerlerde kültür koşullarında yetiştiricilik yapılabilir. Bitki kurak ve kötü koşullara iyi adapte olabildiği için yetiştiriciliğin yapılacağı yer verimli arazilerden seçilmemelidir.

 

Toprak İstekleri

Kapari bitkisi toprak isteği bakımından seçici değildir. Ülkemizin birçok yerinde doğal olarak yetişmektedir. Fosfor ve potasyum açısından zengin topraklardan hoşlanır. Sıcak ve güneşten hoşlanan bir bitki olduğu için güneye bakan yamaçlarda daha iyi gelişim göstermektedir. İyi bir toprak derinliğine sahip, yıllık 60 mm ve daha fazla yağış alan yerler yetiştiricilik için uygundur. Fakir, kireçli topraklarda, taşlık, kayalık, toprak miktarı az olan arazilerde yetiştiriciliği yapılabilir. Tarım dışı arazilerin ekonomik olarak değerlendirilmesi açısından kapari bitkisi oldukça uygun bir bitkidir.

Kapari Yetiştiriciliği

Kapari yetiştiriciliği bitkinin tohumundan elde edilen fidelerle yapılmaktadır. Son zamanda Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü’nde kültüre alma çalışmaları büyük bir hız kazanmıştır. Kültüre alma çalışmaları hızla devam etmektedir. Fakat henüz tescillenmiş, ıslah edilmiş bir çeşit olmadığı için fide yetiştiriciliği doğadan alınan tohumlarla yapılmaktadır.

Tohumların Toplanması

Yaz boyu olgunlaşıp tohumluk olacak büyüklüğe gelmiş kapari bitkisi halk arasında karpuz olarak adlandırılmaktadır. Olgunlaşan bu bitkiler Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında toplanır. Tohumluk için toplanan meyvelerin hasatları tıpkı tomurcuk hasadında olduğu gibi belirli aralıklarla yapılmalıdır. Tohumluk olmak için yeterli olgunluğa ulaşan, çatlamaya başlamış meyveler açılmadan toplanır. Tohumluk bitkilerin hasadı için geç kalınırsa meyveler açar ve bu durum tohumların karıncalar tarafından kuşatılmasına neden olur. Meyvelerin içindeki tohumlar çıkartılır ve yıkanarak kurutulur. Tamamen kuruyan tohumlar bez bir torba içerisinde kuru ve serin bir yerde muhafaza edilir.

 

Fide Üretimi

Tohumlardan fide elde etmek için eşit oranda hazırlanmış yanmış koyun gübresi, orman toprağı ve kum karıştırılarak harç elde edilir. Elde edilen karışım topraktan 15 – 20 cm yükseklikte hazırlanmış fideliğe yayılır. Erken ilkbaharda tohumların ekimi yapılır. Fidelerin hastalık ve zararlılardan korunabilmesi için fideliğin toprağının fumigasyon ile temizlenmiş olması gerekmektedir.

Tohumların ekileceği 15 – 20 cm mesafede ve 10 cm derinlikte oluşturulmuş karıklar hazırlanır. Tohumların ekimi karıkların sırtına metre kareye 6 – 9 gram tohum olacak şekilde yapılır.

Tohumların ekildiği tavlı toprak, toprağa yapısını kaybettirmeyecek şekilde sulanır. Su karık içinden verilmelidir.

Oluşturulan fidelikte düzenli olarak sulama ve yabancı ot temizliği yapılır. Tohumların ilk çıktığı zamanlarda bitki fidelikte yabancı ot yoğunluğu olmamalıdır. Daha sonra fidelik bakımına normal olarak devam edilir. Bitkinin toprak üstü aksamı kurduğunda (Kasım-Aralık), toprağın 2 – 3 cm üstünden kuruyan kısım kesilerek söküm zamanı gelene kadar fidelikte bırakılır.

Kapari bitkisinin kök gelişimi hızlı olduğu için ve kökleri çok derinlere kadar uzandığı için fide yetiştiriciliğinin tüplerde değil fidanlıklarda yapılması gerekmektedir. Aksi halde fidelerin gelişimi düzgün olmayabilir.

 

Fidelerin Dikilmesi

Fideler ege bölgesinde ocak ayı ortalarında, diğer bölgelerde meyve fidanı dikim zamanında fidelikten sökülür. Sökülen fideler 3 x 3 m veya 4 x 4 m aralıklarla, dibine yanmış hayvan gübresi atılarak hazırlanmış çukurlara dikilir. Dikim derinliği 5 – 10 cm olmalıdır. Fidelikten sökümü yapılmış fideler hemen toprağa dikilmeyecekse bir çukura koyularak ve üzeri toprak veya kumla kapatılarak muhafaza edilir.

Tarlaya dikimi yapılmış fidelerin üzeri 2 – 3 cm toprakla kapatılır. Bitkinin etrafına toprakla çanak şeklinde çukurlar yapılarak bitkinin yağmur suyundan faydalanması sağlanır. İlkbaharda sürgünlerini veren genç kapari bitkilerine kurak yerlerde bir veya iki kez sulama yapılmalıdır. Sulama, bitkinin kök gelişimini destekleyerek bir sonraki sezona güçlü girmesini sağlar. 

Fidelikte yapıldığı gibi kış mevsiminden önce kuruyan kısımlar toprak seviyesinden 10 cm yükseklikten kesilerek uzaklaştırılır. Bitkilerin üzeri 2 – 3 cm toprakla kapatılır. Kapari bitkisi ikinci yılına kadar köklerini derinlere salmış olur. Bu yüzden ikinci yıldan itibaren gerekmedikçe sulama yapılmamalıdır. Yabancı ot temizliğine düzenli olarak devam edilmelidir.

Kapari bitkisinin tarlaya şaşırtılmasından sonraki birinci yılda tomurcuk ve çiçekler görülmeye başlar. Bitkinin ilk yılını bitirmesinin ardından tomurcuk ve meyve hasadına başlanabilir. Fakat ekonomik olarak getirisi olacak hasat bitkinin 2. Ve 3. Yılından sonra yapılmaya başlar. Kapari bitkisinin tomurcuk hasadı sabah erken saatlerde yapılmalıdır. Toplanan tohumlar plastik kaplara değil bez torbalara koyulmalıdır. Aksi takdirde tomurcuklarda kızışmaya bağlı renk değişimi görülebilir. Toplanan tomurcuklar bezelye tanesinden küçük olmalıdır. Tomurcuk hasadında homojen büyüklükteki tohumlar toplanmalı, bezelye tanesinden iri olan tomurcuklar toplanmamalıdır. Hasat yapılırken tomurcuklarla birlikte bitkinin diğer aksamları karıştırılmamalıdır. Toplanan tohumlar kalburdan geçirildikten sonra salamura yapılarak muhafaza edilmelidir. Elde edilen tohumlar toplandığı gün salamura yapılmalı eğer aynı gün içerisinde salamura yapılma imkanı yoksa tomurcuklar buzdolabında bez bir torbanın içerisinde muhafaza edilmelidir. Tomurcuklar 1 günden fazla bekletilmemeli salamurası acilen yapılmalıdır.

 

Kapari Hasadı – Depolama – İşleme

Olgunlaşmış bir bitkiden ortalama 1 kg kadar tomurcuk hasadı yapılabilir. Hasadı yapılmış 1 – 3 mm ile 8-10 mm arasındaki tomurcuklar,  % 20’lik tuzlu suda salamuraya bırakılır. Salamura için kullanılacak olan suyun temizliği çok önemlidir. Dinlendirilen tuzlu suyun üstünden köpüklü kısım alınır. Suyun dibindeki tortu bulandırılmadan kapari tomurcukları alınır. Bu şekilde hazırlanmış başka bir suya aktarılır. Salamura yapılmış çiçek tomurcukları işleme merkezlerine gönderilir. İşleme merkezinde işlenen kapari tomurcukları talebe göre geçici konserve yapılarak veya pazara hazır konserveler halinde piyasaya sunulur. 

 

 

Kapari Hastalık Ve Zararlıları İle Mücadele

Kapari Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Hastalıklar

• Kapari Beyaz Pası / Albugo capparidis
• Kapari Yaprak Lekesi / Septoris capparidis
• Kök Çürüklüğü (Çökerten) Hastalığı / Fusarium spp.
• Güney Yanıklığı / Sclerotium rolfsii
• Külleme / Leveillula taurica
• Kapari Damar Sarılık Virüsü / Caper latent virus (CapLV)
• Yaprak Ağ Virüsü / CVBC
• Hıyar Mozaik Virüsü / Cucumber Mosaic Virus (CMV)

 

Kapari Yetiştiriciliğinde Görülen Başlıca Zararlılar

• Kapari Tahtakurusu / Bagrada hilaris
• Kapari Sineği / Capparimyia savastani
• Pis Kokulu Yeşilböcek / Nezara viridula
• Tütün Beyazsineği / Bemicia tabaci
• Lahana kelebeği / Pieris brassicae

 

DİKKAT! Tüm yetiştiriciliklerde geçerli olmak üzere, gerek hastalık, gerek zararlı, gerekse yabancı otlara karşı  pestisit kullanmak gerekebilir. Bu durumda mutlaka yetkili Ziraat Mühendisleri tarafından reçete edilmiş,  Tarım ve Orman Bakanlığı‘ndan ruhsatlı pestisitler kullanılmalıdır. Pestisitler mutlaka,

• Tavsiye edilen zamanda 
• Tavsiye edilen şekilde 
• Tavsiye edilen dozda kullanılmalıdır.

Kaparinin Faydaları 

• MS hastalığının tedavisinde kullanılır.
• Çok güçlü bir antioksidandır.
• Birçok kanser çeşidinin görülme riskini azaltır.
• Afrodizyak etkisi bilinmektedir.
• Karaciğer sağlığını korur, yağlanmayı önler.
• Zayıflamaya yardımcı olur.
• Akciğer enfeksiyonlarının tedavisine yardımcı olur.
• Kabızlığı önler, sindirimin düzenlenmesini sağlar.
• Ağrı kesici etkisi vardır.
• Adet düzensizliklerini engeller.

 

 

Kaparinin Zararları

• Çiğ olarak tüketilmesi halinde zehirli olabilir.
• Aşırı tüketimi vücutta dehidrasyona (su kaybı) neden olur.
• Yüksek sodyum içeriği nedeniyle  fazla tüketilmesi halinde kalp rahatsızlıklarına ve kemik erimesine neden olabilir.
• Hamilelerin tüketmesi sakıncalıdır.

Kapari İle Erozyon Kontrolü

Kapari bitkisi toprak seçiminde kaprisli bir bitki olmadığı ve neredeyse ülkenin her yerinde yetişebildiği için gevşek topraklarda erozyonun kontrolünde kullanılmaktadır. Bitki erozyon kontrolünde oldukça başarılıdır. Rüzgar erozyonunu önlemek amacıyla açık alanlara yerleştirilmiş rüzgar perdelerinde taban bitkisi olarak da kullanılır. Ayrıca kapari bitkisi geç tutuşan bir bitki olduğu için orman yangınlarının yayılmasını yavaşlatır. 

 

 

 

Kaparinin (Turşu) Besin Değerleri (100 g için)

Besin Değeri	İçeriği	Günlük Değer %
Kalori	23 kcal	% 1.1
Karbonhidrat	4.9 g	% 1.6
Lif	3.2 g	% 12.8
Protein	2.4 g	% 4.7
Yağ	0.9 g	% 1.3
Kolesterol	0.0 mg	% 0.0
Vitamin A	138 IU	% 2.8
Vitamin C	4.3 mg	% 7.2
Potasyum	40 mg	% 1.1
Kalsiyum	40 mg	% 4.0
Demir	1.7 mg	% 9.3