Dünyanın birçok yerinde yetişebilen çilek, üzümsü meyveler içinde önemli bir yere sahiptir. Hızlı adaptasyon yeteneğine sahip olan çilek meyvesinin yetiştiriciliğinde,  belli bir bölgede iyi verim veren çeşidin diğer bölgelerde de aynı verimi vermesi beklenemez. İlkbaharda piyasada meyve bulunmamasından dolayı, çileğin erken dönemde piyasaya çıkması yüksek fiyatlara satılmasına olanak sağlamaktadır.

Bilimsel ismi : Fragaria vesca

Dış pazarda  ABD, Kanada, Japonya ve Avrupa da yüksek fiyat etiketine sahip bir üründür. Çilek zengin mineral içeriği, lezzetli olması, taze veya işlenerek tüketilmesinden dolayı bir çok tüketiciye hitap eden bir meyvedir. Türkiye’de özellikle Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde üretimi yapılan çileğin ara ziraat olarak da yetiştiriciliği yapılmaktadır.  Verime yatmamış meyve bahçelerinin altında yapılan çilek yetiştiriciliği, bahçenin verim verene kadar geçen sürede çiftçiye ek gelir sağlamaktadır.

İklim İstekleri

Çilek bahçede herhangi bir önlem almadan -10°C ye kadar dayanabilmektedir. Sıcaklığın -10°C den daha düşüğe inebilecek bölgelerde ise yaprak, kuru ot , saman gibi materyaller ile örtülerek dondan korunması sağlanmalıdır. Çilek yetiştiriciliği en az riske sahip olan ürünlerdendir. Bunun sebebi ise çilek çiçekleri oluşumu uzun bir süreye yayıldığından dolayı bütün ürünün aynı anda zarar görmemesidir. Akdeniz ve Ege bölgelerinde ilkbahar erken donları az da olsa  zarar verebilmektedir. Çiçeklenme döneminde oransal nemin fazla olduğu ve yağışların çok olduğu bölgelerde fungal hastalıklar zarara sebep olabilmektedir. Önlemler alındığında çilek meyvesi her yerde yetiştirilebilen bir üründür.

Toprak İstekleri

Toprak konusunda seçici olmayan çilek, değişik toprak yapısı ve ekolojik şartlara göre yetişebilmektedir. En iyi verim için nem tutma kapasitesi yüksek, drenajı iyi yapılmış, kumlu-tınlı, derin topraklarda yetiştiricilik yapılmalıdır. Kireç oranı yüksek topraklarda ise yetiştiricilik önerilmemektedir. Kireç oranı yüksek topraklarda yapılacaksa da kireç demir alımını engelleyeceği için kloroza dayanıklı çeşit seçilmelidir.  Toprak tipi  ne olursa olsun  suyu iyi geçiren süzek toprak olmalıdır. Toprağın hastalık ve nematod açısından temiz olduğuna dikkat edilmelidir. Çilek dikilecek arazide toprak ilaçlamasının mutlaka yapılması gerekmektedir. Münavebe yapılacak topraklar için bekleme süresi en az 4 – 5 yıl olmalıdır. Bu süreç daha kısa olduğunda hastalık zararlı açısından verim kayıpları yaşanacaktır. Humusça zengin olması gereken topraklar hafif asidik, optimum pH 5,5 – 6 arasında olmalıdır.

Çilek Çeşidi Seçimi

Bölge, iklim ve üretim amacına göre uygun çeşidin seçilmesi gerekmektedir. Çeşit, yetiştiriciliğin yapılacağı bölgeye, hastalık ve zararlılara karşı dayanıklı, yüksek verim veren, pazarı olan, taşımaya dayanıklı bir çeşit olmalıdır. Aynı zamanda bazı bölgeler için seracılığa uygun ya da erkenci çeşitlerin duruma göre yapılacak olan yetiştiriciliğe göre seçilmesi gerekmektedir.

Çilek Fidesi Dikimi ve Toprak Hazırlığı

Toprak yapısı kumsal ise 4 – 6 ton yanmış çiftlik gübresi, normal toprak yapısında ise 3 – 4  ton verilmelidir. Dikimden önce 30 – 35 kg/da azot fosfor ve potasyum içeren kompoze gübre verilmelidir. Gübreler verildikten sonra toprak işlenerek gübrelerin toprağa karışması sağlanmalıdır. Toprak işlemesi bittikten sonra dikim yastıkları hazırlanmalıdır. Masura genişliği 60 – 70, arası 30 – 40, yüksekliği 15 – 20 cm olmalıdır. Bitki dikimi için sıra üzeri 30 cm, sıra arası 25 cm olmalıdır. Yetiştiricilikte tek sıra veya çift sıra olmak üzere masura dikim sistemi uygulanmaktadır. Tek sıralı dikimlerde 3000 – 4000, çift sıralı dikimlerde 5000 – 7000 adet fide dikilmektedir.

Dikim Zamanı

Yaz dikimi: Bu dikim zamanında frigo fideler kullanılmaktadır. Bu fideler Aralık – Ocak aylarında fideliklerden sökülerek ‘benlate’ ile ilaçlanarak -2 dereceli soğuk hava depolarında saklanmaktadır. Dikim yapılacak frigo fideler 15 – 20 gün içerisinde 3 – 4 defa sulanmalıdır. Bu sistemde dekara 6000 – 7000 fide gitmektedir. 1 dekardan bölgeye ve yetiştirmeye bağlı olarak 5 – 7 ton arası ürün alınmaktadır. Kış dikimine göre 2 – 3 kat daha fazla verim elde edilmektedir.

Kış Dikimi: Akdeniz ve Ege bölgeleri gibi kışları ılık geçen yerlerde yapılan dikim  zamanıdır. Bu dikim zamanında taze fideler kullanılmaktadır. Fidelerin 8 – 10 cm kökü, 2 – 3  tane genç yaprağının olması yeterlidir. Fide % 0,1′ lik benlate çözeltisine batırılır ve açılan fide çukuruna kök boğazı denk gelecek şekilde dikilir. Dikimden hemen sonra bolca su verilmesi gerekmektedir. Fideler kontrol edilerek yüzeysel dikilmiş olanları düzeltilmelidir. Dikim 25 x 30  cm üçgen şeklinde yapılmalıdır. Dekara 7000 – 8000  fide  dikilir. Birinci yıl verim 750 – 1000 kg iken ikinci yıl 4 – 5 ton olmaktadır.

Sonbahar Dikimi: Eylül – Ekim aylarında fideliklerden sökülen taze fidelerle yapılan dikim şeklidir. % 0,1 benlate çözeltisine batırıldıktan sonra kök boğazı hizasında dikim yapılır. Dikimden sonra bolca can suyu verilir. Yüzeysel dikilmiş fideler tekrardan düzenlenir.25 x 30 cm dikim aralığı kullanılır. Dekara 7000 – 8000 fide dikilmektedir. İlk sene 500 – 1000 kg verim iken ikinci sene 3 – 4  ton verim alınabilmektedir.

Çilek Yetiştiriciliğinde Bakım

Çilek yetiştiriciliğinde toprak hazırlığı yaz – sonbahar döneminde başlanmaktadır. Erkencilik, ot kontrolü, sulama, iş gücünü azaltma, mantar enfeksiyonlarını önleme,  temiz ürün elde etme gibi amaçlarla malçlama yapılmalıdır. Örtü altı yetiştiricilikte  kasımdan itibaren meyve alımına başlanarak bu sure 7 – 8  ay sürebilmektedir. Açıkta yapılan yetiştiricilikte ise mart ortasında ilk ürün alımına başlanmaktadır. Bu süre 3 – 4 ay gibi kısa bir süre sürmektedir.  Çilek çok yıllık bitki olmasına rağmen  ömrü 3 yıldır. Ancak ülkemizde bu süre 6 – 7 yıla kadar ulaşabilmektedir. Çilek yetiştiriciliğinde bir diğer unsur ise kolların kesilmesidir. Kol temizliği verimi doğrudan etkileyen faktörlerdendir. Kollar görülür görülmez hemen temizlenmelidir.

Gübreleme

Çilek yetiştiriciliğinde gübreleme önemli bir faktördür. Birim alandan fazla ürün alındığından dolayı topraktan eksilen organik madde miktarı da buna bağlı olarak fazladır. Yüksek verimli ve kaliteli ürün alabilmek için çiftlik gübresine ek olarak kimyasal gübrelerin de kullanılması gerekmektedir. Dekara 3 – 4  ton yanmış hayvan gübresi verilmesi gerekmektedir. Gübrenin verilme zamanı bölgenin şartlarına göre değişmektedir. Genel olarak gübreler dikimden önce toprak hazırlığı ile birlikte verilmektedir. Toprak analizi yaptırmadan gübre verilmemeli, mutlaka toprak analizi yaptırılmalı ve elde edilen sonuçlara bakılarak topraktaki eksik olan organik maddelere göre gübreleme yapılmalı ve bu sayede aşırı ve yanlış gübrelemeden kaçınılmalıdır.

Kimyasal gübre olarak dikim öncesi 8 – 10 kg/da fosforlu gübre, 20 – 30 kg/da potasyumlu gübre, 4 – 5 kg magnezyumlu gübre verilmelidir. Dikim sonrası vejetatif gelişme sürecine göre  15 – 20 kg/da amonyum sülfat veya amonyum nitrat verilmelidir. Toprak analizi durumuna göre yılda 8 – 10 kg azotlu, 10 – 15 kg potasyumlu, 20 – 30 kg da fosforlu gübre vermek verimi yükseltmektedir. Malçlama yapılmış üretim alanlarında ise takviye olarak yaprak gübresi de uygulanmalıdır.

Çilek Hasadı ve Ambalajlama

Çilek, en hassas meyvelerden biridir. Kısa zamanda bozulabilen çilek, hızlı tüketilmesi gereken bir üründür. Çileğin hasadı, ambalajlanması ve taşınmasının titizlikle yapılması gerekmektedir. Toplamada gecikme, meyvenin normal rengini kaybedip yumuşamasına neden olur. Uzak pazara gönderilecek olan çileklerin 3’te 2′ si kızardığında toplanmalıdır.  Derin dondurma ve gıda sanayi için kullanılacak çilek, normal renginde toplanmalıdır. Hasat günün erken ve serin saatlerinde,  sabah saat   8 – 10 arasında yapılmalıdır. Hasat edilen çilekler hemen serin, gölgelik bir yere taşınmalı, mümkünse  hemen soğuk depolara konulmalıdır. Çilekler ambalajlara yarım kilodan daha fazla konulmamalıdır. Ambalajların altı ezilen meyve suyunun akması için delikli olmalıdır.  Delikli olmayan kaplarda alt taraftaki meyveler hemen çürürler. Çilek 0 °C ve % 90 – 95  nem olan depolarda 5 – 7  gün depolanabilmektedir.